شب چله‌ای بدون نعمت دورهمی!/ ویروس ذره‌بینی که عمر طولانی‌ترین شب سال را کوتاه کرد

به گزارش خبرنگار فرهنگ‌وهنر صبح قزوین؛ دفتر پاییز که به آخر آذر می‌رسد دیگر اثری از رنگ‌های زرد و نارنجی باقی نمی‌ماند و درخت‌های عریان در انتظار خواب زمستانی هستند اما خرمالو این یار دیرینه پاییز، آخرین مسافری است که از این فصل هزار رنگ به جا می‌ماند.

قرار است این نارنجی‌های زیبا تا چند روز مانده به شب چله، درخت‌هایی که دیگر برگی برایشان نمانده را گُله به گُله تزئین کنند و این خاصیت بیشتر خانه‌های حیاط دار قزوین است که با آخرین توشه پاییزی به استقبال طولانی‌ترین شب سال می‌روند.

پدربزرگ و مادربزرگ با ظرافت خاصی خرمالوها را از شاخه‌ها جدا می‌کنند و در سبدهای مخصوص می‌چینند؛ حساب همه بچه‌ها، عروس‌ها، دامادها و نوه‌ها را دارند و همه اعضای خانواده باید از خرمالوهای حیاط پدربزرگ پذیرایی شوند. اصلا شیرینی شب یلدا به همین است که عطر خرمالوهای رسیده را با یک نفس عمیق استشمام کنی و دل و گوش را به حافظ ‌خوانی پدربزرگ بسپاری.

مادربزرگ ظرف‌های گُل سرخی را از گنجه بیرون بیاورد و تنقلات چله‌ای را در آن‌ها بریزد و در طول شب‌نشینی یلدایی حواسش به تک تک بچه‌ها باشد که کسی از قلم پذیرایی نیفتد و به یاد گذشته‌‌ها از برف‌‌های سنگینی تعریف کند که قدِ آدم می‌بارید به طوری که برای رفت‌‌وآمد باید تونل می‌زدند و اینکه اکنون گویا برف با یلدا غریبه شده است!

در این یک شب کسی با شیطنت‌های بچه‌ها کاری نداشته باشد و خنده‌های ناگهانی بزرگترها بعد از هر خاطره‌ای که شاید بارها هم در دورهمی‌ها تعریف شده، فضای خانه را پُر کند و باز هم آشپزخانه پاتوق جمع‌های زنانه شود که انگار گرم گرفتن حرف‌ها در این قسمت از خانه طور دیگری به دل آدم می‌چسبد.

تمام آداب و رسوم ایرانیان درواقع با سرمایه‌های فرهنگی و اجتماعی همراه است و معنا و مفهوم ارزشمندی در پَسِ هر سنتی نهفته است؛ شب یلدا یا شب چله هم که شاید این روزها کمی رنگ و لعاب تجملات به خود گرفته باشد، با هدف ارزش نهادن برای بزرگان خانواده و استفاده از تجربیات آن‌ها و تقویت روابط عاطفی اعضای خانواده در دورهمی آخرین شب سال است.

از طرفی هم در دین مبین اسلام بر صله رحم و احترام بر پدر و مادرها سفارش ویژه‌ای شده است که برگزاری آدابی همچون شب یلدا می‌تواند بهانه‌ای برای به جا آوردن این سنت الهی باشد؛ بنابراین بسیاری از آداب و رسوم ایرانیان ارتباط تنگاتنگی هم با ارزش‌های دینی دارد که مورد رضایت خداوند است.

با وجود تغییر و پیشرفت جوامع اما بسیاری از سنت‌ها همچنان پابرجاست، شاید شکل و شمایل برگزاری این آداب و رسوم کمی تغییر کرده باشد و نفوذ تجملات در این رسومات باعث به زحمت افتادن افراد به ویژه در شرایط اقتصادی دنیای امروز شده باشد اما با این وجود توانسته خود را حفظ کند و همچنان در جامعه در جریان داشته باشد.

در چند سال اخیر که تکنولوژی و فناوری نوین جوامع را احاطه کرده و جزوی از زندگی روزمره افراد شده است عاملی برای فاصله افتادن بین روابط انسان‌ها در جمع‌های خانوادگی با وجود در کنار هم بودن است. حتما برای همه ما پیش آمده است که پدر و مادرها و پدربزگ و مادربزرگ‌ها مخالفان سرسخت گوشی تلفن همراه در میهمانی‌ها به ویژه در آئین‌های خاصی مانند شب یلدا هستند.

