ناکارآمدی سازمانی امروز به علت عدم توسعه فرهنگی است/ دستگاه‌های دولتی ما مداخله هوشمندانه در برنامه‌های خودجوش فرهنگی ندارند

به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر صبح قزوین، بحث بودجه فرهنگی از مسائلی است که همیشه دغدغه‌های زیادی را به خود مشغول کرده و با اینکه وضعیت بودجه فرهنگی واقعا اسف بار است، اما دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص نسبت بودجه فرهنگی و کار فرهنگی وجود داشته است.
- بودجه فرهنگی تصویب شده برای سال ۹۴ به شرح زیر می‌باشد: - سازمان صدا و سیما ۱۱۴۰ میلیارد تومان - سازمان بسیج مستضعفین ۱۰۳۵ میلیارد تومان - وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۷۷۰ میلیارد تومان - مرکزخدمات حوزه های علمیه قم ۵۲۸ میلیارد تومان - شورایعالی حوزه های علمیه ۳۲۹ میلیارد تومان - کمک به بازسازی عتبات عالیات ۳۱۳ میلیارد تومان - کمک به اشخاص حقوقی غیر دولتی(جدول ۱۷ )۲۸۹ میلیارد تومان - جامعه المصطفی العالمیه ۲۱۸ میلیارد تومان - اجرای منشور توسعه فرهنگ قران ۲۰۰ میلیارد تومان - شورای سیاستگزاری حوزه های علمیه خواهران ۱۹۳ میلیارد تومان - سازمان تبلیغات اسلامی ۱۱۵ میلیارد تومان - نهاد مقام معظم رهبری دردانشگاه ها ۱۰۲ میلیارد تومان - دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ۹۲ میلیارد تومان - کمک به آستانهای مقدس تحت نظر مقام معظم رهبری  ۸۰ میلیارد تومان - کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۷۸ میلیارد تومان - شورای برنامه ریزی ومدیریت حوزه های علمیه خراسان ۵۷ میلیارد تومان - موسسه نشر آثار امام(ره) ۵۷ میلیارد تومان - دفترنمایندگی ولی فقیه درسپاه پاسداران ۵۶ میلیارد تومان - شورای عالی انقلاب فرهنگی ۵۰ میلیارد تومان - احداث و تکمیل مساجدکشور۵۰ میلیارد تومان - بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس ۳۹ میلیارد تومان - شورای سیاستگزاری ائمه جمعه ۳۷ میلیارد تومان - مجمع جهانی اهلبیت ۳۶ میلیارد تومان - شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی ۳۵ میلیارد تومان - سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ۲۲ میلیارد تومان - موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ۲۰ میلیارد تومان - ستاد اقامه نماز ۱۹ میلیارد تومان - سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ۱۲ میلیارد توما - بیمه هنرمندان (فعالان قرآنی،ماحان وسایرهنرمندان) ۱۰ میلیارد تومان - موسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی ۸ میلیارد تومان - کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی ۶ میلیارد تومان - بنیاد سعدی ۶ میلیارد تومان - وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی توسعه بازی های رایانه ۴ میلیارد تومان - شورایعالی انقلاب فرهنگی بابت تحول علوم انسانی در دانشگاهها ۳ میلیارد تومان - دانشگاه اهل بیت ۳ میلیارد تومان جمع کل: ۶۰۱۲میلیارد تومان میلیارد تومان برای بررسی بیشتر این فضا به خصوص در استان قزوین با حضور چهار تن از فعالان فرهنگی قزوین، محمدحسین فائزی رئیس جهاد دانشگاهی قزوین، مهدی رمضانی مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان، علی شفیعی مدیرمسئول نشریه خمپاره و مسئول موسسه فرهنگی شهید آوینی و حمیدرضا ملازینل قائم مقام حوزه هنری قزوین به تحلیل این موضوع در دفتر صبح قزوین پرداختیم.
قسمت دوم این میزگرد را می‌خوانید: در قسمت اول این میزگرد که در روزهای گذشته منتشر شد، نظر فعالان فرهنگی استان این بود که با توجه به ضعفی که در زمینه‌ بودجه‌های فرهنگی در کشور و استان داریم دو نکته قابل توجه می‌باشد، یک مورد اینکه هم متولیان فرهنگ به بهانه محدود بودن این بودجه‌ها خود را از پشتیبانی مالی و معنوی از نیروها و نهادهای خودجوش فرهنگی کنار نکشند.
