به گزارش خبرنگار اجتماعی
صبح قزوین ؛ یلدا که می‌شود دوباره بازار با افزایش خریداران میوه، آجیل و خشکبار؛ رنگ و بویی خاص به خود می‌گیرد. همه در تکاپویند تا شبی زیبا و به یادماندنی برای خانواده خود بسازند.
هرچقدر که کوچکترها درگیر تجملات و رسیدن به ظواهر این شب هستند؛ بزرگترها اما ارق بیشتری به این مناسبت‌ها به خاطر دورهمی‌هایش دارند.
یلدا فرصت خوبی است که می‌تواند دلها را به هم گره بزند و نوید آشتی با سلام‌های جامانده در کوچه پس کوچه‌های دل باشد تا دلخوری‌ها را حتی شده برای ساعاتی به ملاحظه حضور بزرگترها، محو کند و سردی روابط بین بستگان را به گرمی مهربانی و عطوفت بدل سازد.
طولانی بودن یک شب آن هم فقط به خاطر یک دقیقه نسبت به شب‌های دیگر، بهانه‌ای برای رقم زدن مناسبتی نو و شبی متفاوت است تا محفلی باشد برای دور هم نشستن، گل گفتن و گل شنیدن و شاهنامه‌ای خواندن و تفالی به حافظ زدن.
به همین مناسبت مصاحبه‌ای با دکتر حمید عابدیها، نویسنده و استاد دانشگاه، انجام شده که در ذیل آمده است.
حمید عابدیها در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی
صبح قزوین با اشاره به خاستگاه و فلسفه باستانی شب یلدا می‌گوید: شب یلدا فقط مخصوص قوم ایرانی نیست؛ یعنی تقریبا برای همه اقوام از دوره‌های باستان، بلندترین شب سال حائز اهمیت بوده است؛ از این حیث این شب را به نحو خاص و ویژه‌ای بزرگ داشته و جشن می‌گرفتند.
وی می‌افزاید: از سویی دیگر مسیحیان نیز که اکنون تعداد معتنابهی از مردم جهان را تشکیل می‌دهند، یلدا را از ماده ولادت و تولد (که ریشه سریانی دارد) می‌گیرند و به میلاد عیسی مسیح نسبت می‌دهند. این کلمه حتی عبری هم هست که در ادامه وارد زبان عربی شده (ولد، بلد) ماخوذ از آن است.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور بیان می‌کند: همانطور که می‌دانید مسیحیان هم که روز میلاد مسیح را جشن می‌گیرند؛ این تاریخ خیلی نزدیک به شب یلدا در تقویم جلالی ایرانیان است.
وی عنوان می‌کند: مسیحیان به تصور اینکه عیسی مسیح در تاریک‌ترین و درازترین شب سال که ظلمت بیش از هر شب دیگری بر زمین و زمان چیره است، متولد شده و با نور خود روزگار را روشن کرده است، لذا کریسمس نیز در واقع شب یلدای مسیحیان است که مطابق با رسوم و آیین خود، جشن گرفته و با جمع شدن دور هم به بذله گویی و خوشگذرانی می‌گذرانند.
عابدیها تصریح می‌کند: ما ایرانیان بسیار زودتر از آنها (به گفته برخی محققین حداقل ششصد سال پیش از میلاد مسیح) این شب را در دوره استیلای آیین میترا (میثره: میتراییسم) جشن می‌گرفته‌ایم و حتی ریشه‌های برگزاری مراسم یلدا در ایران به دوره زروانی برمی‌گردد.
وی ادامه می‌دهد: واضح است که پیش از اینکه ما ایرانیان مسلمان شویم، مزدا پرست یا اهورا پرست یعنی زرتشتی بوده‌ایم. آیین ایرانیان پیش از گرایش به دین اسلام، زرتشتی‌گری بوده است که از آن با عنوان آیین پارسیان و مزدا پرستی یاد می‌شود و پیش از حضرت زرتشت پاک، آیین ایرانیان میترا پرستی و مهر پرستی بوده که مراد از میترا یا همان مهر، خدای ایرانیان باستان پیش از زرتشتی شدن است نه مهر به معنی خورشید که امروزه تلقی می‌شود.
