به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی
صبح قزوین، حسینیه‌های کودک یا همان مهد هیات مذهبی چندسالیست که به منظور آوردن کودکان به خیمه‌های عزاداری امام حسین(ع) و آموختن راه و رسم عزاداری به آنان در حاشیه مجالس مرسوم شده است تا تجربه تلخ مادرانی که به واسطه حضور کودکانشان در مجلس عزا به نقض حق‌الناس محکوم بودند، با حال خوش فرزندان در حسینیه کودک شیرین شود.
حضور کودکان در هیات‌های مذهبی، اگرچه لازم و ضروری است؛ اما آدابی دارد. اگر حضور کودکان در هیأت بدون تمهید مقدمات و لوازم صورت پذیرد، بجای انتقال معارف و محبت اهل‌بیت(ع) و برجای گذاشتن خاطرات خوب و شیرین، برای کودکان تجربه‌ای تلخ و تاریک برجای خواهد گذاشت.
کم نبودند کودکانی که به واسطه ذات و جنب و جوش‌های کودکانه خود توسط بزرگترها در هیأت نقره داغ شدند و برای همیشه عطای حضور در مراسمات مذهبی را به لقایش بخشیدند، حسینیه کودک زمینه مناسبی را برای حضور حداکثری کودکان در مراسمات مذهبی و آشنایی آنان به مکتب اهل‌بیت(ع) فراهم می‌کند.
اگرچه نفس حسینیه کودک امری بسیار شایسته است اما شرایط و ضوابطی دارد که در صورت عدم رعایت نه تنها اثر تربیتی مناسبی بر کودک نخواهد گذاشت بلکه ما را از هدف اصلی خود که همان آشنایی با فرهنگ و سیره آل‌الله است دور خواهد کرد.
مهد کودک هیات اگر از فضای هیات دور بوده و هیچ اثری از صدا و هیاهوی مراسم در آن وجود نداشته باشد و یا صرفا جهت سرگرم کردن کودکان با اسباب‌بازی و نقاشی برپا شده و هیچ برنامه آموزشی در آن تدارک دیده نشده باشد، با مهد کودک معمولی چه تفاوتی خواهد داشت؟
برای بررسی بیشتر موضوع با فاطمه حاجی‌طاهری‌ها، روانشناس و فعال فرهنگی به گفتگو نشستیم که ماحصل آن را در ذیل می‌خوانید؛
باید و نبایدهای حضور کودک در هیات مذهبیحاجیطاهریها در گفتگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی
صبح قزوین اظهار کرد: ذاتِ کودک، حرکت و تلاش است و اساساً کودکِ یکجانشین، سالم نیست! نمی‌توان با زور و تحکم او را ساکت و آرام نگه‌داشت، لذا باید تمهیداتی بیاندیشیم تا ماندگاریِ کودک در هیات بیشتر شود برای مثال «اسباب‌بازی‌های ساده» مانند برگه‌های رنگ‌آمیزی، کاردستی‌های ساده و ... مدتی کودک را به خود مشغول می‌کند.
وی افزود: البته در انتخاب اسباب‌بازی به ملاک‌های مهم دیگر هم دقت کرد تا مانند برخی ماشین‌ها یا تفنگ‌هایی که در هنگام بازی، صدا پخش می‌کنند، سبب ایجاد صدا و مزاحمت برای سایر عزاداران نباشد، یا حمل و نقلشان راحت باشد و همچنین امکان مشارکت سایر کودکان و یافتن رفیق هیاتی را فراهم کند.
حاجی‌طاهری تاکید کرد: در زمان حضور در هیات همراهی اقوام یا دوستانی که با فرزند ما ارتباط خوبی دارند، هم بار نگهداری کودک را بر دوش چند نفر تقسیم می‌کند، هم خاطره خوشی از هیات برای فرزند باقی می‌گذارد.
وی ادامه داد: همچنین پدران نیز نباید از بار نگهداری کودکان در هیات شانه خالی کنند، پدران باید با افزایش توانمندی‌ها و صبر در این امر مهم مشارکت کنند تا مادران هم از معارف اهل‌بیت(ع) بهره ببرند.
این روانشناس اسلامی با بیان اینکه خوابیدن کودک در ساعات پیش از مراسم، موجب همراهی بیشتر و بهانه‌گیری کمتر ایشان خواهد شد، بیان کرد: والدین نیز باید پیش از هیات، استراحت کرده باشند تا انرژی و توان همراهی و مدیریت یک کودک بانشاط را در هیات داشته باشند.
حاجی‌طاهری بیان کرد: هیات‌های مذهبی یک ظرفیت مناسب برای آموزش آداب و فرهنگ اسلامی به فرزندان است، لذا برای بهره‌مندی از این ظرفیت باید با تمام توان زمینه حضور کودکان را فراهم کنیم.
وی گفت: برای حضور موفق و مؤثر کودک در هیات، باید همانند یک مسافرت کوتاه، تمهیداتی اندیشید و مقدماتی را فراهم کر به طوری که قبل از خروج از منزل، کودکان در آرامش آماده شوند و به نحوی نباشد که کودک اضطراب جا ماندن از پدر و مادر را داشته باشد.