مورد دوم اینکه خود نیروهای خودجوش فرهنگی نباید انجام کار فرهنگی را معطوف به بودجه‌های دستگاه‌های دولتی کرده و به بهانه نبود بودجه کار را تعطیل کنند، بلکه خود باید به سمت درآمدزایی حوزه فرهنگ حرکت کنند.
چطور نیروها و نهادهای فرهنگی ما می‌توانند به سمت درآمدزایی حرکت کنند؟ محمدحسین فائزی، رئیس جهاد دانشگاهی استان قزوین: مجموعه‌های فرهنگی ما به واسطه کم تجربه بودن دارای ظرفیت‌های پخته و کارکرده نیستند پس ورود آنها به حوزه اقتصاد کمی خطرناک خواهد بود و این از آسیب‌هایی است که باید آن را جدی بگیریم.
شاید با وجود این خطرات گاهی اوقات بگوییم مجموعه‌های فرهنگی ما همان پول خرج کن باقی بمانند بهتر خواهد بود؛ زیرا با ورود به مسیر اشتباه، وارد گردابی می‌شوند که اضمحلال آن مجموعه فرهنگی منجر خواهد شد.
البته معتقدم در قالب آموزش تخصصی اقتصاد در حوزه فرهنگ، ما می‌توانیم به این مهارت دست پیدا کنیم، یعنی با ورود به فضای اقتصاد فرهنگ با حضور تیم باتجربه ای در کنار خود اجتهاد و درآمدزایی در کنار هم تامین شود؛ در این صورت مجموعه ما وابسته به هیچ سازمان دولتی نخواهد بود و این رویکرد یک کار فوق العاده است.
این نگاه یک عملکرد ظریفانه است که با وابستگی کم، دغدغه‌های مجموعه فرهنگی خود را حل کرده و در کنارش برای نیروهای فرهنگی خود نیز شغل ایجاد می‌کنیم که البته این شغل هم همسو با کار فرهنگی ماست.
شاید بتوان با یک فضای آموزشی محدود این مهارت را نخبگان این عرصه به مجموعه‌های فرهنگی منتقل کنند، مانند ورود به حوزه تبلیغات و فضای نشر کتب پرفروش که صاحب درآمدهای کلان است.
 مهدی رمضانی، مدیرکل کتابخانه‌های استان قزوین: در خصوص درآمدزایی ما با دو مقوله مواجه هستیم، ۱- از نگاه متولیان فرهنگی ۲- از نگاه فعالان عرصه فرهنگ رهبر معظم انقلاب تاکید کردند که دولت به موضوع فرهنگ توجه داشته باشد؛ یعنی تکلیف دولتمردان مشخص شده است از سوی دیگر تشکل‌های خودجوش فرهنگی به کار خود ادامه دهند، این تذکرات دو پیام دارد که دو رسالت عمده است.
یعنی آقایان فرهنگی به کار خود در همین فضایی که شروع شده ادامه دهند و دولتی‌ها برای رونق این حوزه برنامه ریزی را در اولویت قرار دهند.
ما در ساختار برنامه ریزی کلان کشور با یک سردرگمی مواجه هستیم و هنوز نمی‌دانیم اولویت کشور توسعه اقتصادی یا فرهنگی یا اجتماعی است؟ اما اصل باید توسعه فرهنگی باشد زیرا با فضای امروز و ایجاد توسعه اقتصادی به دلیل عدم شکل گیری توسعه فرهنگی مفاسد اقتصادی رخ می‌دهد.
ناکارآمدی سازمانی امروز به علت عدم توسعه فرهنگی است، متاسفانه ما در اولویت بندی از مبدا و اصل قضیه فاصله گرفته ایم زیرا جهت گیری ما اقتصاد بوده و نگاه ما به مباحث فرهنگی عمیق نبوده است، اگر توسعه فرهنگی بستر یک توسعه صحیح را فراهم نکند یک توسعه کاریکاتوری خواهد بود.