عابدیها اضافه می‌کند: پیش از آن (مهرپرستی) نیز ما زروانیست بوده‌ایم که زروان به معنای خدای نور در برابر خدای تاریکی و ظلمت است که خدای ایرانیان باستان بوده است. مشخصا مراسم شب یلدا، نشانه‌های باستانی و تاریخی دارد که مربوط به عقاید ایرانیان در آن دوره می‌باشد.
نویسنده و مدرس دانشگاه تصریح می‌کند: چون در آیین زروانی؛ خدا، خدای نور است و در برابر ظلمت مقاومت می‌کند؛ کما اینکه در دوره زرتشتی‌گری خدا یعنی اهورا، خدای خیر است که در برابر اهریمن که خالق شر است، مقاومت می‌کند؛ لذا با توجه به مهم بودن نور و ظلمت و اینکه طبیعتا در طولاترین شب سال، روز نیز کوتاه‌ترین روز سال است لذا آن شب را بیدار می‌ماندند که از تاریکی طولانی آن شب خاص در امان باشند و فردای آن روز را که شروع طولانی شدن روزها است (اول دی)؛ به نام خود خدا، "اورمزد" نام نهاده‌اند.
وی تصریح می‌کند: در ادبیات ایرانیان نیز شاهد به تصویر کشیده شدن ظلمت شب یلدا در اشعار برخی شاعران از جمله حافظ هستیم آنجا که گفته است: "صحبت حکام، ظلمت شب یلداست" به عبارتی ایرانیان، ظلمت شب یلدا را دوست نمی‌داشتند، بنابراین علیه تاریکی و ظلمت شب یلدا، آن شب را بیدار مانده و دور هم جمع می‌شدند و جشن می‌گرفتند تا هم داستان با زروان که خدای روشنایی است؛ شوند.
عابدیها تصریح کرد: همه این مباحث که عنوان شد، به طریق تقریب و تخمین قابل پذیرش است؛ چراکه سنت‌های باستانی در دل اساطیر گم شده و به خاطرات پنهان و جمعی قومی و قبیله‌ای ما (آرکی تایپ) برمی‌گردد؛ لذا نمی‌توان سخن دقیقی از این باب، در فلسفه تشکیل جشن شب یلدا بیان کرد؛ اما به نظر می‌رسد خاستگاه شب یلدا به باورهای ایرانیانی که زروان پرست بودند؛ برمی‌گردد.
وی ادامه می‌دهد: از آن گذشته با توجه به آنچه در شب یلدا می‌بینیم، معلوم می‌شود که در همه دوره‌های اسلامی، ایرانیان به رغم اینکه مسلمان شده بودند، شب یلدا را که از جمله آیین‌های دوران باستانی ایران بوده، زنده کرده‌اند و در مقام تقابل و تعارض با دین و شریعت اسلام در نظر نگرفته‌اند؛ چراکه مثل جشن نوروز، جشن سده و چله چارشنبه سوری در برگیرنده اصل مقدس صله رحم بوده که با مبانی اعتقادات اسلامی منطبق است.
نویسنده و استاد دانشگاه ابراز می‌کند: ایرانیان خوردن برخی میوه‌ها و اجرای برخی آداب و رسوم را در طی اعصار و قرون به شب یلدا آذین بسته اند؛ به طور مثال، مسلما هندوانه خوردن در شب چله باید یک رسم متاخر باشد؛ چراکه تا چند دهه پیش یخچال و وسیله نقل و انتقالی نبود که بتوان مثلا هندوانه بهبهان و جنوب را در فصل زمستان به شهرهایی چون قزوین و تهران رساند؛ اما انار چون میوه پاییزی بوده که تا شب یلدا و بخشی از زمستان موجود است؛ پذیرایی غالب شب‌های یلدا در بیشتر نقاط ایران زمین بوده است. ضمن اینکه در این شب، استفاده از میوه های سرخ رنگ بخاطر قرابت با رنگ خورشید هنگام طلوع و غروب، مرسوم بوده.
وی می‌افزاید: ضمن اینکه حافظ خوانی در جشن‌ها و مهمانی‌های شب یلدا در بین ایرانیان پس از حافظ، معمول بوده است و در چنین شبی تفالی به حافظ می‌زده‌اند.
