تجربه تلخ زنان ایرانی در نتیجه مزاحمت خیابانی/ برخی از خود دفاع می کنند، برخی سکوت

صبح قزوین، حتی اگر بعضی مزاحمت های خیابانی هم برایمان عادی شده باشد؛ همین مرحله عادی شدن مزاحمت، خودش پدیده خطرناکی است که نشان می دهد ایجاد مزاحمت برای دیگران، دیگر آن زشتی اش ریخته و حساسیت های عمومی نسبت به آن کمتر شده است.
شاید کسی پیدا شود که ادعا کند هرگز برای دیگران مزاحمت ایجاد نکرده، اما بعید است فردی مدعی باشد که هیچ وقت مورد مزاحمت قرار نگرفته است.
این مزاحمت ها هم تا دلتان بخواهد، انواع و اقسام مختلف دارد.
از متلک پرانی های کوچه بازاری گرفته تا قمه کشیدن در خیابان، همه در زمره مجموعه مزاحمت ها جای می گیرد.
با وجود آن که در همه انواع ایجاد مزاحمت ها، حقی از حقوق شهروندان ضایع می شود، اما در بسیاری از موارد، نه کار به دادگاه و تنبیه مزاحم کشیده می شود و نه فرهنگ سازی گسترده ای برای کاهش بار مزاحمت ها اندیشیده شده است.
مزاحمت، تعریف واحدی ندارد به گزارش سرویس اجتماعی صبح قزوین، تعریف مزاحمت با توجه به فرهنگ کشورهای مختلف متفاوت است؛ طوری که ممکن است مثلا برخی رفتارها در کشوری به عنوان مزاحمت و در کشوری دیگر، امری عادی و هنجاری پذیرفته شده تلقی شود.
مثلا در کشور ما هنوز هم برای خیلی ها کپی غیرقانونی محصولات فرهنگی و هنری، به عنوان مزاحمت برای پدیدآورنده اثر تلقی نمی شود، اما در برخی کشورها این نوع مزاحمت به عنوان یک جرم غیرقابل چشمپوشی به حساب می آید که مجازات های سختی به دنبال دارد.
انواع رایج مزاحمت ها در ایران متلک پرانی در ایران را شاید بتوان رایج ترین و دم دستی ترین شکل مزاحمت به حساب آورد.
گرچه مردان هم در تیررس انواع متلک ها قرار دارند، اما بیشترین قربانیان متلک های مزاحم در کشور ما، خانم ها هستند.
نهادینه نشدن فرهنگ گفت وگوی سالم و تلنبار شدن عقده های جنسی را شاید بتوان از مهم ترین دلایل پیدایش این نوع مزاحمت متداول دانست.
 

  جدای از متلک پرانی، رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی را هم می توان در ردیف رایج تریـن مزاحمت ها در ایران به شمار آورد.
اما شدیدترین شکل مزاحمت،آن دسته مزاحمت های فیزیکی است که فرد مزاحم به شکل دعوا و نزاع های خیابانی، فرد دیگری را مصدوم می کند.
از آموزش ارتباط سالم تا تنبیه فرد مزاحم وقتی در کشوری توسعه یافته، مزاحمت های تلفنی و دست به یقه شدن ها به اتفاقی نادر تبدیل می شود، نباید تصور شود که این نهادینه شدن فرهنگ صحیح ارتباط با همشهریان، یک شبه اتفاق افتاده یا امری ذاتی است.
درواقع، اگر بپذیریم که ایجاد مزاحمت برای دیگران، از خلأ آموزش ارتباط سالم بین افراد جامعه نشات می گیرد، در این حالت رسانه ها می توانند با نمایش الگوی سالم از ارتباط موفق بین شهروندان و ترویج این الگو، نقش زیادی را در کاهش بار انواع مزاحمت ها به دوش بکشند.
یعنی اگر مرحله آموزش و فرهنگ سازی را با موفقیت طی کردیم و اغلب افراد جامعه، بار مزاحمت را روی دوش دیگری سوار نکردند، در آن شرایط می توان با قدرت بیشتری با قانون شکنان برخورد قهری داشت.
اما تا زمانی که به آن درجه از آموزش پذیری و تعامل سالم بین همه شهروندان نرسیده باشیم، تشدید برخوردهای فیزیکی و قانونی با افراد مزاحم، فقط درمانی مقطعی به حساب می آید که در بلندمدت هم نمی تواند ریشه مزاحمت ها را به طور کامل بخشکاند.
