به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر
صبح قزوین ؛ همسر بزرگوار حضرت علی(ع) و مادر قمربنی هاشم(س) که ام البنین لقب گرفته و هر 4 فرزندش در کربلا به زیباترین حالت به شهادت رسیده اند، از بانوان برجسته اسلام است که شخصیت او در تاریخ مورد غفلت مطالعاتی قرار گرفته است.
اگر چه در 2 دهه اخیر محققان تاریخ اسلام، مطالعات مفیدی درباره این شخصیت و شخصیت‌های دیگر اسلامی داشته اند اما این معرفی‌ها، نیاز به باز تولید مکرر و متنوع دارد.
حجت الاسلام آشوری یکی از کارشناسانی است که مطالعاتی درباره شخصیت‌های این بانوی بزرگوار داشته است.
به مناسبت سالروز وفات حضرت ام البنین، بانوی ادب، استقامت و همسر بزرگوار امیرالمومنین(ع) گفت‌وگویی را با ایشان داشته ایم که در ادامه می‌خوانید.
این کارشناس مذهبی اظهار کرد: نام بانو ام البنین، فاطمه و فرزند حزام بن خالد از قبیله کلاب و از زنان صدر اسلام، ادیب و شاعری فصیح بودع است؛ ایشان از خانواده‌ای ریشه دار و دلاور بودو مادرشان تمامه یا لیلا نقل شده است جدّ مادریش (عامر بن مالک) که هم عصر پیامبر آنچنان شجاع بود که به وی ملاعب الاسنه (کسی که نیزه ها را به بازی می‌گیرد) می‌گفتند.
حجت الاسلام آشوری عنوان کرد: در مورد تاريخ ولادت حضرت ام البنين اطلاعات دقیق وجود ندارد و تاريخ نگاران سال ولادت او را ثبت نکردهاند؛ ولي يادآور شده‌اند که تولد پسر بزرگ ايشان، حضرت ابوالفضل عليهالسلام، در سال ۲۶ قمری اتفاق افتاده است. برخي از تاريخ نگاران زمان ولادت ايشان را در حدود پنج سال پس از هجرت (در حوالي کوفه) تخمين ميزنند.
وی ادامه داد: این بانو، بعد از وفات زينب کبري عليه السلام دار فاني را وداع گفتند، ولي تاريخ نگاران سال ارتحال او را متفاوت اعلام کرده اند به طوري که عدهاي آن را سال 70 هجري قمري و عده ديگري تاريخ وفات این بانوی فداکار را سیزدهم جمادي الثاني سال 64 هجري قمري دانسته اند و حضرت ام البنین در قبرستان بقيع و در کنار سبط رسول خدا، امام حسن(علیه السلام)، و فاطمه بنت اسد به خاک سپرده شده است.
این کارشناس فرهنگی درباره ماجرای ازدواج امام علی(ع) و حضرت ام البنین ابراز کرد: بعد از رحلت و شهادت حضرت زهرا (س)، وصیت ایشان به حضرت امیر(ع) که با عمامه، نوه پیغمبر دختر زینب ازدواج کنند؛ یعنی خواهرزاده حضرت زهرا(س) که سفارش خود ایشان بود ولی از تاریخ تولد حضرت قمر بنی هاشم(ع) که سال 26 هجری است می‌توان حدس زد که تاریخ ازدواج حضرت ام البنین یکی، دوسال قبل‌تر بوده است؛ ماجرای ازدواج اینگونه بود که حضرت امیر به برادرانش عقیل که نسب شناس بودند و اعراب را می‌شناختند سفارش کردند که از قبیله‌ای دلیر و شجاع دختری را انتخاب کنند که قرعه به نام فاطمه بنت حزام افتاد و ایشان عروس خانه حضرت زهرا شدند.
وی تصریح کرد: یکی از شاخص‌های بارز وجودی حضرت ام البنین خضوع و خشوع در مقابل امامشان بوده است؛ با وجودی که همسر حضرت علی (ع) بودند ولی در مقابل فرزندان حضرت زهرا(س) و ائمه معصومی که درخدمتشان بودند خود را کنیزی بیش نمی‌دانستند و همین خشوع و خضوعی که در برابر معصوم داشتند ایشان رو به این مقام رساندند، در زیارت نامه ایشان که در حرم حضرت عباس(ع) می‌خوانیم ایشان را به عنوان حلیله الامیر المومنین خطاب می‌کنیم.
آشوری افزود: بحث ولایت مداری همان خضوع است که باعث می‌شود انسان در مقابل ولی خدا و امامش سر به پایین و بی اندازه ولایت پذیر شود و از اوامر ایشان اطاعت کند؛ دفاع از ولایت یکی از سفارش‌های این بانو به همراهان کاروان سید شهدا (ع) بود و هنگامي که امام حسين(ع) آهنگ ترک مدينه و تشرف براي حج و به دنبال آن هجرت به سوي عراق را کرد، ام البنين(ع) به همراهان امام حسين(ع) چنين سفارش مي‌کرد، چشم و دل مولايم امام حسين(ع) و فرمانبردار او باشيد و همین ادب، خضوع و خشوع جز امتیازات بارزه ی این بانو بود.