باید یاد بگیریم در بحث پرورش نیروهای زبده فرهنگی چطور بتوانیم با اندک اعتباری که دولت در اختیار ما قرار می‌دهد کار فاخر انجام دهیم، این می‌شود هنر نخبگان فرهنگی.
برای تحقق این موضوع ما که به حوزه اداری خود واقف هستیم که مجموعه‌های ما از آن اصولی که حاکم بر فضای اقتصادی است فاصله گرفته اند، یعنی به یک کار کارمندی روزمره عادت کرده ایم، به دنبال مشتری مداری، افزایش مخاطب و توسعه کار و معرفی آن نیستیم.
حمیدرضا ملازینل، قائم مقام حوزه هنری قزوین: نقص امروز ما در انجام کار فرهنگی این است که از تجربیات موفق مردمی و نهادهای خودجوش استفاده نکرده ایم.
چرا که می‌توان با سروسامان دادن به این تجربیات ایده‌های خوبی را شکل داد.
نکته دیگر این است که مجموعه‌های فرهنگی مردمی باید به سمت حرفه ای شدن قدم بردارند، یعنی یک تعامل سازنده و همگرایی بین دستگاه‌های دولتی که اهدافشان مشخص است با نهادهای خودجوش صورت بگیرد.
نهادهایی که موظف به کار فرهنگی و هنری هستند باید به هم افزایی و همگرایی در کارهای مشترک برسند.
از سویی در تعامل با مجموعه های مردمی و خودجوش پیشقدم باشند و به عبارتی تعامل سازنده داشته باشند که اسمش را می‌گذارم مداخله هوشمندانه؛ دستگاه‌های دولتی ما مداخله هوشمندانه ندارند.
فرهنگ عرصه گسترده ای است و به همان نسبت نیروی فروانی می خواهد بنابراین دستگاه های دولتی ما هرچه هم تلاش کنند باز حداقلی خواهد بود.
هر اندازه هم بودجه تزریق شود تا زمانی که مردم پای کار نیایند کار تاثیرگذار شکل نمی‌گیرد، باید با شناسایی مجموعه‌های فرهنگی و حرفه ای کردن آنها کار تاثیرگذار را رونق داد.
اگر منیت‌ها کنار رود و همه برای خدمت وارد میدان شوند کارها روان و بهتر پیش خواهد رفت.
زمانی که دستگاه های دولتی اولویت ها و اهدافشان را بر اساس مهندس فرهنگی مشخص کنند و به شکلی شفاف از ظرفیت مجموعه های فرهنگی استفاده و همین طور تکلیف مجموعه های خودجوش در تعامل با دستگاه ها نیز روشن شود دیگر شاهد دلسردی از دستگاه ها نخواهیم بود.
حاصل این تعامل سازنده رونق و کار در سطح وسیع خواهد بود.
علی شفیعی، مدیرمسئول نشریه خمپاره: نشریه خمپاره جزء کارهای فرهنگی است که توانسته هزینه‌های خود را تامین کند البته یک سرمایه گذاری اولیه برای آن وجود داشته که در مدت زمان پس از انتشار هزینه‌های خود و نیروی انسانی را برمی‌گرداند؛ زیرا مخاطب خود را پیدا کرده است.
اگر یک مخاطب شناسی خوب صورت گرفته و کار خلاقانه داشته باشیم با مطالعه و برنامه ریزی هر کار فرهنگی هزینه‌های مربوط به خود را پوشش خواهد داد.
البته کار کردن به این صورت سخت است و نیرو و توانمندی‌های خاصی را می‌طلبد و شاید همه مجموعه‌های فرهنگی نتوانند بدین صورت فعالیت داشته باشند.
تعامل دستگاه‌های فرهنگی با نیروهای خودجوش فرهنگی در حال حاضر به چه صورتی است؟ محمدحسین فائزی، رئیس جهاد دانشگاهی استان قزوین: در همه دولت‌هایی که تا به امروز در صحنه حاضر بودند این تعامل ضعیف بوده است و هیچ زمانی نیروهای مردمی از این شرایط احساس رضایت نداشته اند.