واکنش زنان در برابر مزاحمان خیابانی زن بودن هنوز هم محدودیت های خاص خودش را دارد، حتی با این که فرهنگ و شرایط زندگی در سال های اخیر تغییرات زیادی کرده و گمان می رود اوضاع زنان بهتر شده است؛ بیشتر زنان در خیابان ها یا اماکن عمومی راحت نیستند و از آزارهای احتمالی بیم دارند، چون نمی توان پیش بینی کرد که کدام یک از رهگذران مزاحمند و قصد آزار دارند و این مزاحمت قرار است درکدام منطقه و به چه شکل اتفاق بیفتد.
    طبق تعریف گاردنر، جامعه شناس، مزاحمت خیابانی، رفتارهای کلامی و غیرکلامی دارای ماهیت جنسی است که همه انواع توهین، کنایه زدن، فریاد کشیدن، تنه زدن و خیره شدن را در برمی گیرد.
نکته مهم در مزاحمت ها این است که همواره از سوی مردان در مکان های عمومی یا نیمه عمومی اعمال می شود و قربانیان آنها همیشه زنان هستند.
به این ترتیب وقتی به مزاحمت خیابانی به چشم خشونت و نوعی تبعیض نگاه کنیم، باید تائید کرد بیشتر زنان جامعه صرفنظر از این که چقدر سن دارند، نوع پوشش آنها چیست یا این که چقدر زیبا هستند، در معرض این مزاحمت ها قرار دارند و تاکنون موارد زیادی را تجربه کرده اند.
برخی از خود دفاع می کنند، برخی سکوت پژوهش هایی که تاکنون در جهان انجام شده نشان می دهد سکوت، واکنش متداول میان زنان قربانی است، حتی بومن، جامعه شناس در مقاله ای ضمن تائید این موضوع می نویسد دلیل نادیده گرفتن مزاحمت ها از سوی زنان می تواند این باشد که آنها از برخورد فیزیکی می ترسند یا از این که توجه دیگران را به خود جلب کنند و مورد سرزنش قرار بگیرند، واهمه دارند.
وی البته معتقد است زنانی که در این موقعیت های آزاردهنده خود را به تجاهل می زنند یعنی وانمود می کنند اتفاقی رخ نداده، در واقع خشم، حقارت و ترس خود را مخفی می کنند، در حالی که این فشارهای عاطفی و احساس بی قدرتی به سلامت روانی شان لطمه می زند.
پژوهشی که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز انجام شده این موضوع را تائید می کند با این تفاوت که یافته های این تحقیق نشان می دهد زنان و دختران از مزاحمت های کلامی، لطمه روانی کمتری می بینند و حتی به این مزاحمت ها بها نمی دهند و در عوض هر زمان که احساس کنند هدف این مزاحمت ها بهره برداری جنسی است نسبت به آن واکنش تندتری نشان می دهند.
سکوت 70 درصد از زنان قربانی در مقابل مزاحمت ها با وجود این، این تحقیق اشاره دارد نزدیک به 70 درصد از زنان قربانی در مقابل مزاحمت ها سکوت می کنند و خود را به بی اعتنایی می زنند که این واکنش نیز بی دلیل نیست.
نکته اول این است که تکرار شدن این نوع مزاحمت ها، آن را به موضوعی نسبتا عادی تبدیل کرده، موضوعی که بیشتر زنان آن را جدی نمی گیرند.
نکته دوم به کلیشه های فرهنگی برمی گردد که همواره در درگیری زنان و مردان، زنان را مقصر می داند، حتی اگر آنها قربانی ماجرا باشند.
نکته سوم هم این که در فرهنگ ایرانی نوع پوشش زنان و آرایش ظاهری آنها را در میزان مزاحمت علیه آنها ربط می دهند، در حالی که تحقیق پژوهشگاه علوم انسانی این باور را رد می کند و نشان می دهد مزاحمت حتی برای زنان محجبه ای که به هیچ عنوان جلب توجه نمی کنند، وجود دارد.
    در کنار این سه علت، دلایل دیگری نیز برای سکوت زنان قربانی وجود دارد که احساس شرم، جلوگیری از جلب توجه دیگران و ترس از سرزنش شدن را شامل می شود.
