ب اسلامی ؛زیر بنای تحقق وحدت امت اسلامی
ضرورت ایجاد وحدت و تقریب در میان مسلمانان از امور انکار ناپذیر در جوامع اسلامی می باشد،زیرا فضای دینی،سیاسی،و فرهنگی بسیاری از کشورهای اسلامی به علت وجود برخی اختلافات قومی،و دینی در التهاب و بحران به سر می برد.اگر چه عاملین و مسبّبین اصلی این بحرانها و التهابات را باید در توطئه های استکبار و عوامل مزدور آنها درکشورهای اسلامی دانست، لیکن در این فضای حساس و نیز شکل گیری جنبش بیداری اسلامی علیه حاکمان مستبد ، نهادهای فرهنگی و دینی و سیاسی جوامع اسلامی وظایف سنگینی برای ایجاد ساز و کارهای فرهنگ وحدت و تقریب،در میان مسلمانان عهده دار می باشند.
اجرائي نمودن راههاي گسترش تقريب و عدم اكتفا به راه هاي موجود و انديشيدن به طرحي نو در امر وحدت بين مذاهب از نكات مهم است، لذا راههای گسترش فرهنگ وحدت و تقریب در میان مسلمانان بسیار زیاد و متعدد است که می شود به موارد ذیل اشاره کرد:
1. دمیدن روح خرد گرائی بر پیکر جوامع اسلامی که اسلام بر آن تأکید مستمر دارد.(احیای گفتگوی منطقی و عقلائی)؛
2. ارتقاي سطح آگاهی اجتماعی و فرهنگ دینی توده ها؛
3. جدي گرفتن نقش عالمان دین در ایجاد تقریب میان مذاهب(استفاده از ایده ها و ديدگاه هاي عالمان دور اندیش و معتقد به تقریب میان مذاهب اسلامی) ؛
4. اطلاع رسانی در راستای انتقال دستاوردهای گفتگو های بین فرهنگی و مذهبی به توده ها؛
5. راه اندازی شبکه ماهواره ای براي مقابله با رسانه های غربی که به تفرقه بین مسلمانان دامن می زنند ؛
6. ایجاد ظرفیتهای لازم و تجهیز مبلغین تقریبی به ابزارها و تکنیکهای جدید انتقال پیام و ارتباطات در کشورهای اسلامی؛
7.زمينه هاي ايجاد وحدت اسلامي در جامعه (با نگرش به سيره پيامبر (ص) در مدينه النبي) ؛
8.توجه به ظرفيت هاي روحي و اخلاقي مردم؛
9- کنگره بزرگ حج عاملی حیاتی برای ایجاد وحدت و تقریب میان مسلمانان؛
10- تبیین و توضیح اختصاصات مذاهب برای دیگران، توسط علما و احتراز از شایعات؛
11- ايجاد حکومت واحد اسلامي؛
12- شناسايي کانون فساد و منشأ اختلاف.
اصل گفت و گو در امت اسلامی
به نظر می رسد علاوه بر نكات مطرح شده اصل گفت وگوی میان فرهنگی جزو ضروری ترین کارهائی است که باید توسط متولیان امر تقریب مورد توجه قرار گیرد، زیرا این موارد دارای ضمانت اجرائی در سطح عموم مسلمانان است،
امکان گفت وگوی میان فرهنگی،راهکاری برای برون رفت از خطر تفرقه میان جوامع اسلامی است .گفت و گو، به مقتضای آیه‌ی شریف «ادع الی سبیل ربک بالحکمة و الموعظة الحسنة و جادلهم بالتی هی احسن»[1] و «ادفع بالتی هی احسن السیئة فاذا الذی بینک و بینه عداوة کأنه ولیّ حمیم»[2] اصل اخلاقی حاکم در برخورد اهل مذاهب با یکدیگر، مدارا و نرمی و عدم خشونت است.
