آرامگاه حمدالله مستوفی در آستانه تخریب

صبح قزوین ؛
قزوین به عنوان یکی از استان‌های همجوار پایتخت، منبعی غنی از جاذبه‌های گردشگری و آثار تاریخی را در خود جای داده که حتی گاهی از نظر ساکنان این شهر کهن نیز دور مانده است؛ در همین راستا پایگاه خبری تحلیلی صبح قزوین در نظر دارد طی هفته‌های آتی مرتبا به معرفی این شگفتی‌های طبیعی و باستانی بپردازد.
شهرزاد ذبیحی کارشناس مدیریت جهانگردی، راهنمای گردشگری و عضو انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان در گفتگویی صمیمانه با خبرنگار اجتماعی صبح قزوین ، آرامگاه حمدالله مستوفی را به عنوان یک بنای تاریخی در قزوین معرفی کرد و در ادامه به بررسی ابعاد متخلف زندگی این شخصیت تاریخی به عنوان مورخ، شاعر، نویسنده و جفرافی‌دان پرداخت.
حمدالله مستوفی از اعضای خاندان مشهور مستوفیان قزوین است که در سال 680 هجری قمری متولد شده که نسبشان به تصریح خود حمدالله به حربن یزید ریاحی سردار مشهور و آزاده عرب برمی گردد.

نام کامل وی حمدالله بن تاج الدین ابی بکر بن زین الدین احمد بن امین الدین ابی نصر مستوفی قزوینی است؛ وی دانشمند هم دوره حافظ و سعدی بوده که نویسنده، شاعر، مورخ و جغرافی‌دان بوده است.
وی همچنین در دستگاه دیوانی دولت ایلخانی نیز مالیات بگیر بوده که مالیات شهرهای قزوین، ابهر، طارم و زنجان را می‌گرفته است.
جد اعلای او به نقل خودش، فخرالدوله ابومنصور کوفی است که در سال 223 هجری قمری به سرکردگی سپاهیان عرب به قزوین آمد.
خاندان مستوفی تا سال 420 و در حدود 197 سال در قزوین حکمرانی می‌کردند، در این سال و در زمان سلطان محمود غزنوی جد نهم حمدالله، ابومنصور فخرالدوله درگشت و به دلیل کم سن و سال بودن فرزندش، زین الدین ابونصر لقب و سمت استیفایی گرفت و از آن پس این خاندان به مستوفیان معروف شدند.
جد دوم حمدالله یعنی امین الدین نصر که مدتی مستوفی عراق بوده از شغل دیوانی کناره‌گیری می‌کند و در پیری توبه می‌کند و به حج می‌رود.
همانگونه که حمدالله در "تاریخ گزیده" عنوان کرده امین الدین نصر به سفارش شیخ نورالدین برای پاک شدن گناهانش به جهاد خوانده می‌شود و زمان حمله مغول به قزوین، فرصت را مغتنم شمرده و هنگام درگیری با آن‌ها به شهادت می‌رسد.