علاوه بر اینها، زنان قربانی ممکن است واکنش های دیگری بجز سکوت یا دفاع از خود در مقابل مردان مزاحم از خود نشان دهند مثل این که در پوشش خود محدودیت هایی اعمال کنند یا از مسیرهایی خاص تردد کنند یا زمان آمد و رفت خود را تغییر دهند که همه اینها نوعی فشار را بر زنان وارد می کند که نمی توانند با احساس راحتی در عرصه عمومی ظاهر شوند.
بر اساس پ‍ژوهشی هر زن يا دختري در جوامع شهري در ايران به ميزان مسافتي كه طي مي‌كند يا مدت زمان حضورش در سطح خيابان‌ها بين يك تا 20 بار به لحاظ مزاحمت‌هاي كلامي و فيزيكي از سوي برخي مردان مورد آزار و اذيت قرار مي‌گيرند.
بوق زدن اتومبيل‌ها و اصرار به سوار شدن، بیشترین مزاحمت از نظر زنان همچنين بر اساس يک نظر سنجي از زنان 18 تا 50 ساله تهراني که انجام گرفته است، بيشترين مزاحمت‌ها از نظر زنان عبارتند از: بوق زدن اتومبيل‌ها و اصرار به سوار شدن؛ 85 درصد، تنه زدن عمدي به زنان؛ 83 درصد، انتشار تصاوير خصوصي افراد؛ 80 درصد، متلک گفتن؛ 76 درصد، پراندن الفاظ رکيک؛ 75 درصد، ويراژ دادن و حرکات نمايشي موتورسواران؛ 72 درصد، تعقيب زنان توسط مردان در اماکن خلوت 72 درصد.
مطالعات گوناگوني که در کشورهاي متفاوت روي اين نوع مزاحمت‌ها انجام شده حاکي از آن است که قصد افراد از ايجاد مزاحمت، ارضاي نيازهاي جنسي نيست، نتايج اين تحقيقات نشان مي‌دهد که بيشترين لذت مرداني که قصد ايجاد مزاحمت‌هاي خياباني را دارند تحقير جنسي طرف مقابل است.
  سعيد معيدفرجامعه شناس و استاد دانشگاه تهران معتقد است: مشکل ديگري که مزاحمت خياباني را تشديد مي‌کند رابطه زن و مرد در زندگي زناشويي است، به هر حال بخش قابل ملاحظه‌اي از مزاحمت‌هاي خياباني توسط مردان متاهل صورت مي‌پذيرد، وقتي مردي از لحاظ جنسي و رواني تامين نشود سعي مي‌کند از طريق مزاحمت‌هاي خياباني جبران کند.
مزاحمتهای خیابانی برای زنان یکی از مهمترین معضلات زنان در سراسر جهان است و متاسفانه تحقیقات محدودی در این باره تاکنون صورت گرفته است.
همین تحقیقات محدود نیز واقعیات زیادی را آشکار می سازد.
به عنوان مثال بیش از 80 درصد از زنانی که مورد پرسش قرار گرفته اند، در کشورهای کانادا و مصر، گفته اندکه در خیابان مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند.
براسا س این گزارش، در کشور یمن این رقم بیش از 90 درصد اعلام شده، حتی زنان متواضع و محجبه نیز از مزاحمتهایی خیابانی در امان نبوده اند.
نتیجه دو مطالعه صورت گرفته در ایالات متحده، ایندیاناپولیس و کالیفرنیا، نشان می دهد 100 درصد زنانی که مورد پرسش قرار گرفته اند، مزاحمت خیابانی را تجربه کرده اند.
اکثر مزاحمان دچار بی هویتی و سرخوردگی هستند حسین خدابخش، روانپزشک در این خصوص می گوید: افرادی که برای دیگران مزاحمت ایجاد می کنند ، معمولاً افرادی هستند که در کودکی دچار سرخوردگی شده اند، در واقع اغلب آنان دچار بی هویتی هستند.
این افراد در مدارس از نظر اخلاقی در جایگاه خوبی قرار ندارند و به معلمین بی احترامی می کنند و متخاصم هستند و در بین دوستانشان جسورترین فرد هستند.