عابدیها تصریح می‌کند: در دوره‌های اخیر برخی افراد به دنبال فلسفه درست کردن هستند تا برای هر چیزی حکمتی را عنوان کنند؛ در حالیکه اینطور نبوده و مناسک خاصی هم نداشته؛ بلکه به طور عمده مردم در چنین شبی دور هم جمع شده و با میوه‌های معمول فصل زمستان که در دسترس بود از یکدیگر پذیرایی می‌کرده‌اند.
وی بیان می‌کند: چون شب یلدا دروازه ورودی فصل زمستان است؛ در شهر قزوین نیز حتی اگر دست خانواده‌های ضعیف، در طول سال به پلو و ماهی نمی‌رسید، تلاش می‌کردند که در شب یلدا چنین غذایی را برای اهل خانواده تهیه کنند.
عابدیها تصریح می‌کند: شب یلدا به ویژه در قزوین مطابق با عقاید میترایی به شب چله مشهور است که فلسفه‌ای دارد مبنی بر اینکه فصول ما در تقویم قدیم با تقویم کنونی خیلی انطباق ندارد؛ به عبارتی، اول زمستان دقیقا اول دی ماه نیست به طور مثال در تقویم قدیم ماه تموز از 15 تیر شروع شده و تا 15 مرداد است یا ماه نیسان وقت خاصی است.
وی ادامه می‌دهد: در ادبیات قدیم هم 6 ماه سال بهاران و 6 ماه سال خزان و زمستان است که مقصود از بهاران و خزان در ادبیات ما، شکوفایی باغ و بوستان و رخوت و برگ ریزان باغ و بوستان است.
نویسنده و استاد دانشگاه ابراز می‌کند: شاخصه فرهنگ قوم ایرانی در همه ادوار شادی، رادی، آبادی و آزادی بوده است یعنی ایرانیان مردمان آزادی هستند بوده اند که به دنبال آبادانی و شادی بوده اند و غم به معنای افسردگی در بین ایرانیان تا قبل از حملات چندگانه عرب، مغول تاتار، سلجوقیان روم و ترک، غزنویان ترک و ایلخانان و تیموریان، معنایی نداشته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور قزوین بیان می‌کند: ایرانیان قدیم از هر مناسبتی برای جشن و شاد بودن استفاده می‌کردند و ماهانه جشنی داشتند چنانچه هر ماه 30 روز بوده که هر روزی نیز اسمی داشته است؛ به طور مثال روز ششم هر ماه، خرداد و روز شانزدهم هر ماه، مهر نام داشته، حال اگر در ماه هفتم که مهر ماه است، روز شانزدهم که مهرروز مهرماه می‌شود را جشن ماهانه می‌گرفته‌اند و به همین ترتیب در همه ماه‌های سال جشن داشته اند.
وی در ادامه با اشاره به گسترش بی رویه استفاده از گوشی همراه و فضاهای مجازی عنوان می‌کند: پیشنهاد می‌کنم همانطور که سه شنبه‌های بدون خودرو داریم؛ شب یلدا و شب نوروز بدون گوشی هم داشته باشیم تا وقتی همه دور هم گرد آمده‌ایم، حضور و حضرت را از دست ندهیم.
عابدیها می‌گوید: متاسفانه ما انسان‌ها گاهی آنچنان از حقیقت دور گشته و مجازی شده‌ایم که خاستگاه این جشن‌ها و گردهمایی‌ها را از یاد برده ایم؛ لذا پیشنهاد می‌کنم در شب‌های این چنینی، حضور عزیزانمان را درک کنیم و به جای ارسال استیکر و پیام تبریک، با یکدیگر تماس گرفته و یا دیدار حضوری داشته باشیم.
وی در پایان بیان می‌کند: باتوجه به اینکه قاطبه مردم به لحاظ رفاهی جزء گروه متوسط رو به پایین هستند، باید تلاش کرد تا با دوری از تجملات و چشم و هم چشمی‌ها، زمینه قطع صله رحم فراهم نشود.
انتهای پیام/ 7003
دیدگاه ها