فضای مجازی و زندگی های نمایشی

به گزارش سرویس فرهنگ وهنر صبح قزوین ؛امروزه گستردگی تکنولوژی و فناوری اطلاعات، پنجره جدیدی را در زندگی بشر باز کرده و استفاده از محتویات این نوع از تکنولوژی بخشی جداناپذیر از زندگی محسوب می‌شود، استفاده از فضای مجازی همه رفتارها، اخلاق و حتی سبک و شیوه زندگی‌ها را تحت تاثیر قرار داده است.

اگرچه ظهور و بروز فضای مجازی عرصه‌های مختلفی را برای استفاده بهینه از این فضا مانند تبادل سریع اطلاعات، انتشار اخبار و عکس‌ها در کمترین زمان و شیوه‌های جدیدی را برای برقراری ارتباط‌های غیر حضوری فراهم کرده، اما به دنبال آن، آسیب‌ها و تهدید‌هایی جدی در این فضا دیده می‌شود که گاهی چهره آسیب‌های ناشی از فضای مجازی در پشت این همه جذابیت پنهان شده است.

امروزه کاربران شبکه‌های اجتماعی سن و سال خاصی ندارند بلکه فضایی مهیا شده که از کمترین سنین تا بیشترین سنین از بخش‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی استفاده نمایند و جوانان و نوجوانان بیشترین افرادی هستند که شیفته حضور در این شبکه‌های مجازی بوده در حالی که اعتیاد فضای مجازی و استفاده بی رویه می‌تواند فرصت‌های طلایی زندگی جوانان را هدف قرار دهد.

این روز‌ها در بسیاری از گفتگو‌های روزمره، از گذشته به عنوان بهترین روز‌های زندگی و پر از خاطرات یاد می‌شود، روز‌هایی که آداب و رسوم و بسیاری از برنامه‌ها به صورت سنتی و در کمال سادگی، یک دنیا آرامش و لحظه‌های ناب را رقم می‌زد، اما به لطف شبکه‌های اجتماعی بسیاری از برنامه‌ها و رسم و رسومات گذشته تغییر کرده و گاهی گرد فراموشی بر چهره آن‌ها نشسته است.

در سال‌های نه چندان دور رفت و آمد‌ها و شب نشینی‌ها در اوج سادگی بسیار رواج داشت، روابطی که تعاملات اجتماعی را افزایش می‌داد و به دنبال آن آسیب‌های اجتماعی کمتر می‌شد، روابطی گرم که می‌توانست گره بسیاری از مشکلات را در همین گفتگو‌های خانوادگی و فامیلی باز کند، اما با گسترش شبکه‌های اجتماعی، انزوای افراد بیشتر شده است، بسیاری با همان گوشی که در دست دارند ارتباط‌های غیر کلامی را در فضای مجازی برقرار می‌کنند و از این ارتباط خوشنود هستند.

از برگزاری مراسم عروسی و شادی گرفته تا مهمانی‌های ساده همگی تحت تاثیر فضای مجازی قرار گرفته اند و یکی از آسیب‌های فضای مجازی، افزایش چشم و همچشمی است تا جایی که کاربرد اصلی استفاده از این تکنولوژی گویا به یک آلبوم عکس تبدیل شده و برخی از کاربران از این فضا برای انتشار عکس‌های خانوادگی استفاده می‌کنند.

مهمانی‌هایی که در گذشته به ساده‌ترین شکل برگزار می‌شد امروز به کلکسیونی از انواع غذا‌های رنگارنگ تبدیل شده تا وقتی در اینستاگرام به اشتراک گذاشته می‌شود، بیشترین لایک را داشته باشد، رفته رفته زندگی‌ها رنگ و بوی سادگی خود را از دست داده اند و شبکه‌های اجتماعی خصوصا اینستاگرام در تغییر سبک زندگی تاثیر بسیار منفی داشته است.

پذیرش این نوع زندگی که بخشی از این تغییر برگرفته از سبک زندگی غربی است، برای بسیاری از افراد جامعه غیر قابل تحمل است که در این راستا میزگردی با حضور جامعه شناس، کارشناس خانواده و کارشناس مسائل دینی برگزار شده است.

شبکه‌های اجتماعی، ابزاری برای تغییر سبک زندگی

حامد پرچی جامعه شناس اظهار داشت: در هر دوره‌ای از زندگی نوع اعتقادات، ارزش‌ها و سبک زندگی بستگی به کوچکی و بزرگی جامعه شهری و روستایی تغییر می‌یابد، معمولا در جوامع قدیمی که بسیار بسته‌تر و محدودتر بودند به دلیل اینکه ابزار‌های ارتباطی فقط مسافرت و ارسال مکتوب نامه‌ها بود، با این حال سرعت تغییر سبک زندگی بسیار کم بود و شاهد مقاومت در برابر این تغییر سبک بودیم.

