به گزارش
صبح قزوین، انار و هندوانه را که در کنار هم ببینی نمیتوانی یاد چیزی جز یلدا بیفتی. شبی که میگویند خورشید در آن متولد شده است و هر روز که از آن میگذرد، یک دقیقه به طول روز اضافه میشود.
شب یلدای ایرانیها، علاوه بر اینکه از نظر آداب و رسوم بر روی بسیاری از فرهنگهای مختلف جهان تاثیر گذاشته بر پایه پدیدهای علمی پایهگذاری شده که بر کل کشورهای نیمکره شمالی زمین تاثیرگذار است؛ انقلاب زمستانی که آغازگر روزهای کوتاهتر و شبهای طولانیتر در این کشورها است.
آشنایی با طولانیترین شب سال در جهان
یلدا به زبان سریانی به معنی تولد، تولد خورشید بر حاشیه تاریکی های طولانیترین شب سال، از کودکی تا به امروز یاد آور شبی زیبا و دوست داشتنی بوده که در آن در کنار همه خوراکیهای رنگارنگی که بر اساس رسوم و آداب این شب خورده میشوند، میتوان در آن طولانی تر و عمیقتر از همیشه خوابید!
کنایه از طولانی بودن این شب زیبا که آیین آن در تاریخ باستان ایرانی و پارسی ریشه دارد، در اصل برگرفته از علم نجوم است. در واقع این شب در پی وقوع پدیده ای نجومی به نام انقلاب زمستانی به عنوان طولانی ترین شب سال نامگذاری شده است.
آخرین روز ماه آذر و اواسط ماه دسامبر زمانی است که نیمکره شمالی زمین به فصل زمستان و نیمکره جنوبی زمین به فصل تابستان خوشامد می گویند.
آغاز تابستان در نیمکره جنوبی همزمان خواهد بود با طولانی ترین روز در این نیمکره و طولانی ترین شب در نیمکره شمالی که زمستان را به خانه خود راه داده است. دلیل نجومی شکلگیری این دو فصل متضاد در دو نیمکره زمین، در اصل وجود اختلاف زاویه میان محور دوران زمین به دور خود با محور دوران زمین نسبت به خورشید است که اختلافی 23.5 درجه ای را به وجود آورده است.
به این شکل با آغاز انقلاب زمستانی، زاویه تابش خورشید نسبت به نیمکره شمالی زمین کوتاهتر خواهد شد و با دورتر شدن از خط استوا مدت زمان آغاز غروب خورشید آخرین روز پاییز و طلوع خورشید اولین روز زمستان کمی طولانی تر از همیشه خواهد شد، به شکلی که این شب به عنوان طولانی ترین شب سال شناخته می شود. طول شب در شب یلدای امسال یک دقیقه طولانی تر از شب قبلش است!
آشنایی با آداب و رسوم شب یلدا در ایران باستان
انار و هندوانه را که در کنار هم ببینی نمیتوانی یاد چیزی جز یلدا بیفتی. شبی که میگویند خورشید در آن متولد شده است و هر روز که از آن میگذرد، یک دقیقه به طول روز اضافه میشود.
هرچند این روزها برای ما یلدا تولد خورشید است اما برای ایرانیان قدیم بیشتر طولانیترین شب سال بود. شبی نحس که اهریمن تاریکی در آن ترکتازی میکرد.
برای همین بود که ایرانیها در آن تا تولد خورشید دور آتش جمع میشدند و سفره پهن میکردند. ایرانیان باستان برای آنکه شب یلدا را به رغم اهریمن بدکنش به خوشی بگذرانند، آخرین بازماندههای میوههای پاییزی را جمع میکردند و بر سفرهشان میگذاشتند و آن را نثار اهورامزدا میکردند.
«یلدا، چنانکه اغلب فرهنگها آوردهاند، ماخوذ از سریانی به معنی میلاد عربی است؛ چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق میکردند، از اینرو، بدین نام خوانده شده است. چون ایرانیان این شب را شب تولد میترا (مهر) میدانستند، آن را با تلفظ سریانیش پذیرفتند و در واقع، یلدا با نوئل (Noël) اروپایی که در 25 دسامبر تثبیت شده، معادل است. بنابراین، نوئل اروپایی همان شب یلدا یا شب چله ایرانی است.»
آداب ورسوم شب يلدا در استان قزوين
همه ایرانیها سیامین شب آذر ماه هر سال را با نام شب تولد خورشید جشن میگیرند. جشنی ملی که برای همه در یک روز برگزار میشود. با این حال در هر گوشهای با رسم و رسومی برگزار میشود که جشن آنها را از دیگران متمایز میکند.
مردم استان قزوین نیز همچون دیگر هموطنان ایرانی، این آیین کهن را با رفتن به خانه بزرگ ترها می گذرانند.
به عقیده بزرگ ترها آوردن میوه های مختلف خشک و تر و میوه های سرخ فام که به "شب چره" معروف است، همراه با خوراکی های دیگر شگون داشته و زمستان پر برکتی را نوید می دهد.
در بعضی مواقع که مادر بزرگ ها در آوردن تنقلات تاخیر می کنند کوچکترها شعر "هر که نیارد شب چره - انبارش موش بچره" سر می دهند، که مادربزرگ در آوردن "شب چره" تعجیل می کند.
دراین شب با همه ی گرانی های این زمانه اغلب مردم قزوین با خوردن سبزی پلو با ماهی دودی و سپس هندوانه، انار، انواع تنقلات از جمله کشمش، گردو، تخمه، آجیل مشگل کشا و انجیر خشک، شب نشینی خود را به اولین صبح زمستانی گره می زنند.
به عقیده مادر بزرگ های قزوینی اگر دراین شب ننه سرما گریه کند باران می بارد، اگر پنبه های لحاف بیرون بریزد برف می آید و اگر گردنبند مراوریدش پاره شود تگرگ می آید.
یکی دیگر از آداب و رسوم "شب یلدا" فرستادن "خونچه چله" از سوی داماد به عنوان هدیه زمستانی برای عروس است. در این خونچه برای عروس پارچه، جواهر، کله قند و هفت نوع میوه مثل گلابی هندوانه، خربزه، سیب، به با تزئینات خاصی فرستاده می شود.
آداب ورسوم شب يلدا در منطقه الموت
الموت:
حضور بر سر مزار از دسترفتگان قبل از غروب آفتاب یکی از مهمترین رسوم است البته با روشن کردن شمع و یا فانوسگذاری و روشن گذاشتن چند نقطه به وسیله آتش. این رسم در بیشتر روستاهای الموت باقی مانده.
از غذای آماده شده آن شب برای بستگان، همسایگان و برای خانوادههایی که تازه وصلت انجام پذیرفته و فامیل و وابسته شدهاند برده میشود و اگر در آن شب گذرتان بر هر خانهای افتاد با انواع غذاها روبهرو میشوید.
لحظاتی بعد از شام گروهی با نقابی که به چهره دارند در کوچه و پس کوچه به راه افتاده و با آواز و ترانههای مخصوص صاحبخانه را از آمدنشان مطلع میسازند و صاحب خانه با چیزهای موجود در خانه به آنها هدیه میدهد.
انتهای پیام/1001
دیدگاه ها