حتما برای بسیاری از ما پیش آمده است که در زمان میهمانی‌های خانوادگی به ویژه در شب یلدا که خانه پدربزرگ و مادربزرگ‌ها مرکز دورهمی این شب است، مادربزرگ در حرکتی جالب همه را ملزم می‌کند که در بدو ورد به منزل، گوشی تلفن همراه را کنار بگذارند تا حداقل این یک شب را بدون غرق شدن در فضای مجازی پشت سر بگذارند.

شاید برخی از ما به ویژه نسل نوجوان و جوان در برابر این خواسته بزرگترها مقاومت می‌کردیم یا اینکه در نیمه‌های میهمانی باز هم گوشی‌های تلفن همراه به هر بهانه‌ای یکی یکی در دست صاحبانش قرار می‌گرفت و بازار گرم هم‌صحبتی اعضای خانواده با یکدیگر نم نم رو به سردی می‌رفت.

امسال برای اولین بار شرایط ویژه‌ای را در شب یلدا تجربه خواهیم کرد به طوری که یک ویروس ذره‌بینی توانسته بین آدم‌ها فاصله ایجاد کند؛ در یک سال اخیر گویا کرونا یک جنگ جهانی به راه انداخت که بیشتر هم فاتح میدان بوده است و هیچ حوزه‌ای از هجوم آن در امان نمانده است و به نوعی آسیب دیده است از حوزه اقتصاد تا حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی که بیتشر جوامع را درگیر کرده است.

شاید هیچگاه حتی تصور هم نمی‌کردیم که از دورهمی‌های خانوادگی و مهمتر از آن دیدار پدربزرگ و مادربزرگ در مناسبت‌های خاصی مانند شب یلدا محروم شویم؛ شاید اگر می‌دانستیم که روزی خواهد رسید که از این نعمت در کنار هم بودن محروم شویم، از لحظه لحظه جمع‌های خانوادگی استفاده می‌کردیم و لذت می‌بردیم و این آداب و رسوم ارزشمند را به فضای مجازی و تجملات گره نمی‌زدیم.

امسال بنا به شرایط شیوع بیماری کرونا و تاکیدر بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی در راستای حفظ سلامتی خود و اعضای خانواده نیز ناچار هستیم که در خانه بمانیم و خاطرات دورهمی‌های شب یلدای سال‌های گذشته را مرور کنیم و حسرت یک لحظه کنار هم بودن را در دل داشته باشیم.

امسال پدربزرگ و مادربزرگ‌ها فضای سوت و کور خانه و دوری از فرزندانشان را به جان خواهند خرید تا این دروهمی‌ها عاملی برای به خطر افتادن سلامتی خود و عزیزانشان نباشد؛ اما حتما سهم بچه‌ها از خرمالوهای حیاط پدربزرگ به دست آن‌ها خواهد رسید و این نویدبخش پایان روزهای سخت و طلوع دوباره صبح آرامش و سلامتی خواهد بود تا بیشتر قدر باهم بودن‌ها را بدانیم.

در گذشته که شعار همه کنار گذاشتن گوشی تلفن همراه و فضای مجازی در دورهمی‌های شب یلدا بود اما امسال شعار متفاوتی برای کنار گذاشتن دورهمی‌ها و روشن کردن گوشی‌های همراه و دورهمی‌های مجازی بیان می‌شود. درواقع این بار تکنولوژی به کمک بشر آمده است تا حداقل دیدارها از راه دور هم اتفاق بی‌افتد و ابزاری برای حفظ سلامتی جامعه باشد. این بار باید طولانی‌ترین شب سال را با روشن گذاشتن گوشی‌های همراه و استفاده از فضای مجازی سپری کنیم تا کمترین آسیب به عزیزانمان وارد شود.

قطعا این شرایط برای همه افراد سخت خواهد بود اما باید به این فکر کرد که کادر درمان و بهداشت کشورمان یک سال است که سختی‌های بسیاری را به جان خریده‌اند تا در جنگ با کرونا پیروز شویم و با تمام وجود برای حفظ سلامتی هم‌وطنانشان صادقانه و شبانه‌روزی در جبهه مقابله با کرونا می‌جنگند و در این راه هم شهدای بسیاری را تقدیم کرده‌اند.

در این یک سال بسیاری از هم‌وطنانمان را براثر همین ویروس منحوس ذره‌بینی از دست داده‌ایم و خیلی‌ها دیگر در کنارمان نیستند و افراد ارزشمندی از جامعه را از دست داده‌ایم که هر کدام سرمایه اجتماعی برای کشورمان بودند؛ بنابراین هر کدام از ما به عنوان سربازان این جبهه می‌توانیم با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، کمک کنیم تا کشور عاری از ویروس کرونا شود و کارد درمان نفسی تازه بکشد.

انتهای پیام/1300