از این رو گفت و گو ،سخن محبت آميز گفتن است و سخن محبّت آميز را با گوش محبت و از سر انس می شنوند. گفت و شنود تفکرات،گفت و گو و همزبان شدن دو تفکر است.گفت و گو در وادی تفکر آغاز می شود و در وادی تفکر جریان پیدا می کند و در همانجا به نتیجه می رسد و همه مردم از برکات آن برخوردار و بهره مند می شوند.
همدلی و همفکری همه مسلمانان در این برهه از زمان جزو ضروریات جوامع اسلامی است.
لذا اهمیت گفت وگو در روابط انسانی، اجتماعی و فرهنگی غیرقابل انکار است، باید این نکته را مد نظر قرار داد که گفت و گو صرفاً برای ساکت نمودن طرف مقابل صورت نمی گیرد و نیز گفت و گو برای الزام دیگر مسلمانان به تمکین و قبول استدلال دینی و فرهنگی بین مذاهب اسلامی نمی باشد، بلکه گفت و گو زیر بنای وحدت اسلامی و مقدمه ای برای رسیدن به اصول مشترک و حقیقت است.
گفت و گو راهکار مهم و حیاتی برای ارتباط بین جوامع اسلامی و ایجاد وحدت وتقریب و رفع موانع تقریب میان مسلمانان بوده از بین برنده کینه ها و اختلافات و در نتیجه زیستن در فضائی آرام و ایجاد وحدت و تقریب است.
از علمای شاخص در زمینه گفت وگوی میان فرهنگی باید از شیخ شلتوت آن عالم،فقيه، مفسر و مجاهد مصری که یکی از پیشگامان فرهنگ تقریب در میان جوامع اسلامی بوده است و نیز حضرت آیت الله بروجردی مرجع تقلید وقت شیعیان اشاره کرد.
حجت الاسلام سید محمدرضا احمدی بروجردی نوه آیت الله بروجردی در باب اهتمام بسیار فراوان حضرت آیت الله بروجردی در امر تقریب این طور بیان می کند:
«آیت الله العظمی بروجردی(ره)، آن قدر به این مهم اصرار داشت که در کشور مصر، همایش تقریب مذاهب برگزار کرد و پنجاه تن از عالمان سرشناس اهل تسنن را به آن فراخواند. اصرار بر همین اعتقادات بود که باعث شد شیخ شلتوت که بنیان گذار دانشگاه الازهر مصر است، فتوایی تاریخی را مبنی بر این که "عمل کردن به قول ائمه اطهار(ع) مجزی است"، صادر کند و بر مقبولیت عمل شیعیان صحه بگذارد»[3].
شیخ‌الازهر در آن زمان، یعنی شیخ محمود شلتوت پس از این ملاقات‌ها فتوای تاریخی خویش را در به رسمیت شناختن مذهب جعفریه اثنی‌عشریه اعلام می دارد و جواز معامله و معاشرت با مسلمین را که به جهت دسیسه‌های استعماری با شیعیان در نقار بودند، بیان می‌کند. او می‌نویسد: (ان مذهب الجعفریه المعروف بمذهب الشیعه الامامیه الاثنی‌عشریه، مذهب یجوز التعبد به شرعاً کسائر مذاهب اهل سنته)[4].«جایز است شرعاً عمل کردن به دستورات مذهب جعفریه که به مذهب امامیه اثنا عشریه معروف است مانند سایر مذاهب اهل سنت.»
