به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر
صبح قزوین؛ از مرکز شهر یکی دو چهار راه آن طرف‌تر، به خیابان خیام می‌رسی، کمی پایین‌تر از چهار راه خیام به سمت پارک ملت ساختمانی است که قطعه‌ای از تاریخ کشور و البته پیشینه قزوین در آن با جزئیاتش هنوز زنده است؛ اینجا وقایع تاریخ و دوره قاجار در سال‌های 1288 و 1304 را می‌توانی مرور کنی، کافی است وارد زیرزمین ساختمان شوی و در دل اسناد، وقایع روزهای آن سال‌ها را ورق بزنی؛ جایی که از آن به عنوان مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین یاد می‌شود.
می‌گویند کشور از دوره فرمانروایان هخامنشیان 330 الی 550 سال پیش‌از میلاد دارای نهادی با کارکردها و وظایف حفظ و نگهداری اسناد بوده که در هر دوره با نامی از آن یاد می‌شد؛ که با ساختار نو در ایران با تصویب «قانون تأسیس سازمان اسناد ملی ایران» در هفدهم اردیبهشت ماه سال 1349 شمسی پدیدار شد.
تأسیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین در سال 92
بررسی و کسب اطلاعات درباره اسناد قدیمی موجود در قزوین باب گفتگو را با خانم زهره ترکمن، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین باز می‌کند تا مروری بر تاریخ و اسناد ملی قزوین داشته باشیم.
وی در گفتگو با خبرنگار فرهنگ و هنر
صبح قزوین؛ اظهار می‌کند: سازمان ملی اسناد ایران تا سال 1381 به عنوان سازمانی مستقل فعال بود و براساس مصوبه شورای عالی اداری در تاریخ 1381 با کتابخانه ملی ایران ادغام و سازمانی جدید با عنوان «سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی» تأسیس شد.
ترکمن می‌افزاید: مرکز اسناد و کتابخانه ملی دو سازمان مجزا از هم بوده که از سال 49 در ایران تأسیس شده و سابقه آن به دوره قاجاریه مربوط است و مرکز اسناد استان قزوین در سال 1392 تأسیس شده است.
این مسئول با اشاره به بخش‌های مختلف مرکز اسناد و کتابخانه عمومی عنوان می‌کند: مجموعه اسنادی که براساس قانون جمهوری اسلامی در این مرکز نگهداری می‌شوند شامل دو بخش است؛ بخش نخست مربوط به تمامی اسناد و مدارک تولیدی ادارات دولتی اعم از نوار،کاغذ، فیلم، فایل صوتی و عکس بوده که زیر نظر سازمان بررسی شده و در دسته اسناد امحایی قرار می‌گیرند؛ بخش دوم شامل اسناد دارای ارزش تاریخی است که با شرایط خاصی نگهداری می‌شوند.
نگهداری قدیمی‌ترین اسناد خاندان تقوی دوره ناصرالدین شاه در مرکز اسناد قزوینمسئول مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین می‌گوید: اسناد دستگاه‌های دولتی از زمان تشکیل این مرکز به آن منتقل و تعدادی هم امحا شده است؛ در حال حاضر قدیمی‌ترین اسناد دولتی انتقال یافته به مرکز اسناد قزوین مربوط به دوره احمدشاه قاجار با عنوان «اسناد موقوفات و شهرداری قزوین» است.
وی بیان می‌کند: یکی از رسالت‌های مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین، جمع‌آوری و نگهداری اسنادی است که در بین خانواده‌های اصیل و ارزشمند نگهداری می‌شود؛ قدیمی‌ترین سند موجود این بخش که در مرکز اسناد به صورت فیزیکی نگهداری می‌شود مربوط به خاندان تقوی (دوره ناصرالدین شاه) و دو فرمان ارزشمند (دوره ناصری) است.
ترکمن اذعان می‌کند: بخشی از اسناد تحویل داده شده دیجیتالی توسط خانواده‌های اصیل قزوینی به مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان مربوط به دوره فتحعلی شاه و موقوفات خطیبا است.
وی افزود: بزرگترین مجموعه اسناد موجود در مرکز مربوط به اسناد اهدایی مرحوم حاج یوسف فیاضی شامل یکهزار و 904 برگ سند تاریخی (دوره 1317 تا 1380) بوده که بسیاری از مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قزوین در آن بیان شده است؛ این اسناد را شناسایی و فهرست‌نویسی کردیم و به محض تکمیل، فرآیند انتقال آنها انجام می‌شود.
رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین ادامه می‌دهد: هر سند انتقال یافته به مرکز اسناد بعد از بررسی توسط کارشناس مربوطه فهرست‌نویسی و وارد سامانه‌های مشخص می‌شود و در سایت مرکز در بخش جستجو قابل دسترسی برای عموم مردم به ویژه پژوهشگران است.
بیش‌از 200 جلد نسخه خطی به مرکز اسناد قزوین منتقل شده استوی تصریح می‌کند: بخش دیگری از فعالیت‌های مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین مربوط به جمع‌آوری اسناد تاریخ شفاهی بوده که روایت‌های مردم در این دسته قرار می‌گیرد؛ برای نمونه در یک سال اخیر و از زمان استاد محصص توجه ویژه‌ای به موضوع خوشنویسی شده و گردآوری اسناد مربوط به تحولات آن در دوره نوین با رایزنی‌های صورت گرفته با خانواده‌ها آغاز شده است.
