حمید عابدی‌ها در گفتگو با خبرنگار فرهنگ و هنر پایگاه خبری تحلیلی «صبح قزوین»، اشاره به ویژگی‌های شعر آئینی در ادبیات فارسی اظهار کرد: ادبیات آیینی در آثار منظوم و منثور گونه‌های مختلفی از حماسی، غنایی و عرفانی، پایداری، اخلاقی و تعلیم و... را شامل می‌شود.
وی افزود: شعر آیینی منحصر به اسلام و ایران نیست؛ بلکه از تاریخ در همه اقوام بشر وجود داشته است، در واقع قدیمی‌ترین و کهنه‌ترین نوع ادبیات همان ادبیات آئینی است که در قالب اشعار حماسی و رجزخوانی‌ها، مرثیه‌ها نمایان شده است.
این استاد شعر و ادبیات فارسی خاطرنشان کرد: ادبیات آئینی و حماسی در کتب و ادبیات ایران پیش از اسلام وجود داشته، همانگونه که 17 سروده در اوستا وجود دارد که جنبه آئینی دارد.
وی ادامه داد: در ادبیات آئینی بر پایه مدح و مرثیه است، در مدح عمده‌ترین اشعاری که در متون شاعران شیعی وجود دارد، مدح و منقبت مولا علی(ع) است.
مرثیه با شهادت امام حسین(ع) موضوعیت پیدا کرد
عابدی‌ها بیان کرد: مرثیه یا همان سوگنامه اشعاری است که در رثای کسی خوانده می‌شود، هرچند در ادبیات ما مرثیه‌های مختلفی از ائمه‌اطهار (ع) و پیامبر اکرم (ص) و بزرگان دین، قهرمانان ملی وجود دارد، اما با تفاوت چشم‌گیری رثای اباعبدالله‌الحسین در اولویت است.
وی افزود: آن چیزی که ما به آن سوگ و سرود می‌گوییم، اعراب به آن مرثیه و در ادبیات جهان به آن الگری می‌گویند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: مرثیه و سوگ حسینی از همان شب عاشورا آغاز شده، رجزخوانی‌های حماسی یاران امام حسین (ع)، مراثی و سوگواری‌های پس از آن همه در ادبیات آئینی جای دارد.
وی ادامه داد: حضرت ابوالفضل (ع) در برهه‌های مختلف روز عاشورا، شعارها و رجز‌های زیبا و منحصر به فردی داشته که با خواندن آن به لشکریان امام حسین (ع)، به زنان و کودکان، روحیه می‌داده و آنان را از زنده بودن خود آگاه می‌کرده است مانند: والله ان قطعتموا یمینی، انی احامی ابدا عن دینی، و عن امام صادق الیقین، نجل النبی الطاهر الامین.
عابدی‌ها با بیان اینکه در جنگ‌های گوناگون از امیرالمومنین (ع) رجزخوانی‌های بسیاری به یادگار مانده، گفت: کتاب ماتمکده بیدل قزوینی از جمله مقاتل مهم به اعتبار دقت در استناد و تاثیرگذاری بر آثار و کم‌نظیر از نظر ادبیات و بلاغت تاریخ ادب فارسی است که این‌گونه رجزخوانی‌ها را در خود جای داده است.
مقاتل و مراثی تجلی ادبیات آئینی
وی تاکید کرد: مقاتل گزارش‌های تاریخی از حادثه عاشوراست که روایان و خبرنگارانی چون سهل ابن ساعدی، سیدابن طاووس و طبری به آن پرداخته‌اند، اما مراثی سوگواره‌های اهل بیت (ع) در داغ امام حسین (ع) و یارانش است که در اشعار نیر تبریزی، عمان سامانی، بیدل قزوینی تجلی پیدا کرده است.
این استاد شعر و ادبیات فارسی خاطرنشان کرد: مرثیه‌های حسینی از قرن سوم و چهارم آغاز و در آثار سنایی غزنوی، بدرالدین قوامی رازی، فخرالدین عراقی، کسایی و مولانا و دیگر شعرای شیعی و حتی شافعی دیده می‌شود.
وی افزود: شعر معروف کجایید ای شهیدان خدایی/ بلا جویان دشت کربلایی را مولانا در قرن هفتم در دیوان شمس سروده است.
عابدی‌ها با اشاره به دیوان محتشم کاشانی اظهار کرد: مشهورترین مرثیه در مورد شهدای کربلا در دیوان محتشم کاشانی است که سال‌هاست زینت‌بخش کتیبه‌ها، حسینیه‌ها و تکایا عزاداری است، این مرثیه که به صورت ترکیب‌بند در 12 بند سروده شده است به عنوان شاهکاری است که تقدس خود را از ائمه اطهار(ع) دریافت کرده است.
شعر محتشم ماندگارترین مرثیه تاریخ کربلاست
وی ادامه داد: آنچه که به شعر محتشم بُعد عرفانی و حماسی بیشتری می‌دهد حکایت‌های نقل شده در مورد سروده اوست که حکایت از دست دادن حالت مکاشفه در خواب به این شاعر پارسی‌گوی دارد، نقل است محتشم در خواب می‌بیند که حضرت فاطمه (س) از او می‌خواهند در رثای فرزندش امام حسین (ع) هم شعری بسراید و مصرع اول و به نقلی پنج بند اول این ترکیب‌بند به نوعی به او الهام شده است.
این پژوهشگر ادبیات فارسی بیان کرد: محتشم کاشانی خود می‌گوید که برای سرایش و تکمیل ترکیب‌بند معروف «باز این چه شورش است که در خلق عالم است، باز این چه نوحه و چه عزا وچه ماتم است» 17 سال زمان گذاشته است.
وی افزود: بعد از محتشم بیش از 400 شاعر از ترکیب‌بند او تقلید کردند اما هیچ کدام به اندازه این شعر ماندگار و اثرگذار نبوده است.
عابدی‌ها خاطرنشان کرد: شاید بتوان گفت بهترین ترکیب‌بند تقلیدی از این شعر متعلق به دو شاعر قزوینی به نام‌های سیدجلال موسوی با شعر«در کربلا همایش گل‌های پرپر است» و استاد علیرضا قزوه در کتاب با کاروان نیزه است.
وی ادامه داد: قزوین از قدیم شاعران و عارفان بسیاری داشته که در زمینه ادبیات آئینی فعالیت داشته‌اند، شعرایی همچون واعظ قزوینی، سالک قزوینی که در دوره صفوی جزو شاعرای معروف آن دوران بودند.
عابدی‌ها در پایان گفت: هم‌اکنون هم شهر قزوین شاعران به نامی چون محمدمردانی، محمدعلی حضرتی‌ها، امیر عاملی، سیدجلال موسوی، سید محمدحسین ابوترابی، اسماعیل سکاک، علی طاهرخانی «پدرام» و... را دارد که در زمینه شعر آئینی سرایش می‌کنند که هر کدام برای این شهر و کشور گنجینه‌ای ارزشمند خواهند بود.
انتهای خبر/2001
دیدگاه ها