در هیچ دولتی عملکرد مطلوب مدنظر نظام جمهوری اسلامی رخ نداده است و یک شاخص برای فهم این موضوع تذکراتی است که رهبری در سخنرانی‌های خود می‌دهند.
امروز در اوج بحران فرهنگی قرار داریم و این نکته بسیار مهمی است که هیچ رضایتمندی از فعالیت‌ها وجود ندارد و فاصله عملکردی ما از آرمان‌های امام راحل و اهداف انقلاب اسلامی زیاد است.
علی شفیعی، مدیرمسئول نشریه خمپاره: در بحث اینکه مجموعه‌های مردمی خودشان ثروت زا باشند مشکلات جدی وجود دارد و باید چرخه اقتصادی مهمی داشته باشیم.
یکی از مهمترین مشکلات، بحث فضای فرهنگی است که نام رونق اقتصادی روی نیروهای فرهنگی ایجاد می‌کند.
وقتی این بحث که مجموعه ای در حال کار فرهنگی است مطرح می‌شود هم نیروها پرتوقع شده و هم دستگاه‌های متولی کمکی نمی‌کنند، این شرایط فضای فرهنگی نامناسبی را شکل خواهد داد.
در این شرایط باید ظرفیت‌های فراوانی به کار برده شود تا با شفاف سازی هدف ورود به کار اقتصادی بتوانیم نیروها را توجیه کنیم، یعنی یک خودآگاهی ویژه در این راستا لازم است و در ادامه این خودآگاهی این موضوع هم فرهنگ سازی شود که فردی که در حال کار فرهنگی است نباید سبک زندگی اش به سمت مدل تشریفاتی پیش برود.
مهدی رمضانی، مدیرکل کتابخانه‌های استان قزوین: اگر مجموعه های فرهنگی به حضور اقتصادی ورود پیدا می‌کنند به دور از کسب توانمندی در این حوزه، آن نگاه حمایتی از بیرون سلب خواهد شد.
محمدحسین فائزی، رئیس جهاد دانشگاهی استان قزوین: مگر این نگاه حمایتی چقدر است که روی آن حساب باز کنیم؟ مهدی رمضانی، مدیرکل کتابخانه‌های استان قزوین: هر چقدر هم این نگاه حمایتی کم باشد، باز هم با ورود مجموعه‌های فرهنگی به حوزه اقتصادی آن نگاه به طور کلی سلب می‌شود.
علی شفیعی، مدیرمسئول نشریه خمپاره: یکی از مشکلات جدی در حوزه فرهنگی نگاه حاکمیتی است، یعنی خود حاکمیت به دلیل فقدان مهندسی فرهنگی در حال مصرف کردن بودجه‌‎های خودش است، یعنی یک موازی کاری بی مورد و ایجاد اصطحکاک دلیل از بین رفتن بودجه‌های فرهنگی است.
مهدی رمضانی، مدیرکل کتابخانه‌های استان قزوین: خودم سالهای پیش در مجموعه دولتی بودیم و دستگاهها برای گرفتن بودجه‌های فرهنگی مراجعه می‌کردند، واقعیت این است بودجه‌های فرهنگی که به استانها تخصیص پیدا می‌کند انصافا قابل تامل است و این توان را به دستگاهها نمی‌دهد که مشکلات بودجه نهادهای فرهنگی خودجوش را حل کند.
در کنار آن موضوعات خارج از قاعده ای که به دستگاه‌ها تحمیل می‌شود آزاردهنده است؛ در این صورت همکاری نکردن شما به معنی عدم همکاری تلقی می‌شود، در این شرایط مدیر دو رویکرد دارد یک اینکه به اساسنامه ای که مدنظر خودش است عمل کرده و به نهادهای خودجوش فرهنگی کمک کند، یا در خدمت یک سری مصوبات روی کاغذ باشد که متاسفانه در حال اول مدیر بد و در حالت دوم مدیر خوب خواهد بود.
زیرا افرادی برای شما برنامه ریزی می‌کنند که مقوله دوم مدنظرشان است و هیچ کس وارد مقوله اول نشده که آیا شما از این مدیر راضی بودید یا خیر؟ تا به حال شده از یک فعال فرهنگی پرسیده شود از مدیری راضی هستید یا خیر؟ اما از مسئولین می‌پرسند.
