استقبال از "کوسَه گَلین" و "نوروز نوسال" با نان برنجی‌های قزوین/ مردم با آئین خاص سمنوپزان، سال نو را تحویل می‌کردند

به گزارش خبرنگار فرهنگ‌وهنر صبح‌قزوین؛ اسفندماه این ته تغاری زمستان را همه به ماه پرجنب و جوش عید می‌شناسند. در این ماه همه مردم خود را برای استقبال از عید نوروز و فرارسیدن فصل بهار آماده می‌کنند.

بوی عیدی، بوی توپ و بوی کاغذ رنگی تمام شهر را فرامی‌گیرد و اشتیاق مردم برای شروع سال جدید بیشتر می‌شود؛ اگر این روزها سری به کوچه پس کوچه‌های سطح شهر بزنیم قالی‌های رنگی می‌بینیم که به دیوار آویخته و عطر شیرینی‌های سنتی که مشام هر عابری را نوازش می‌کند.

در همین فضا سراغ پژوهشگر فرهنگ عامه استان قزوین می‌رویم و پای صحبت‌های دلنشین او درباره‌ی آیین استقبال مردم قزوین از نوروز در گذشته‌های دور می‌نشینیم.

علی‌اصغر یوسف گمرگ‌چی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ‌وهنر صبح‌قزوین؛ درباره‌ی آیین استقبال از نوروز در شهر قزوین اظهار می‌کند: در گذشته وجود تقویم در خانه مرسوم نبود و اگر هم بود بیشتر در دست افراد باسواد جامعه قرار داشت.

وی می‌افزاید: در آن دوران به همین علت مردم بیشتر از تقویم‌های محلی استفاده کرده و ایام را براساس چله‌ی بزرگ و کوچک محاسبه می‌کردند که به آن گاه‌شماری محلی می‌گفتند.

این پژوهشگر قزوینی بیان می‌کند: با توجه به فرارسیدن نوروز معمولا سه گروه در کوچه و خیابان‌های شهر قزوین حرکت می‌کردند و فرارسیدن نوروز را به مردم اطلاع می‌دادند که یکی از این آن، حاجی فیروز بود که البته در بیشتر شهرهای کشور وجود این شخص مرسوم است.

پژوهشگر فرهنگ عامه استان قزوین اذعان می‌کند: گروه دوم متشکل از دو نفر بود که یکی از آنها لباس زنانه به تن کرده و دیگری که هیکل درشتی داشت خود را شبیه به غول بی‌شاخ و دم می‌کرد و هر دو با هم به درب خانه‌های مردم می‌رفتند و ترانه‌های شادی را برای مردم می‌خواندند.

گمرک‌چی اضافه می‌کند: زمانی که این گروه که اصطلاحا آنها را "کوسَه گَلین" می‌نامیدند به درب خانه‌ها می‌رفتند مردم با دادن خوراکی از آنها استقبال می‌کردند.

وی می‌گوید: گروه سوم "نوروز نوسال" نام داشتند که از دو یا چهار نفر تشکیل می‌شدند و فردی که خوش صدا بود اشعار"چهارپاره" (یکی از انواع شعر مرسوم استان قزوین که دارای چهارمصرع بوده و بعد از چهار مصرع یک بیت یا یک مصرع در آن تکرار می‌شود) می‌خواند و بقیه او را همراهی می‌کردند.

این پژوهشگر بیان می‌کند: یکی از اشعار گروه "نوروز نوسال" که بسیار مرسوم بود به این شرح است."نوروز نوسال باشد، شما را امسال باشد مبارک" سپس فرد خوش صدا می‌گفت: "ای خانم باجی از ما نرنجی، برای ما بیار نون برنجی، ای خانم باجی از بالاخانَه برای ما بیار کیشمیش بی‌دانَه" البته این شعر بسیار طولانی بود و گروه "نوروز نوسال" آن را در کوچه و خیابان‌های شهر می‌خواندند و از مردم هدیه می‌گرفتند.