ترکمن یادآور می‌شود: بخش دیگر فعالیت مرکز اسناد در حوزه کتابخانه ملی تعریف می‌شود؛ وظیفه اصلی این مرکز واسپاری و به نوعی رابط بین ناشران و کتابخانه ملی است.
مسئول مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین با اشاره به بیشترین محتواهای نگهداری شده در این مرکز تصریح می‌کند: اسناد ارزشمند و قدیمی دستگاه‌های دولتی از جمله شهرداری، اوقاف، دادگستری و سازمان برنامه و بودجه استان جمع‌آوری شده که محتوای آنها مربوط به حوزه‌های مختلف مانند آب، شهرداری، باغستان‌ها و خیابان‌کِشی‌ها است.
وی بیان می‌کند: بخشی از اسناد شهرداری مربوط به دوره رضاشاه و بخشی از اسناد اوقاف مربوط به دوره احمدشاه قاجار است؛ این اسناد به صورت تکه‌های پازل بوده و ممکن است در دستگاه‌های دیگری مانند شهرداری و اداره‌کل اوقاف و امور خیریه در دسترش باشد و پژوهشگر براساس این پازل‌ها پروژه خود را انجام دهد.
ترکمن با اشاره به تعداد نسخ نگهداری شده در مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان عنوان می‌کند: باتوجه به محدودیت‌های موجود در حیطه حفظ اسناد و پیچیده بودن روند نگهداری کتاب‌های خطی، تمام نسخ خطی منتقل شده به این مرکز که شامل بیش‌از 200 جلد نسخه خطی است نیز برای نگهداری در مخازن ویژه، به تهران منتقل شده است.
ماندگاری اسناد ارزشمند با ترویج فرهنگ اهدا در بین خانوادههامسئول مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین بیان می‌کند: تنها 5 نسخه قرآن خطی و چاپ سنگی از قرآن‌های مرحوم حاج تقی شفیعی‌ها در مرکز موجود بوده که برای مرمت به تهران ارسال شده است و بعد از اتمام به استان قزوین ارجاع داده می‌شوند؛ این قرآن‌ها مربوط به دوره صفویه و قاجاریه است که علی رغم ارزش ریالی از طرف خانواده آنها به مرکز اسناد استان اهدا شده است.
وی ادامه می‌دهد: سعی داریم فرهنگ اهداء را در بین مردم ترویج دهیم زیرا بسیاری از اسناد نگهداری شده به علت نوع نگهداری در طولانی مدت توسط خانواده‌ها، آسیب دیده و قابلیت حفظ در کتابخانه ملی را ندارند؛ فرهنگ سازی علاوه بر آموزش شیوه‌های نگهداری به خانواده‌ها رسالتی را برای مرکز اسناد ایجاد می‌کند و اسناد منتقل شده به مرکز در مخزن‌های ویژه نگهداری می‌شوند.
ترکمن اذعان می‌کند: بخش دیگری از اسناد مربوط به کسبه بازار قزوین بوده زیرا این بازار در یکصد سال اخیر یک بازار سیاسی و اجتماعی بوده است و بسیاری از وقایعی که در قزوین شکل می‌گیرد از آن نشات می‌گیرد؛ همکاری مناسبی در این بخش با مرکز اسناد وجود دارد.
این مسئول ابراز می‌کند: همکاری خانواده‌های سرشناس قزوین با مرکز اسناد اندکی مشکل است اما با این وجود جمع‌آوری برخی اسناد از جمله خانواده خطیبا که مربوط به دوره فتحعلی شاه قاجار است را شروع کردیم تا در قالب کتاب چاپ شوند؛ استفاده از همین الگو را به سایر خانواده‌ها پیشنهادی می‌کنیم زیرا دسترسی به اسناد راحت‌تر است.
نیازمند حمایت مالی مسئولان هستیموی اظهار می‌کند: مشکلی در نگهداری اسناد دولتی نداریم و شرایط برای حفظ آنها وجود دارد اما اسناد نفیسی که بعضا در اختیار خانواده‌ها است (از جمله اسناد مربوط به خاندان تقوی) به علت ضرورت مرمت و نگهداری در سطح بالا، به مخزن اسناد با ارزش تهران منتقل می‌شوند.
ترکمن با اشاره به چالش‌های مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین تصریح می‌کند: در حال حاضر با مشکل نگهداری اسناد دولتی روبه‌رو هستیم زیرا این اسناد بدون گندزدایی از ادارات به این مکان منتقل می‌شوند که در مرحله نخست لازم است برای گندزدایی به تهران انتقال یابد و بعد از آن نگهداری شوند که ضرورت دارد نگاه ویژه‌ای به این بخش شود.
این مسئول با اشاره به لزوم حمایت مسئولین و محدودیت در منابع مالی یادآور می‌شود: گاهی مشاهده می‌شود تعدادی اسناد مهم از جمله اسناد باغستان به علت عدم آشنایی مردم با نحوه نگهداری دچار آسیب شده است در حالی که چنین شرایطی هویت تاریخی قزوین را از بین می‌برد.
انتهای پیام/4006
دیدگاه ها