وی افزود: وقتی در یک محیط که همه یک رنگ، یک شکل و با یک نوع نگرش و اعتقادات زندگی می‌کنند، قطعا مقاومت در برابر تغییرات سبک زندگی کمتر است، اما جوامع در طول زمان بزرگتر و پیشرفته شده و راه‌های ارتباطی بین جوامع افزایش و سرعت ارتباط بین آن‌ها بسیار زیاد شده است.

جامعه شناس تصریح کرد: گسترش راه‌های ارتباطی با جوامع مختلف، به معنی تضارب فرهنگ هاست و مواجه با فرهنگی‌های مختلف، وقتی افراد در جامعه با سبک‌های زندگی مختلف مواجه می‌شود قطعا جوامع هم تاثیر می‌پذیرند و هم تاثیر می‌گذارند و اندازه تاثیر پذیر بودن بستگی به فاکتور‌هایی است که جامعه دارد مانند علم، تکنولوژی، اقتصاد و ... می‌تواند کمک کند سبک زندگی یک جامعه مطلوب باشد و بقیه جوامع حتی از آن استفاده کنند.

پرچی عنوان کرد: در گذشته وقتی فرهنگ یک کشور برتر بود، کشور‌های دیگر سعی می‌کردند تا از آن الگو گرفته و از همان سبک در فرهنگ و جامعه استفاده کنند، ولی امروزه سبک زندگی به سمتی رفته که قالب نیست یعنی محدودیت‌ها و مرز‌ها برداشته شده و جوامعی که خیلی در برابر تغییر سبک زندگی مقاومت می‌کردند امروزه تغییرات براحتی قبول و در فرهنگ و جامعه اجرا می‌شود.

وی با بیان این که سبک زندگی به آسانی و بدون مقاومت دستخوش تغییرات قرار گرفته است، گفت: امروزه شرایطی فراهم شده که افراد در جوامع مختلف خیلی زود خود را با تغییرات انطباق می‌دهند که در این میان فضای مجازی سبب شده تا سرعت تغییرات را شاهد باشیم و کوچکترین سبک زندگی در هر نقطه از دنیا را می‌توان از طریق فضای مجازی مشاهده کرد و براحتی از آن استفاده شود.

نقش رسانه در تغییر سبک زندگی

جامعه شناس با اشاره به نقش قدرت رسانه در تغییر سبک زندگی، خاطر نشان کرد: برخی از رسانه‌ها بنیان خانواده، ریشه، اعتقاد، اصالت را هدف قرار داده و تلاش دارند تا به جای تقویت روابط اجتماعی، فرهنگ فردگرایانه و خود محور را القا کنند و رسانه‌های خصوصا کشور‌های غربی سبک زندگی را تبلیغ می‌کنند که خود برای خود باش، در این نوع از سبک زندگی احترام‌ها از بین رفته و این تاثیر در بسیاری کشور‌ها رسوخ کرده است.

پرچی گفت: پایبندی به ازدواج در جهان با انتشار این حجم از محتویات فرهنگی که تولید می‌شود، کمرنگ شده و کشور ما مصون از این امواج محتوا‌های فرهنگی نیست و یکی از این ابزار‌ها اینستاگرام است و در این شبکه چالش‌هایی ایجاد شده و حرکاتی را مطرح می‌کنند که حرمت‌ها و احترام‌ها از بین رفته و سبک زندگی تغییر یافته است.

وی با اشاره به این که سرعت تغییرات سبک زندگی به شدت بالاست، افزود: زمانی خودمان را با نام و نام خانوادگی و ریشه و اصالت معرفی می‌کردیم، ولی امروز به دلیل تغییر سبک زندگی، خودمان را با نوع مصرف کالا‌ها معرفی می‌کنیم که برای این نوع معرفی از اینستاگرام استفاده می‌شود مثلا من فلان لباس را با برند خاصی که دارد پوشیدم و برای این معرفی فقط یک عکس در این شبکه گذاشته می‌شود یا مثلا از مسافرتها، مهمانی، سرو غذا لایو‌هایی گذاشته می‌شود تا نشان دهند که لحظه به لحظه چه کاری انجام می‌دهند.

تحکیم روابط اجتماعی با ارتباط‌های چهره به چهره

جامعه شناس بیان کرد: برخی تلاش دارند تا از طریق شبکه‌های اجتماعی خصوصا اینستاگرام خود را معرفی کنند و با انتشار پست‌ها خود را نشان دهند به طوری که هویت افراد دستخوش تغییراتی قرار گرفته و بنیان خانواده و ارزش‌ها تغییر یافته که نشان می‌دهد سرعت زیادی در تغییر سبک زندگی ایجاد شده است.

