به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر
صبح قزوین، امروز 19 اردیبهشت ماه اگر برای دیگر مردم کشور روزی عادی به شمار میرود اما برای ما قزوینی‌ها روزی خاص و نام‌آشنا با پیشینه‌ای کهن است.
روز«پنجاه بدر» یا همان روز جشن باران از آیین‌های مذهبی قزوینی‌ها است که هر ساله با حضور گروه‌های مختلف مردمی به ویژه ساکنان محله‌های قدیمی شهر به تمنای باران در مصلی قدیمی شهر برگزار می‌شود.
برگزاری آیین «پنجاه‌به‌در» در دولتخانه صفوی قزوین
امسال اما مجموعه شهری برنامه ویژه‌ای را در کنار برنامه‌های رایج هر ساله و آداب و رسوم سنتی را به منظور پاسداشت و احیای این آیین، پیش‌بینی کرده که در مجموعه دولتخانه صفوی قزوین برگزار خواهد شد.
به گفته علیرضا خزائلی مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین با توجه به اینکه قزوین در دوره صفوی یکی از مراکز برگزاری چوگان و ورزش‌های پیوسته به آن بوده، به‌دنبال رایزنی‌های صورت‌گرفته با فدراسیون چوگان این ورزش ملی به‌صورت نمادین درفضای باز داخل دولتخانه صفوی برگزار شود.
اقامه نماز استسقاء (طلب باران) به امامت آیت‌الله عابدینی نماینده ولی‌فقیه و امام‌جمعه قزوین در محوطه سنگفرش دولتخانه، اجرای بازی‌های بومی‌محلی، اجرای ورزش تیراندازی با کمان، اجرای ورزش زورخانه‌ای، اجرای جنگ شاد کودکانه «ببار بارون»، مراسم دوقلوها و طبخ و عرضه آش رشته به‌عنوان یکی از غذاهای سنتی مردم قزوین در روز «پنجاه به‌در» از جمله برنامه‌هایی هستند که در این روز در دولتخانه صفوی برگزار خواهد شد.
اجرای نمایش چمچه خاتون
امسال همچنین حوزه هنری قزوین نیز پای کار آمده و با اجرای نمایش «چمچه خاتون» به مناسبت آیین سنتی پنجاه بدر ویژه کودکان و نوجوانان استان قزوین در پیاده راه فرهنگی سبزه میدان سعی در معرفی و انتقال فرهنگ این آیین سنتی و معنوی مردم قزوین را به به کودکان و نوجوانان است.
چمچه خاتون یک عروسک آیینی است که ریشه در اعتقادات و باورهای مردم استان قزوین دارد و در زمان کم آبی به نیت بارش باران ساخته می‌شد و خانمی همراه با بچه‌هایی که از آنها به عنوان نشان پاکی نام برده می‌شود با شعرخوانی به در خانه‌ها می‌رفتند و صاحب‌خانه نیز با مهربانی هدیه‌ای به رسم استجابت دعا برای بارش باران به آنها می‌داد و مراسم پخت آش را انجام می‌دادند.
به گواه تاریخ، آیین‌های سنتی مردم قزوین همواره با روح معنویت همراه بوده که نشان از عظمت تمدن و غنای فرهنگ مذهبی و ملی مردم قزوین در زمان‌های دور و نزدیک دارد، هرچند بسیاری از سنت‌ها به دست فراموشی سپرده شده است.
پنجاه بدر، آیینی به قدمت تاریخ قزوین
در قدیم پنجاهمین روز از بهار، زمانی که آفتاب به افول میرود، مردم قزوین منازل خود را ترک کرده و به مصلای شهر که در جنوب قزوین قرار دارد رفته و آداب این روز را برگزار می‌کردند.
براساس برخی اسناد تاریخی و اظهارات کهنسالان، در گذشته در مصلا قدیمی شهر یک آب انبار و یک مسجد وجود داشته که امروزه تنها بخشی از آب انبار به جای مانده است.