وی بیان کرد: نام اصلی این بانو فاطمه بوده است که نقل‌های مختلفی درباره اسم ایشان وجود دارد یک نقل روضه خوانی آن این است که حضرت علی(ع) وقتی ایشان را به نام فاطمه صدا می‌کردند فرزندان حضرت زهرا(س) یک مقدار مکدر می‌شدند؛ ولی به نظر می‌رسد زمانیکه حضرت ام البنین به خانه حضرت علی(ع) آمدند فرزندان حضرت زهرا(س) در سن و سال نوجوانی و نزدیک‌های جوانی بودند که بعید است این موضوع باعث رنجش خاطرشان شود شاید بی تاثیر هم نبوده است ولی به نظرم علت اصلیش به واسطه چهار فرزندی که خداوند به ایشان عطا کرده است که حضرت علی(ع) ایشان را مادر پسران نامیدند و به همین نام هم در تاریخ مشهور شدند.
این کارشناس مذهبی با اشاره به شیوه رفتاری ام البنین در منزل با حضرت علی(ع) و فرزاندان حضرت زهرا(س) مطرح کرد: از جزئیات زندگی ایشان و امیر الموامنین تاریخ چیزی بیان نکرده است؛ ولی از نوع منش ایشان در مقابل فرزندان حضرت زهرا و خضوعی که در مقابل حضرت علی(ع) داشتند به تمام معنا خانمی بودند که کاملا در اختیار زندگی، همسر و امامشان بودند؛ این شاید مشخصه ای است که حضرت زهرا هم آن را داشتند و امیرالمومنین(ع) آن را از ویژگی لازم خانم‌ها ذکر می‌کنند.
وی افزود: رسول الله وقتی از حضرت علی(ع) سوال می‌کنند که زهرا را چگونه یافتی؟ ایشان می‌فرمایند: زهرا را نعمل العون الی طاعت الله برای خود یافتم یعنی بهترین کمک و یار برای بندگی خدا یافتم و مشخص است که در جریان و سختی‌های زندگی امیر المومنین وجود مبارک این بانو مسکن و آرامش بخشی بوده است تا بتواند امام را کمک و یاوری کند که این اولیا مخدره در مقام یک تکیه گاه برای امامش بوده است.
آشوری اذعان کرد: فاطمه کلابيه سراسر نجابت، پاکي و خلوص بودند؛ زمانی که مي‌خواستند پا به خانه حضرت علي(ع) بگذارند، گفتند تا دختر بزرگ حضرت فاطمه (س) اجازه نفرمايند وارد خانه نمي‌شوم که اين نهايت ادب او را به خاندان امامت مي‌رساند.
وی عنوان کرد: روز اول که بانو ام البنين پا به خانه حضرت علي(ع) گذاشتند، امام حسن و حسين(ع) در بستر مریضی افتاده بودند ایشان با اینکه عروس تازه ابوطالب بودند به محض ورود به خانه، خود را به بالين آن دو بزرگوار رساندند و همچون مادري مهربان به دلجويي و پرستاري آن دو پرداخت و همواره مي‌گفت که من کنيز فرزندان حضرت فاطمه(س) هستم.
این کارشناس فرهنگی با بیان اینکه قطعا حضرت ام البنین و فرزندانش این فداکاری‌ها برای دین خدا و اولیای الهی را در دامان حضرت علی(ع) آموختند، گفت: قطعا محبت پدر و مادر این بانو به اسلام و امیرالمومنین(ع) وجود داشته است و این بانو در دامن همچین پدر و مادری این فضا را آموخته، اما اینکه بتواند خود، فرزندان و هر آنچه که دارد را فدای حضرت علی(ع) و فرزندان او کند را حتما در کلاس درس امیرالمومنین و دامن معصومی چون مولای موحدین به شایشتگی آموخته و به آن عمل کردند.
آشوری اظهار کرد: حضور نداشتن این بانو در کربلا دلایل مختلفی وجود داشت؛ استنباطم از تاریخ این است که با توجه به فضا، موقعیت و بغضی که اهل کوفه و شام از حضرت علی(ع) داشتند، حضرت سید الشهدا صلاح ندانستند که یکی از همسران امیرالمومنین همراه کاروان باشد ولی عده ای هم بالا بودن و کهولت سن ایشان رو نقل می‌کنند که قادر به همراهی این کاروان نبودند زیرا ایشان در آن زمان بالای ۵۰ سال سن داشتند.