پرچی اظهار داشت: آگاهی سازی لازم است در راستای تغییر سبک زندگی صورت گیرد و در روابط اجتماعی چهره به چهره می‌توان اثرات منفی فضای مجازی را کمتر کرد چرا که صله رحم از مهمترین موضوعات تاکید شده در آیات و روایات است و تحکیم روابط اجتماعی به صورت فیزیکی در جامعه می‌تواند سرعت تغییر سبک زندگی را کاهش دهد.

وی بیان کرد: اگر می‌خواهیم اصالت را حفظ کنیم باید تبلیغ کرد که صله رحم و رفت و آمد خانوادگی افزایش یابد تا فرد را درون اجتماع قرار دهد و این افراد با مفاهیم جذاب و روابط گرم اجتماعی روبرو شوند، اما در صورتی که اگر افراد به صورت فردگرایانه در پشت صفحات اینستاگرام باشند و هویت افراد در پس از این قاب‌ها نشان داده شود راه بازگشتی ندارد.

خودنمایی برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی

روح انگیز جهان افروز کارشناس امور فرهنگی و خانواده اظهار داشت: امروزه فضای مجازی به عنوان یک وسیله ارتباطی همگانی، با سرعت زیادی که دارد می‌تواند تاثیرات زیادی را در بخش‌های فرهنگی، اقتصادی و روانی در جامعه داشته باشد به طوری که طبق آمار‌ها حدود ۷۰ درصد مخاطبان شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام بانوان هستند که تمایل بیشتری برای حضور در این شبکه اجتماعی دارند.

وی افزود: استفاده از شبکه‌های اجتماعی در تغییر سبک زندگی بسیار اثر گذار بوده تا جایی که این تغییر را می‌توان در نوع غذا خوردن خودآرایی، پوشاک، مد، چیدمان منزل، مدل خودرو، حتی ورزش و تفریحات مشاهده کرد.

کارشناس امور فرهنگی و خانواده تصریح کرد: استفاده و حضور بیش از اندازه در شبکه‌های مجازی خصوصا اینستاگرام سبب شده تا تاثیرات منفی عمیقی را بر جای گذارد و متاسفانه خودنمایی و خودشیفتگی در وجود انسان‌ها شکل گیرد به طوری که نتیجه آن سبب ایجاد رفتار‌های دوگانه در زندگی شده که مشکلات و اختلافات بسیار زیادی را برای خانواده‌ها رقم زده است.

رواج تجمل گرایی در اینستاگرام

جهان افروز عنوان کرد: وقتی یک کاربر عکس‌هایی از وضعیت زندگی و تفریح دیگر افراد در این شبکه‌ها مشاهده می‌کند، تلاش دارد تا باور‌ها و رفتار‌های شخصی خود را تغییر دهد و به این سمت حرکت کند تا از قافله مد‌های عجیب این دنیای فضای مجازی جا نماند.

وی با اشاره به تجمل گرایی در شبکه‌های اجتماعی، بیان کرد: رغبت و تمایل بیش از حد به تجمل گرایی و تمرکز بی‌اندازه بر روی ظاهر فرایندی است که اینستاگرام به تسریع آن دامن می‌زند و رقابت شدیدی در این شبکه برای نشان دادن بخش‌های مختلف زندگی دیده می‌شود که قطعا اثرات منفی را به دنبال دارد.

کارشناس امور فرهنگی و خانواده گفت: متاسفانه امروز مخاطبان این شبکه اجتماعی فقط جوانان و نوجوانان نبوده بلکه با توجه به شرایط کنونی، کودکان و همه سنین در این شبکه‌ها حضور دارند و به راحتی به همه عکس و فیلم و محتوا‌های این شبکه‌ها دسترسی دارند، در واقع این افراد در معرض تولیداتی هستند که به هیچ وجه تناسبی با شرایط سنی آن‌ها ندارد.

جهان افروز اظهار داشت: بسیاری از محتوا‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود، افراد را از مسیر و راه درست منحرف می‌کند و آسیب‌هایی بسیار جدی را برای آن‌ها به وجود می‌آورد.

وی افزود: بسیاری از اقشار جامعه اعم از کوچک و بزرگ و با هر سطح سوادی که دارند به دلایلی مجذوب این شبکه‌ها شده و گاهی از پرتگاه این شبکه‌ها به دلیل عدم آگاهی از آسیب‌های آن، سقوط می‌کنند.

کارشناس امور فرهنگی و خانواده با اشاره به نقش سلبریتی‌ها و برخی دیگر از افراد در تغییر سبک زندگی گفت: این افراد با انتشار پست‌ها و تصاویر مختلفی در شبکه اینستاگرام به فرهنگ و سبک زندگی ایرانی اسلامی ضربه می‌زنند و از اینستاگرام به عنوان ابزاری برای شهرت و ثروت استفاده می‌کنند و خودنمایی این دسته از افراد بسیار زیاد است.

