شهرزاد قصه های ایرانی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر صبح قزوین، هزار و یک شب تنها اثر جهانی است که خلق آن به زنی با نام شهرزاد که دارای سلاحی از دانایی و هوش بوده، منسوب شده است.
موضوع هزار و یک شب، سرگذشت پادشاهی مستبد و خون ریز است که وقتی از خیانت همسرش با غلامکی زنی آگاه می شود او را به قتل می رساند و از آن به بعد از بیم خیانتی دیگر، هر شب با از باکره ای کام می گیرد و بامداد سر از تنش جدا می کند و تا سه سال این کشتن ادامه دارد، تا دختری در شهر نمی ماند و نوبت به دختران وزیر می رسد.
شهرزاد اولین و آخرین داوطلب است که نامزد همسری پادشاه می شود و از خواهرش دین آزاد در اجرای آنچه در می پروراند یاری می گیرد.
هنر شهرزاد، قصه گویی است و در حضور شهریار چنین می نماید که در آغاز، مخاطب قصه خواهرش است، اما قصه ها آنقدر جذاب اند که پادشاه بی آنکه بخواهد در مدت سه سال در مسیر جادوی کلام او قرار می گیرد و شهرزاد هنگامی گنجینه بزرگ قصه هایش به پایان می رسد که مادر شده و خوی سرکش شهریار خون ریز را درمان می کند.
تحسین وتمجید از هزارویک شب در فرهنگ غرب تمامی ندارد و برخی قصه های آن به صورت تئاتر در آمریکا و لندن به اجرا درآمده اند، و از اواخر قرن هجدهم تابه امروز تأثیر آن بر ادبیات کودک و ادبیات غرب کاملا مشهود است.
این کتاب یکی از شاهکارهای روایی ایرانی است و یکی از تأثیر گذارترین کتاب های شرقی است که بر بیشتر متفکران و نویسندگان غربی از جمله؛ شکسپیر، چالرز دیکنز، الکساندر دوما (پدر)، جاکوب، امیلی برنته، گابریل گارسیا ماکز، گوته، جورج الیوت، بورخس و بسیاری نویسندگان دیگر و حتی سینمای هالیوود، تأثیر گذاشته است.
افسانه های هزار و یک شب نخستین بار توسط آنتوان گالان به فرانسه ترجمه شد و به غرب راه یافت.
"هزار و یک شب "را می توان مادر قصه های جهان نامید، مجموعه داستانی شیرینی است که در برگیرنده ویژگی های روحی، مبانی اخلاقی، باورها، رویاها و تخیلات اقوام مشرق زمین می باشد.
این کتاب کهنسال، جزوکامل ترین، جامع ترین، شیرین و سرگرم کننده ترین کتب عهد قدیم است که در اختیار بشر امروز قرار دارد.
چرا نام هزار و یک شب بر آن نهادند؟ برخی معتقدند که این نام گذاری دو دلیل دارد؛ اول آن که می گویند ارقام زوج بدشگون اند و در پی آن یک رقم به جلو رفته و خوشبختانه یک شب به آن افزودند و یا اگر به رقم ۹۹۹ قناعت می کردند، احساس می کردیم که یک شب کم داریم و برعکس در این وضعیت، چون یک روز بر آن می افزایند، حس می کنیم که به ما چیزی نامنتاهی دهند.
دوم آن که نام «هزار و یک شب» آدمی را برمی انگیزد که در آن محو شود، رمز سترگ عنوان «هزار و یک شب» در این است که فکر کتابی نامتناهی را به ما القا می کند، که بالفعل چنین است.
هزار و یک شب دارای اصالتی ایرانی برخی معتقدند که هزار و یک شب اصلیتی هندی دارد و قبل از حمله اسکندر به ایران از هندوستان به ایران آمده و به «هزار افسان» معروف شده و قصه های ایرانی زیادی به آن افزودند و در قرن سوم هجری به عربی برگردانده شده است که در قرن ۱۰ هجری در مصر تدوین یافته و به صورت «الف لیله و لیله» کنونی درآمده و در نهایت در سال ۱۲۶۰ از عربی به فارسی ترجمه شد.