وی بیان می‌کند: در ادبیات عامه‌ی قزوین مرسوم بود که جای مضاف و مضاف الیه با هم عوض شود به همین علت بجای گفتن سال نو، نوسال گفته می‌شد به همین علت نام این گروه نوروز نوسال بود و بیشتر اشعار و سروده‌های آنها به دعا و آرزوی سلامتی برای مردم خلاصه می‌شد.

این پژوهشگر قزوینی تصریح می‌کند: بعد از فراخوان و دعوت این گروه‌ها به عید نوروز مردم خود را برای عید و پختن شیرینی مهیا می‌کردند و شیرینی‌هایی مانند باقلوا، پادرازی، نون چرخی، نون‌چایی، نون قندی، نون برنجی، نخودی، پادرازی، حاج کریمی و کسمه را در مطبخ‌های خود می‌پختند.

وی ادامه می‌دهد: پختن هر شیرینی آداب و رسوم خاصی داشت، برای پختن نان قندی که در تنور طبخ می‌شد که البته بعدها این شیرینی‌ها در خانه و روی آپولوی چراغ علاءالدین پخت می‌شد و خانم‌ها دور تنور یا چراغ گرد می‌نشستند و می‌خندیدند و بر این باور بودند که اگر نخندند نان قندی ترک نمی‌خورد و اگر نان قندی ترک نمی‌خورد ترد نمی‌شد.

پژوهشگر فرهنگ عامه استان قزوین ابراز می‌کند: مردم در گذشته برای پخت نان برنجی از نقره‌ی خالص استفاده می‌کردند، زیرا آرد برنج چسبندگی داشت و به قالب‌های دیگر می‌چسبید به همین خاطر مردم از قالب نقره‌ی خالص برای پخت نان برنجی استفاده می‌کردند.

وی می‌افزاید: خمیری که برای پخت باقلوا استفاده می‌شد را به شکل توت در می‌آوردند و به دو صورت آن را طبخ می‌کردند، در یکی از پودر پسته استفاده می‌کردند و آن را به شکل سبز رنگ در می‌آوردند و دیگری را با آرد سفید رنگ درست می‌کردند و از خلال پسته به عنوان چنبه برای این شیرینی استفاده می‌کردند.

گمرک‌چی درباره‌ی رعایت اصول اندازه‌ی شیرینی در استان تاکید می‌کند: یکی از ویژگی‌های شیرینی‌های استان اندازه‌ی کوچک و کم شیرین بودن آنها است زیرا افراد در طول روز بسیار دید و بازدید انجام می‌دادند و اگر بنا بود که در هر خانه شیرینی بخورند دچار بیماری و مشکلات قند خون می‌شدند.

این محقق فرهنگ عامه عنوان کرد: مردم برای استقبال از نوروز آیین خاص سمنوپزان برگزار می‌کردند و در این مراسم در حین پخت از واژه‌های خاصی استفاده می‌کردند، از سوی دیگر برای عید نوروز آلبالو و انجیر خشک را خیس می‌کردند و در ایام نوروز در اختیار مهمانان قرار می‌دادند.

وی درباره‌ی خرید نوروزی عنوان می‌کند: در گذشته مردم برای تهیه‌ی لباس نو به بازار نمی‌رفتند بلکه از بزازی یک توپ پارچه برای دختران خانه و یک توپ پارچه برای پسران خانه تهیه می‌کردند و خودشان برای افراد خانه لباس می‌دوختند.

پژوهشگر فرهنگ عامه در پایان گفت: زنان خانه برای کفش نو، گیوه می‌بافتند و سپس این گیوه‌ها را تحویل گیوه کش می‌دادند و گیوه کش‌ها با استفاده از چرم آن را به صورت کفش در می‌آوردند.
انتهای پیام/۳۰۰۳