حمدالله مستوفی از جوانی شوق فراوان به مصاحبت و مجالست با اهل فضل و کسب اطلاعات و مباحث علمی رایج زمان خود داشته و در عین پرداختن به شغل آبا و اجدادیش یعنی استیفایی، در دستگاه خواجه رشیدالدین فضل‌الله که مرکز تجمع مشاهیر، فضلا و ادبای عصر بوده وارد می شود و از جانب وی به حکومت و استیفای ابهر، زنجان و طارمین منسوب می شود.
از حجم عظیم آثار و نوشته‌های متعدد او چنین بر می‌آید که در دستگاه خواجه و پسرش فراغت بسیاری داشته که با پرهیز از کشمکش‌های معمول به خلق آثاری خطیر توفیق یافته است.
حمدالله مستوفی در سن 70 سالگی در سال 750 فوت می‌کند که در محله ملک آباد در سردابی دفن می‌شود که فاقد سنگ قبر می باشد.
آثار وی عبارتند از تاریخ گزیده، ظفرنامه و نزهه القلوب، تاریخ گزیده اولین اثر وی می‌باشد و گزیده‌ای از تاریخ محسوب می شود که در شش قسمت با موضوعات، ذکر پیغمبران و افرادی که پیش از پیامبر دعوت به دین نموده‌اند، ذکر پادشاهان قبل از اسلام، ذکر پیامبر، خلفا و اصحاب ایشان، پادشاهانی که در صدر اسلام، ذکر ائمه سنت، مشایخ و علمای دینی و ذکر احوال شهر قزوین از جمله آثار، چگونگی نامگذاری، قنوات، رودخانه‌ها و مشاهیر شهر می‌باشد.
ظفرنامه حمدالله مستوفی که دومین اثر وی و به صورت منظوم می‌باشد که دارای 75 هزار بیت حماسی سروده شده است که که به گفته وی 15 سال به طول انجامیده است.
مستوفی در ظفرنامه از تولد پیامبر آغاز و تا زمان خویش یعنی مغول ختم می شود، این کتاب در سه قسمت اسلامی، احکامی و سلطانی نوشته شده است.
سومین اثر وی نزهه‌القلوب جزو اولین دایره المعارف‌های فارسی است که درباره کانی‌ها و گیاهان، جانوران، تن و روان انسان و جغرافیای شهرهای ایران و عراق گفته است.
بر روی سرداب حمدالله بقعه‌ای در زمان ایلخانی احداث می‌شود که چیزی حدود 700 سال قدمت دارد؛ بقعه دارای ویژگی‌های معماری ایلخانی است؛ تماماً آجری و دارای گنبدی مخروط و بندکشی‌های مهری شکل که از تزئینات بقعه محسوب می گردد.

بقعه دارای گنبد 2 پوستی است که از بیرون به شکل مخروط و از درون به صورت کروی شکل است، در داخل بقعه نیز دورتادور زیر گنبد کتیبه سوره انسان حک شده است.
این بنا در 2 دوره بازسازی شده است، در مرحله اول دیواری توسط اهالی محل به دور محوطه بقعه کشیده و در مرحله دوم در سال 1319 در دوره رضا شاه پهلوی توسط وزارت فرهنگ آن زمان بازسازی شده است.
کاشی‌کاری گنبد، نصب کتیبه‌ای در خصوص شخصیت و آثار حمدالله در زیر گنبد بیرونی و قرار دادن درب‌های جدید منبت کاری شده برای آرامگاه به دلیل تخریب یکی از درب‌ها از جمله کارهایی است که در دوره پهلوی اول در این بنا صورت گرفته است.
در لنگه سمت راست درب آرامگاه عبارت لا اله الله الملک الحق المبین و در لنگه سمت چپ عبارت محمد رسول الله صادق الامین حکاکی شده است.
در حال حاضر این بنای زیبا نیاز به توجه بیشتری از سوی مسئولین دارد، آجرهای بنا در بعضی بخش‌ها نیاز شدیدی به مرمت دارند و قسمت‌هایی از بندکشی‌های زیبای آرامگاه به دلیل انجام مرمت نه چندان مناسب در حدود یک دهه پیش در حال از بین رفتن است.
ریختن بخشی از آجرهای لعاب دار گنبد، ریزش برخی از کاشی‌های کتیبه زیر گنبد بیرونی، روییدن علف‌های هرز بر روی فیلپوش‌های بنا که سبب سستی مکان آجرها شده، نیازمند توجه و مرمت سریع می‌باشد.
متاسفانه درب‌های این بنا نیز در حال تخریب تدریجی هستند که این تخریب در بخش‌هایی توسط موریانه‌ها و در بخش‌هایی نیز توسط برخی بازدیدکنندگان صورت گرفته است.

چنانچه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین نسبت به انجام برخی امور ساده نظیر استفاده از فضای مناسب حیاط آرامگاه که قابلیت درآمدزایی دارد، فروش کتاب‌های حمدالله مستوفی در آرامگاه که درخواست بسیاری از بازدید کنندگان بوده است و برخی امور نظارتی پیشگیرانه جهت حفظ بیشتر بنای آرامگاه اقدام نکند این بنای تاریخی به تدریج از بین رفته و شخصیت مستوفی مانند گذشته مهجور می‌ماند.
بنای آرامگاه حمدالله مستوفی در خیابان ملک آباد، پس از امامزاده آمنه خاتون قرار گرفته و بازدید از آن در روزهای پنجشنبه و جمعه از ساعت 9 صبح تا 18 عصر مقدور می‌باشد و هزینه ای به عنوان ورودیه نیز برای بازدید از بنا دریافت نمی گردد.
انتهای پیام/9003