این فعال فرهنگی افزود: همراه داشتن لباس اضافه، یک بطری آب و مقداری خوراکی برای هر کودک، ملحفه نازک و زیرانداز تجربه حضور در هیات را برای والدین مثبت‌تر خواهد کرد.
حاجی‌طاهری بیان کرد: بسیار مشاهده کردم که برخی کودکان را با گرسنگی از خانه به هیات می‌آورند؛ در حالی که دریافتی و تأثّر کودکِ گرسنه از هیات کاملاً منفی و ناخوشایند است.
وی افزود: هنگامی که جسم کودک درگیر نیازهای اولیه‌اش است، امکان تعالی و به پرواز در آمدن روح را ندارد، این اختلال، معمولاً با بهانه‌گیری بروز و ظهور می‌یابد.
این روانشناس خاطر نشان کرد: به والدین توصیه می‌شود در منزل و پیش‌از حرکت به سمت هیات، حتی با یک لقمه کوچک نان و پنیر، ضعفِ دل کودکان را گرفته و حتما با خود خوراکی که ترجیحا بودار نباشد و یا موجب کثیفی حسینیه و مسجد نشود را به همراه بیاورید.
حاجی‌طاهری‌ها ادامه داد: اگر در توانمان است، کمی بیش‌از نیاز فرزندانمان خوراکی ببریم؛ تا امکانِ هدیه و تعارف به سایر عزاداران فراهم باشد، اگر دوست داریم فرزندمان سخاوتمند شود، مقداری خوراکی به او بدهیم تا بین کودکان حاضر در هیات پخش و هدیه کند.
وی با اشاره تأثیر ضدتربیتی غیرمستقیم کثیف رها کردن محل حضور کودک، تاکید کرد: همراه‌داشتن زیرانداز یا نپتون دستی و مشارکت‌گرفتن از کودکان در نظافت هیات، می‌تواند اثر خوبی داشته باشد. چه نیکو است در هنگامی که فرزندمان در حال نظافت هیات است، به امام حسین(ع) بگوییم: «فرزندم را از همین سن، خادم محفلت کرده‌ام، دستش را بگیرید که تا آخر عمر از شما جدا نشود.»
لزوم انتخاب هیات و مکان مناسب
حاجی‌طاهری‌ها خاطر نشان کرد: خوشبختانه در غالب شهرها، هیات‌های متنوعی برگزار می‌شود که به ما فرصت انتخاب را ارزانی می‌دارد، با خود بیاندیشیم «بهترین هیات برای حضور کودک کدام هیات است؟» و «در کجای هیات بنشینیم تا کودکمان همراهیِ بیشتری داشته باشد؟»
وی تصریح کرد: الگوی «هیات کودک» و «حسینیه کودک» الگوی بسیار مناسبی است که در شهرهای مختلفی تجربه شده و به خوبی جواب داده است. برای مثال «هیأت شباب‌الحسن یزد» هیأتی مستقل «و نه در حاشیه هیأتِ بزرگسالان» است که مخاطب اصلی‌اش را کودک و نوجوان قرارداده است، در این هیات از قرائت قرآن و سخنرانی تا مداحی و روایت‌گری و... متناسب با اقتضائات سن مخاطب اصلی «کودک و نوجوان» انجام می‌شود.
این فعال فرهنگی قزوین اظهار کرد: هیاتی را انتخاب کنیم که پذیرای کودکان باشند و بچه‌ها و والدین کمترین تذکر را دریافت کنند، متأسفانه گاهی افراد سالخورده به واسطه آستانه پایین تحمل، به مادران جوان تندی می‌کنند که موجب می‌شود کل خانواده از حضور در چنین مکان‌هایی امتناع ورزند.
وی ادامه داد: همچنین هیاتی را انتخاب کنیم که از منظر زمانبندی با حوصله کودکان ما سازگاری داشته باشد، یعنی هم خیلی طولانی نباشد، هم ساعت و نظم خواب کودک با اختلال جدی مواجه نشود.
حاجی‌طاهری‌ها با بیان اینکه هیاتی را برای حضور انتخاب کنیم که مقتل‌خوانی یا روضه‌های باز نداشته باشد، گفت: در جایی از هیات بنشینیم که شلوغ و پررفت و آمد نباشد و چه بهتر که کودکان امکان بازی و تحرّک داشته باشند؛ سعی کنیم که نزدیک بلندگو یا جایی که صدا زیاد است، ننشینیم زیرا آستانه تحمل بچه‌ها زود تمام می‌شود.
حسینیه هیات، نه مهدکودک
این روانشناس در خصوص شرایط مهد هیات اظهار کرد: این روزها پیرامون مهد هیات «محل نگهدای کودکان در حاشیه هیات بزرگسالان» و کیفیتش بحث‌های فراوانی صورت گرفته و بستر برای گفتگوی علمی و منطقی و دقت در ابعاد مختلف این پدیده فراهم شده است.