وی در ادامه افزود: عدم حضور ایشان از روی عدم طاعت و تبعیت نبود بلکه غیبت موجهی بوده که خود امام حسین(ع) اذن آن را داده بودند.
این کارشناس مذهبی گفت: ما در طول تاریخ مادران شهید زیاد داشته ایم اما هیچ بانویی در دنیا امتیاز ایشان را ندارد، در شهدای عالم هم شهدای کربلا از همه برتر و بی نظیر و در تاریخ غیر قابل تکرار هستند و در تاریخ چه بانویی را می‌شناسیم مادر چهار شهید در یک روز واقعه‌ای به عظمت، قدم و قامت شهدای کربلا باشد.
وی ادامه داد: بهترین روز برای نامگذاری تکریم از مادران و همسران شهدا همین روز وفات بانو ام البنین است که هم همسر و هم مادر چهار شهید هستند؛ البته به تعبیری می‌شود گفت مادر شش شهید زیرا امام حسن و حسین(ع) هم حق فرزندی به ایشان دارند.
آشوری مطرح کرد: تکریم و تعظیم شعائر شهدا به بعضی‌ها خوش نمی‌آید به جهت اینکه روحیه شهادت طلبی را نمی‌پسند؛ ما در این جریان دو دسته مخالف داریم، یک دسته که دشمن هستند و تکلیف آنها مشخص است از جهتی که دشمن هستند و نمی‌توانند روحیه شهادت طلبی ما رو به بپذیرند.
وی افزود: دسته دوم از دوستان ما و شیعه هستند و محبت اهل بیت را در دل دارند یعنی دشمن نیستند؛ ولی اینها شیعیانی ترسو هستند که با روضه مخالف نیستند ولی با شهادت گرفتاری دارند و روحیه شهادت طلبی و مقاومت را نمی‌پسندند.
این کارشناس فرهنگی ادامه داد: این افراد از قبیله سلیمان‌ها هستند کسانی که جامانده‌اند؛ اینها برای سینه زنی و گریه کردن خوبند ولی به درد جانبازی و شهادت نمی‌خوردند.
وی عنوان کرد: شیعه به جهت دارا بودن بال شهادت که دشمن هم این موضوع را فهمیده است؛ اگر بتوانند این دو بال را قطع بکنند می‌توانند شیعه رو فلج کنند، یکی از بال‌ها شهادت و دیگری بال انتظار است که هر کدام از اینها را کسی نداشته باشد، نمیتواند شیعه کاملی شود.
این کارشناس مذهبی بیان کرد: نحوه عزاداری و تبلیغی بانو ام البنین در نوع خودش بی نظیر است، از ويژگيهاي بسيار مهم ام البنين، توجه به زمان و مسائل مربوط به آن است؛ وي پس از واقعه عاشورا، از مرثيه خواني و نوحه سرايي استفاده کرده تا نداي مظلوميت کربلائیان را به گوش نسلهاي آينده برساند.
آشوری در ادامه اذعان کرد: ايشان هر روز به همراه پسرِ حضرت عباس(ع)، عبيداللّه که همراه مادرش در کربلا حضور داشت و سند زندهاي براي بيان وقايع عاشورا بودند، به بقيع ميرفت و نوحه مي‌خواند و شور و غوغايي بپا مي‌کرد که مردم مدينه اطراف او گرد مي‌آمدند و با او هم ناله مي‌شدند؛ حتي مروان بن حکم، حاکم وقت مدينه هم نيز در ميان ايشان بود و گريه مي‌کرد.
وی با اشاره به عزاداری‌های حضرت ام البنین بعد از واقعه عاشورا تصریح کرد: امام باقر(ع) مي‌فرمايد: آن حضرت به بقيع مي‌رفتند و آن قدر جانسوز مرثيه مي‌خواند که مروان با آن قصاوت قلب گريه مي‌کرد.
این کارشناس فرهنگی اظهار کرد: بعد از واقعه کربلا در زمانی که خفقان چند سالی مکه و مدینه را فرا گرفته بود و حملات یزیدیان که در آن زمان بیشتر شده بود بهترین و بیشترین روش نوع تبلیغ، ترویج و توضیح کربلا و قیام امام حسین(ع) که همان فضای روضه خوانی حضرت ام البنین در کنار شبه قبر فرزندانش انجام می‌دادند، بود؛ که به حق هم مفید بود و مردم مدینه را هوشیار می‌کرد.
آشوری در پایان گفت: اولین مبلغ‌های زن قیام عاشور حضرت زینب، ام کلثوم و خانم رباب بودند، اما ام البنين، پاسدار واقعه عاشورا بوده است؛ وی اولین مبلغه و اولین روضه دار کربلا در مدینه بعد از واقعه کربلا است و قطعا این فضای عزاداری و روضه خوانی ایشان اثر بی بی بدیلی در فضای خفقان آن زمان داشت.
انتهای پیام/4005
دیدگاه ها