این مصلا در محله «راه ری» در جنوب شهر قزوین واقع شده است که گفته می‌شود امام رضا(ع) و یارانش هنگام گذر از قزوین در آن نماز خوانده است و از این رو برای قزوینی‌ها تقدس خاصی دارد.
البته طبق اذعان پژوهشگران تاریخ معاصر ایران، برخی معتقدند مصلای قدیم قبل از این در دوره پیش‌از اسلام و دوره باستان به ویژه از دوره ساسانیان به قبل، محل استقرار پرستشگاهی مانند آناهیتا یا الهه آب بوده است یعنی عبادتگاهی بوده که در کنار آب قرار داشته و برای بانوان هم ارزشمند بوده است.
بی‌تردید احداث مسجد در بیرون شهر و در میان باغات سنتی نشان از انجام مناسکی خاص دارد و از آنجا که مراسم باران‌خواهی از سنت‌های کهن این سرزمین است، احتمال دارد بنای این مسجد که امروزه تخریب شده از روزگاران قدیم مکان و نیایشگاهی برای مراسم طلب باران بوده باشد.
خانواده‌ها از گذشته تا به حال در باغ‌های اطراف این آب انبار نشسته و پس از تناول غذا و تنقلات که بیشتر جنبه نذری داشته به اقامه نماز باران برمی‌خواسته و کودکان و بچه‌ها به بازی و سرگرمی مشغول می‌شدند.
در این مراسم قدیمی که جنبه معنوی و تفریحی نیز پیدا کرده، خیلی از شهروندان قزوینی برای افزایش رزق و روزی در باغستان‌های جنوبی شهر حضور می‌یابند و با توزیع عصرانه نظیر آش رشته، دیماج و لقمه‌های پنیر و سبزی، نذر خود را در این خصوص ادا می‌کنند.
در گذشته حتما نباید مردم در پنجاه بدر به مصلا می‌رفتند بلکه می‌توانستند به پشت بام آب انبارهای محل خود بروند و جشن را برگزار کنند. در قدیم بانوان بیشتر شرکت‌کننده در این جشن بودند و نماز طلب باران می‌خواندند اما امروزه هم بانوان و هم آقایان نماز می‌خوانند که چند سالی است غروب ۱۹ اردیبهشت نماز طلب باران به صورت جماعت اقامه می‌شود.
پنجاه بدر در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ملی ایران
یکی از اعتقادات مردم در اجرای این آیین مذهبی، این است که پس از به جا آوردن نماز باران، چند قطعه سنگ کوچک را پس از نیت، بر دیواره آب انبار می‌فشردند و معتقد بودند چنانچه حاجتشان پذیرفته شود، سنگ به دیواره می‌چسبد.
یکی دیگر از مراسمی که در این روز در مصلای قزوین برگزار می‌شود، اجرای تعزیه سید و سالار شهیدان در واقعه عاشورا و نمایش‌های آیینی چون شاهنامه‌خوانی می‌باشد.
آیین کهن پنجاه بدر که در هیچ کجای ایران به جز قزوین مرسوم نیست و از آئین‌های اختصاصی قزوینی‌ها در تمنا و طلب باران است که به دلیل مقبولیت و وجود باورها و اعتقادات مردم همچون نوروز پابرجا مانده و در سال ۸۹، در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ملی ایران قرار گرفت.
با توجه به اینکه قزوین از داشتن رودخانه‌ها و جویبارهای دائمی محروم است و از آنجایی که نیاکان ما بر این اعتقاد بودند که آفتاب و باران اساس رزق و روزی مردم است، به همین دلیل مناسبتی برای طلب باران و نزول رحمت در قزوین در نظر گرفته شده است.
قزوینی‌ها در کنار آیین سنتی پنجاه به در خود، دو آیین دیگر به نام‌های "کوسه گلین" و "چمچه خاتون" برای شکرگزاری از نعمت‌های الهی و افزایش رزق و روزی خود دارند که البته جزو آئین‌های فراموش شده به شمار میرود.
انتهای پیام/2001
دیدگاه ها