بنابراین ساختار مدیر را به سمتی پیش می‌برد که به جای اینکه در خدمت مجموعه‌های فرهنگی و خودجوش باشد در خدمت بخشنامه‌ها قرار می‌گیرد، اگر کل استان را در نظر بگیریم شاید ده مجموعه فرهنگی قوی داشته باشیم در صورتی که ما باید در هر حوزه ای مجموعه‌های فراوان قوی داشته باشیم.
راهکار شما برای مستقل شدن و قوی شدن نیروهای فرهنگی چیست؟ محمدحسین فائزی، رئیس جهاد دانشگاهی استان قزوین: در حوزه فرهنگ و اقتصادی که وابسته به آن است ما باید یک مدت یک حلقه آهنی به پاهای خوب ببندیم و فکر و عمل مان این باشد که یک مدت نمی‌خواهیم از سازمانی برای انجام کار فرهنگی بودجه بگیریم و اگر خودشان پول تزریق کردند که چه بهتر؛ همچنین موضوع برای درآمدزایی زیاد است که می‌توان با ورود به آن حوزه‌ها و راه انداختن تجارت خوب فرهنگی مشکلات حوزه فرهنگی را حل کرد؛ اما ما عادت کرده ایم به یک سری از کارهای روزمره که تاثیرگذاری لازم را ندارد.
مهدی رمضانی، مدیرکل کتابخانه‌های استان قزوین: دغدغه رهبر معظم انقلاب تحقق مهندسی فرهنگی است که ما نسبت به آن بی توجه بوده ایم در حالی که در کشورهای غربی با تئوری پردازی از این فکر در حال کار کردن روی این فضا هستند، اصل و اساس موضوعات فرهنگی، مهندسی فرهنگی است.
مهندسی فرهنگی مشخص می‌کند فنداسیون مباحث فرهنگی، نقشه کار و نسبت بودجه ریزی به چه سمتی پیش می‌رود، در این فضا وظیفه هر نهاد متولی و نقش فعالان فرهنگی غیردولتی مشخص می‌شود؛ اگر در استان قزوین متولیان ارشد به بحث مهندسی فرهنگی بپردازند دورنمای مثبتی در حوزه فرهنگ در آینده شکل خواهد گرفت.
حمیدرضا ملازینل، قائم مقام حوزه هنری قزوین: نکته اساسی همان شکل گرفتن فضای تعاملی بین دستگاه‌های فرهنگی و نهادهای خودجوش است، اگر این ارتباط شکل بگیرد حتی اگر سازمانی بودجه ای برای کمک به فعالان فرهنگی نداشته باشد؛ می‌تواند با مشاوره‌هایی که می‌دهد بهترین کمک را به مجموعه‌های فرهنگی داشته باشد.
امروز چند دستگاه فرهنگی به دنبال استفاده از نیروهای خلاق است؟ این مشکل جدی است.
کارشناسان ما در سازمان‌های فرهنگی باید به این درک برسند که چطور نخبگان فرهنگی را شناسایی کرده و اصول کار مشارکتی مبتنی بر استفاده از هزینه دولتی و کار خصوصی را آموزش داده و در راستای تحقق اهداف خود به کار بگیرد.
این خلاء باید به سرعت برطرف شود و مجموعه های فرهنگی نیز تعامل با مجموعه های دولتی را یک ارزش بدانند چرا که همه یک هدف دارند آن هم اعتلای انقلاب اسلامی است.
علی شفیعی، مدیرمسئول نشریه خمپاره: مجموعه ای که کارگزار است و کار فرهنگی غیردولتی انجام می‌دهد باید نگاهش این باشد که وابستگی به حوزه‌های دولتی نداشته باشد و خودش تامین کننده بودجه مورد نیازش باشد.
از سوی دیگر متولیان فرهنگی کشور نگاهی ویژه و بودجه ای خاص برای این حوزه در نظر بگیرند و به دستگاه‌های فرهنگی ابلاغ کنند، متاسفانه زیرساخت‌های لازم برای استفاده دستگاههای دولتی از نیروهای خودجوش وجود ندارد و این موضوع روند کار فرهنگی را کند کرده است.
انتهای پیام/۲۰۰۲