در وصف شیخ محمود شلتوت باید اذعان نمود:شخصیتی بزرگ و نامدار که با صدور فتوای تاریخی شیخ محمود شلتوت، مفتی و رئیس الازهر و صاحب تفسیر تقریبی قرآن کریم، مبنی بر جواز پیروی از مذهب شیعه و همچنین تأسیس کرسی فقه مقارن در الأزهر، که به جرأت می توان این فتوا را بزرگ ترین رویداد در روابط بین مذاهب در قرون اخیر نام برد[5]همچنین شیخ محمد غزالی، علامه اقبال لاهوری، علامه مودوی پاکستانی، حسن البناء، سید قطب مصری و مرحوم مولوی مولانا عبدالعزیز از دیگر علما و بزرگان اهل سنّت و در عصر حاضر از علماء و بزرگان شیعه می توان از حضرت امام خمینی(ره)، امام موسی صدر، شیخ محمد جواد مغنیه، علامه شیخ مرتضی مطهری، آیت الله سید محمود طالقانی و آیت الله دکتر محمد حسین بهشتی نام برد[6]در حال حاضر نیز شخصیت ارزشمند مقام معظم رهبری در امر گفت و گو و نیز بیانات وحدت بخش در مورد ایجاد تقریب در میان مسلمانان جزو سرآمدان روزگار معاصر می باشند که در پاسخ به استفتائی از سوی علما و فرهیختگان شیعه منطقه احساء عربستان سعودی مبنی بر اینکه ایشان نظر خود را درباره "اهانت و استفاده از کلمات تحقیرآمیز و توهین به همسر پیامبر اسلام ام المومنین حضرت عایشه اعلام کنند،لذا رهبر معظم انقلاب در پاسخ به این استفتاء اعلام کردند:« " اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام زنی به همسر پیامبر اسلام [عایشه] حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به ویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم -حضرت محمد(ص) -می شود."»[7]
همچنین مقام معظم رهبری در باب گفت و گوی بین مذاهب مختلف مسلمانان فرمودند:« علماى شيعه و سنى با هم جلسه بگذارند، تفاهم كنند، با هم حرف بزنند. ما كارهاى مشتركى داريم. خيلى خوب؛ شما فقه خودت را تبيين كن، تدريس كن، شما هم فقه خودت را تبيين كن، تدريس كن. شما فقه جعفرى بگو، شما فقه شافعى بگو. عقايدتان را داشته باشيد، اما كارهاى مشترك هم ميتوانيد بكنيد.[8]»لذا فرهنگ گفت و گو یقیناً نقش شگرفی در پیش برد اهداف تقریبی ایفا خواهد نمود و نمونه های ذکر شده مخصوصا در مورد مکاتبات حضرت آیت الله بروجردی و شیخ محمد شلتوت و نیز فرمایشات وحدت آفرین مقام معظم رهبری،ضرورت فرهنگ گفت و گو را برای همه مسلمانان نشان می دهد.
لذا چشم اندازی که گفت و گوی میان فرهنگی آن را دنبال می نماید، دست یابی به یک مبنای مشترک تقریبی بر اساس اشتراکات فکری و نظری مذاهب اسلامی و مسلمانان است که یقینا این نوع نگاه به نزدیکی افکار و اندیشه های تقریبی جوامع اسلامی کمک خواهد کرد.
امید است با اهتمام همۀ دلسوزان و تلاشگران عرصۀ وحدت وتقریب اسلامی در تسهیل گفت و گوی میان مذاهب اسلامی و نیز اجرای منویّات مقام معظم رهبری شاهد گسترش روز افزون وحدت اسلامی و پیونددوستی وبرادری و الفت و مودّت در میان مسلمانان باشیم.
[1] . النحل، 125.
[2]. فصلت، 34.
http://www.tebyan.net . [3]
[4] . سایت آیت‌الله العظمی بروجردی .
[5] . ر.ک: شیخ محمود شلتوت؛ طلایه دار تقریب، عبدالکریم بی آزار شیرازی، صص۱۹۸-۱۹۷؛ همبستگی مذاهب اسلامی، عبدالکریم بی آزار شیرازی، صص۳۱۰-۳۰۹.
[6] . ر.ک: پشوایان تقریب؛ آیت الله بروجردی و شیخ محمود شلتوت، مجموعه مقالات، ص۱۶۸.
http://www.khabaronline.ir/detail/97482/ . [7]
. [8] بيانات مقام معظم رهبری در جمع روحانيون شیعه و اهل سنت كرمانشاه:20/7/1390 http://farsi.khamenei.ir .
دیدگاه ها