فقر سواد رسانه‌ای در فضای مجازی

جهان افروز خاطر نشان کرد: این دسته از افراد جامعه به دلیل داشتن فالوور‌های بالا، متاسفانه در فضای مجازی رفتار‌های غیر اخلاقی را نشان می‌دهند و ضربه‌های جبران نشدنی را به فرهنگ وارد می‌کنند.

وی بیان کرد: به جرات می‌توان گفت که در اینستاگرام جای ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها تغییر پیدا کرده و در این فضا شاهد اختلاف طبقاتی هستیم و این امر در زندگی افراد اثرات بسیار مخربی را ایجاد کرده است.

کارشناس امور فرهنگی و خانواده افزود: فقر سواد رسانه‌ای و سواد فضای مجازی از دلایل فراگیر شدن و منفعل شدن در مقابل تبلیغات این شبکه‌های اجتماعی و همچنین عدم حساسیت در مباحثی همچون قائل شدن به حریم خصوصی و اطلاعات شخصی در بین افراد جامعه می‌باشد.

لزوم ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی

حجت الاسلام محمد پیریایی کارشناس مسائل دینی اظهار داشت: سبک زندگی شیوه‌ای برای زیستن است و هر کسی در طول عمر و زندگی خود دوست دارد یکی از بهترین زندگی‌ها توام با آرامش را داشته باشد که برای رسیدن به این سبک زندگی، زندگی خود را براساس آرمان‌ها و خواسته‌ها تنظیم می‌کند.

وی افزود: اگر خواسته‌هایی که برای این سبک زندگی انتخاب می‌شود، معقول باشد قطعا دستیابی به آن‌ها راحت‌تر است و در غیر این صورت دسترسی به هدف‌هایی که در زندگی دنبال می‌شود، امکان پذیر نیست.

کارشناس مسائل دینی تصریح کرد: در گذشته به دلیل این که وسایل ارتباطی مانند امروز گسترده نبود بنابراین ارتباط‌های زیادی با دیگر جوامع وجود نداشت، اما با ظهور وسایل مختلف ارتباطی، سبک زندگی‌های مختلف در دنیا دیده می‌شود و برای این که به سبک زندگی واقعی برسیم و منفعتی برای ما داشته باشد لازم است که سبک زندگی عقلایی و پسندیده‌ای باشد تا آرامش دنیا و آخرت را برای انسان فراهم نماید.

حجت الاسلام پیریایی عنوان کرد: سبک زندگی اسلامی ایرانی، بهترین سبک زندگی است و با توجه به این که قدیمی‌ترین تمدن بشری را داریم که نیاکان ما با هوش و درایت بوده، این صفات را به ارث ببریم چرا که هیچ دینی از نظر شادابی و مبنای اعتقادی که به انسان‌ها شخصیت می‌بخشد مانند دین اسلام نیست.

وی بیان کرد: دین اسلام و سبک زندگی اسلامی ایرانی ما را هم در دنیا و هم در آخرت و معنویت همراهی می‌کند و منغفعت زیادی در این بخش‌ها برای انسان به ارمغان می‌آورد.

فضای مجازی فرصتی برای تقویت باور‌ها

کارشناس مسائل دینی خاطر نشان کرد: با ورود رسانه ها، زندگی‌ها نیز متحول شدند و برخی از سبک‌های زندگی، مدل‌هایی را پیشنهاد کردند که هدفشان ثروتمند کردن کمپانی‌های مد نظر بود که سایر افراد جوامع دیگر از این مد‌ها پیروی کنند و همین سبب شده تا سبک زندگی در برخی از جوامع دستخوش تغییراتی شود.

حجت الاسلام پیریایی اظهار داشت: امروز رسانه‌ها قدرت برتر را در شیوه‌های زندگی دنیال می‌کنند که لازم است با توجه به گستردگی و استفاده از فضای مجازی، باور‌ها و اعتقادات نیز قوی شوند و می‌طلبد که سنت‌ها را حفظ کنیم، اسلامی بودن و ایرانی بودن را حفظ کنیم.

وی با اشاره به مراقبت فرزندان در فضای مجازی گفت: ضروری است تا والدین از نظر تمدنی، سبک زندگی و اعتقادی فرزندان خود را با آگاه سازی در این فضا واکسینه و بیمه کنند البته در کنار همه این موارد می‌توان از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای تقویت باور‌های اعتقادی و سنت‌ها استفاده کرد.

منبع: سفیر افلاک

انتهای پیام/1404