وی تصریح کرد: حسینیه کودک باید درون محیط، جو و فضای هیات باشد تا کودکان را «هیاتی» کند، این‌گونه نباشد که با سپردن کودکان به مهد هیات، فقط فضا را برای حضور خودمان راحت‌تر کنیم و هیچ کاری در جهت اُنس فرزندمان با عزاداری سیدالشهداء نکرده باشیم.
حاجی‌طاهری‌ها افزود: فراموش نکنیم ما باید برای هیاتی‌شدنِ کودکانمان تلاش کنیم و زحمت بکشیم، کودک بدون کوشش و تمرکز والدین، نه قرآنی می‌شود، نه اهل‌بیتی، نه هنرمند، نه ورزشکار.
این فعال فرهنگی قزوین یادآور شد: باید دانست که نگارش نسخه یکسان برای همه کودکان و همه هیات‌ها صحیح نیست، نمی‌توان برای همه کودکان و همه هیات‌ها نسخه پیچید که «مهد اوجب واجبات است» لذا در پاسخ به این مسئله هم شخصیت و ویژگی‌های فردی کودک مؤثّر است و هم شرایط هیأت.
وی افزود: اگر مهد، محتوای مرتبط با حبّ اهل‌بیت(ع) را با روش‌ها، ابزارها و قالب‌های متناسب با سن کودکمان ارائه می‌کند، خوب است کودکمان در بخش کوچکی از زمان برگزاری هیأت، در کنار سایر کودکان در مهد باشد. حضور کودک در مهد از ابتدا تا انتهای هیات مخالف اصول تربیتی و «هیاتی‌شدنِ کودکان» است.
حاجی‌طاهری خاطرنشان کرد: چه بسا اینکه در برخی هیات‌ها در بخش حسینیه کودک مراسم جدا و متناسب به سن و شرایط کودکان از نقالی و پرده‌خوانی گرفته تا مداحی و همخوانی برگزار می‌شود که بسیار شایسته است.
انتقال نسلی فلسفه عزا و بکاء
این کارشناس فرهنگی بیان کرد: به تعبیر رهبر انقلاب «در این آشفته‌بازار صداهای مختلفِ فضای مجازی و تکثّر رسانه‌ای که وجود دارد، در این صداهای گوناگون، یک صدا در انزوا قرار گرفته و آن، صدای انتقال معارفِ نسلی و خانوادگی است. پدرها، مادرها خیلی چیزها را به بچّه‌هایشان یاد می‌دادند؛ خیلی از این مردم ما، یعنی شاید بشود گفت اکثر [آنها]، معلومات دینی‌شان، دانسته‌های دینی‌شان، از زبان و رفتار پدر و مادر به اینها منتقل شده بود؛ این صدا امروز ضعیف شده است.»
وی تصریح کرد: حضور در هیات لازم است ولی کافی نیست؛ نقش اساسی روضه خانگی و خانوادگی، همچنین گفتگوهای دونفره با کودکان پیرامون اهل‌بیت و هیات را نباید فراموش کرد.
حاجی‌طاهری‌ها اظهار کرد: با برگزاری روضه خانوادگی در منزل خودمان، هم برکت و نور اهل‌بیت را در خانه‌هایمان ساری و جاری کرده‌ایم، هم کودک شاهد همخوانی خانه و هیأت و همخوانی ظاهر و باطن والدین خواهد بود.
وی افزود: با برپایی روضه خانگی هم یک هیات شخصی‌سازی‌شده و مناسب با کودکان برگزار کرده‌ایم، هم در فرآیند آماده‌سازی و برگزاری روضه خانگی بستر انتقال معارف نسلی را فراهم کرده‌ایم.
این روانشناس اسلامی تاکید کرد: لازم است گاهی از زاویه نگاه کودک به رفتار خودمان و سایر عزاداران در هیات بنگریم و سعی کنیم به شبهات و سؤالات احتمالی او پاسخ دهیم، فکر نکنیم که «حالا بچه است و نمی‌فهمد.» به طوری که نیاز است علت گریه‌مان را سربسته و اجمالی، توضیح دهیم، همچنین سعی کنیم در جلو کودکان از گریه‌های خیلی شدید و ناراحت‌کننده بپرهیزیم.
وی بیان کرد: گاهی سکوت در برابر سؤالات ذهنی کودک، موجب شکل‌گرفتن این تلقی در کودک می‌شود که «هیات جای خوبی نیست! چون اشک پدر و مادر من رو درمیارن!» کودک منطقی ندارد که به کمک آن بتواند، پاسخگوی این سؤالات باشد، در نهایت ممکن است از هیات و حتی بالتبع از اهل‌بیت(ع) رویگردان شود.
حاجی‌طاهری در پایان گفت: پاسخ عملی دیگر به این سؤال، حضور در هیات در اعیاد و جشن‌های اهل‌بیت (ع) است تا کودکان همان افراد و همان فضا و همان اذکار را غرق در نشاط و شادی هم درک و مشاهده کنند و خودشان هم به شادی برای اهل‌بيت بپردازند، با بزرگداشت اعیاد و ولادت‌ها بکوشیم حب اهل‌بیت در دل کودکان ریشه بدواند.
انتهای خبر/2001
دیدگاه ها