اما بهرام بیضایی از جمله کسانی است که در راستای یافتن ریشه های "هزار و یک شب" بسیار تلاش کرده و دو کتاب «هزار افسان کجاست» و «ریشه یابی درخت کهن» حاصل پژوهش های این هنرمند ایرانی است، معتقد است که داستان بنیادین "هزار و یک شب" برگرفته از داستان های اساطیری ایرانی و هندی بوده و سعی دارد بگوید که داستان هزار و یکیک شب، پیشتر در داستان ضحاک وجود داشته و بعدها تغییر یافته است.
وی در کتاب «ریشه یابی درخت کهن» به بررسی ریشه های هزارو یک شب می پردازد و در کتاب «هزار افسان کجاست» با بسط پژوهش های خود ریشه های ایرانی آن را به نوعی کتاب از ایران باستان با عنوان "هزار افسان" می داند.
به اعتقاد او ریشه "هزار و یک شب" به کتابی با عنوان درخت سخن گو و داستان ضحاک در شاهنامه فردوسی می رسد.
بهرام بیضایی روایتی متفاوت، و زیبا از داستان هزارو یک شب را در نمایشنامه «شب هزارویکم» به تصویر می کشد.
وی می کوشد تا نشان دهد که شهرزاد و دین آزاد و شهریار، همان شهرناز و ارنواز و ضحاک اسطوره باستان ایران هستند.
با این حال نویسندگانی چون رابرت آیرون "سرخود" اصالت هزار و یک شب را یکجا به عرب ها بخشیده اند.
بیضایی در این باره می گوید:"اروپاییان که «هزارو یک شب» را ترجمه کرده اند تمایل دارند آن را اروپایی بدانند؛ عربان که هزار افسان از پهلوی یا فارسی برایشان ترجمه شد، کتاب را ازآن خود می دانند ولی ایرانیان که این کتاب را بوجود آورده اند، هرگاه از تعلق به آن حرف بزنند، نژاد پرست خوانده می شوند.
میل به مال خود کردن یا بذل و بخشش آثار دیگران با هزار و یک شب آغاز نشده و هنگامی که غربیان نخستین بار، عیسی مسیح را با موهای زرین در کتاب های محصور و فیلم هایشان به صلیب کشیدند، در آفرینش های هنریشان از هزار و یک شب وانمود کردند که شهرزاد به جای شهریار ساسانی برای خلیه بغداد، قصه می گوید.
" ویژگی داستان های هزار و یک شب می توان گریز از واقعیت های زندگانی، پناه بردن به عالم خیال، رویا و جادو، به سخره گرفتن شاهان، برتری عاطفه بر عقل برای یافتن حقایق و بافت تو در تو قصه هاو کاربرد نماد ها را از جاذبه های اصلی کتاب دانست.
داستان های علاء الدین و چراغ جادو، سندباد بحری، افسانه نورالدین وشمس الدین، افسانه ماهیگیر و دیو از جمله داستان های این کتاب کهن هستند.
می توان گفت شهرزاد بدین جهت از مرگ نجات پیدا می کند که می داند سلاح «انتظار» را چه گونه به کار برد و این تنها سلاح ادبی است که بر جباران و وحشیان کارگر می افتد.
شهرزاد اگرچه قصه پردازی بزرگ بود و وصف هایش دقیق و قضاوتش ملایم و حوادثی که در داستان می آورد بکر و هوشمندانه بودند و نکات و اصول اخلاقی که باز می نمود، مترقی و پیشرفته بودند، نیز هرچند تصوریر که از اشخاص داستانی به دست می دهد، زنده است و درباره سه پایتخت آن روز مشرق زمین دانش وسیع داشت، با این حال در نجات جان از چنگ شوهر ستمگر خویش بر هیچ یک از مواهب اتکا نداشت، این ها جز عوامل ضمنی کار نبودند.
او تنها به این جهت زنده ماند که توانست، شاه را در حالتی نگه دارد که مدام از خود بپرسد «بعد چه خواهد شد؟».
شهرزاد هر بار که برآمدن آفتاب را می دیدجمله می برید و از سخن گفتن باز می ماند و شاه را انگشت به دهان و حیران در انتظار می گذاشت.
« در این لحظه شهرزاد دید که آفتاب از مشرق برآمد و زیرکانه، لب از سخن فروبست.
» انتهای پیام/۸۰۰۲