    وی می گوید: برای این افراد قانون معنایی ندارد و به راحتی به حقوق دیگران تجاوز می کنند و تفریح خود را آزار و اذیت دیگران می دانند.
این روانپزشک اظهارمی کند: این افراد خصوصیات شخصیتی نمایشی دارند زیرا در مجامع عمومی پذیرش اجتماعی ندارند و با انجام این اعمال به نوعی ارضا می شوند.
در واقع وجدان جمعی در آنها شکل نگرفته است و به نوعی دچار خلاء وجدانی هستند و زمینه اضطراب و افسردگی در آنها دیده می شود.
در برابر مزاحمان چگونه برخورد کنیم وقتی فردی مزاحمتان شد، خونسرد، قاطع و بدون توهین و یا زدوخورد با مزاحم برخورد کنید.
بگذارید متوجه شود که عملش بسیار زشت و غیرقابل قبول است.
قاطعانه به او بگویید از شما دور شود.
زمانی که فرد مزاحم بین یک گروه از مردم قرار دارد، به‌طور مشخص او را مخاطب قرار دهید.
از زبان بدن خود به‌طور مناسبی استفاده کنید.
به چشمان مزاحم نگاه کنید و با لحنی واضح و قاطع با او حرف کنید.
با فرد مزاحم با لحنی عذرخواهانه، ملتمسانه و یا سوالی صحبت نکنید.
محکم و قاطع باشید.
به هیچ وجه از واژه‌هایی چون «ببخشید»‌،«متأسفم» و «لطفا‌» استفاده نکنید.
زیرا باعث کم شدن قاطعیت شما می‌شود.
اگر وی به گفته شما گوش نکرد، بگویید: «نشنیدید چه گفتم؟ فورا از من فاصله بگیرید.
» بیشتر افراد در این مرحله خواسته شما را اجابت می‌کنند‌ اما اگر فرد باز هم سماجت ورزید، می‌توانید از دیگران کمک بخواهید.
با مزاحم وارد بحث نشوید، استدلال نکنید یا به سوالاتش پاسخ ندهید.
تنها حرف خودتان را تکرار کنید یا موقعیت‌تان را تغییر دهید.
ناسزا نگویید یا عصبانی نشوید.
این نوع واکنش موجب می‌شود که مزاحم با خشم و خشونت پاسخ شما را بدهد.
همچنین، احتمال دارد که در نظر دیگران شما را مقصر جلوه دهد و کسی دیگر به آنچه مزاحم انجام داده است توجه نکند.
در مقابل مزاحمت دیگران سکوت نکنید.
سکوت شما تنها باعث شدت مزاحمت و گستاخی مزاحم می‌شود.
دکتر کارل، روان‌شناس ‌آمریکایی، در این زمینه می‌گوید:‌«من در تحقیقاتم پی بردم که اکثر زنان برای اتمام مزاحمت به فرد مزاحم توجهی نمی‌کنند و در واقع، توجه نشان دادن را باعث تقویت رفتار آنها می‌دانند.
این باور غلطی است چرا که بی‌توجهی به این رفتارها باعث تشدید مزاحمت می‌شود.
»  

  این گزارش می افزاید؛ در قانون برای آزار رسان خیابانی محکومیت حبس از ۲تا ۶ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق در نظر گرفته شده است.
با وجود چنین ماده ای در قانون، بازهم روزانه شاهد مزاحمت های زیادی برای دختران و زنان هستیم که حضور در جامعه را برای آنان مشکل می سازد.
مشکلات اثبات قضایی و قضاوت های نادرست فرهنگی درباره مزاحمت در خیابان و قربانیانش از جمله دلایل رشد این آسیب در جامعه است .
نتایج تحقیقات دیگری حاکی از آن است افرادی که در خانواده هایی با تربیت قرآنی و دینی پرورش یافته اند بسیار کمتر برای زنان و دختران جامعه ایجاد مزاحمت می کنند لذا آموزش های تربیتی و اخلاقی و دینی نه به عنوان عوامل سرکوب کننده نیازهای جوانان بلکه به عنوان هدایت کننده و آرامش دهنده روان، می تواند در تعادل رفتاری ایشان، چه زن و چه مرد، موثر واقع شود و از نرخ رشد این معضل بکاهد.
منابع: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، سایت صراط، خبرآنلاین، البرزنیوز، کوثرانه انتهای پیام/3007