به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر
صبح قزوین ؛----- علی تقوایی.
اگر چه گراند هتل به زودی 96 ساله میشود اما اگر بدانیم که این بنا یادگار اولین هتل ایران است که در سال 1259 هجری شمسی به فرمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته و در سال 1310 در دوره رضاخان تخریب شد، ارزش معنوی آن دوچندان میشود.
گراند هتل در سال 1299 بر روی بخشی از ویرانههای اولین هتل مدرن ایران ساخته شد و بلافاصله پس از اتمام ساخت گراند هتل فعلی، هتل سابق - که اولین هتل مدرن ایران بود و نیز نقشه کودتای 1299 انگلیس علیه حکومت قاجار در آن طراحی شد- تخریب و گراند هتل فعلی توسط «برزو مهرشاهی قجر» در خیابان پیغمبریه قزوین جایگزین آن شد.
از آن پس هر چند نام گراند هتل با کودتای انگلیسی رضاخان عجین شده و کماکان نیز به اشتباه عجین شده است اما در حدود یک قرنی که از احداث این بنا می گذرد، گراند هتل نیم قرن باشکوه و پررونق را تجربه کرد تا اینکه با وقوع آتش سوزی در سینمای هتل در سال 1356، تحول صنعت هتلداری و وقوع جنگ 8 ساله، روزگار شکوه و رونق گراند هتل به پایان خود رسید.
گذر زمان مزید بر ویرانی گراند هتل
گراند هتل پررونق و باشکوه مخروبه شد. اما این پایان سرنوشت تلخ این بنا نبود چرا که در سالیان دهههای شصت و هفتاد، پی و بدنه عمارت به حدی در نتیجه گذر زمان و ترمیم نشدن آن صدمه دید که هر لحظه بیم آن وجود داشت که گراند هتل فروریزد.
از سویی نیز برخی از متولیان حفاظت از میراث فرهنگی در همان زمان از راه حل شگفت انگیز «تخریب گراند هتل برای صرفه جویی در هزینهها»! سخن میگفتند و باز هم بیم آن وجود داشت که گراند هتل به سرنوشت اولین هتل ایرانی و سایر ابنیه تاریخی که در جوار این هتل تخریب شدند، بپیوندد با این تفاوت که این بار ویرانی نه به دست تکنوکراتهای نوظهور عصر پهلوی اول و دوم انجام میشد بلکه دستان متولیان فرهنگی پیهای کهنسال گراندهتل را نابود میکرد.
با این حال زمان گذشت، آن متولی فرهنگی که اصالت گراند هتل را انکار میکرد رفت و هتل کماکان پابرجا ماند تا اینکه طی سالیان اخیر ترمیمهایی در ساختمان آن انجام شود تا فعلا به مدد این تعمیرات عمارت نوستالوژیک خیابان پیغمبریه سرپا نگاه داشته شود.
اما تعمیرات بنا مقطعی بود و باز هم به دلایل متعدد بیم وارد آمدن صدمات جدی به گراند هتل وجود دارد.
در نهایت طی هفتههای اخیر مسئولان میراث فرهنگی برای معضل قدیمی گراندهتل چاره اندیشی کردند و از واگذاری این بنا به بخش خصوصی خبر دادند تا ضمن تعمیر و بازسازی گراند هتل، کاربری این مکان نیز مجددا احیا شود و بتوان این عمارات را دوباره در قامت یک مرکز خدماتی مشاهده کرد.
موضوعی که البته واکنشهای متعددی را در میان کارشناسان برانگیخت چه اینکه تجربه واگذاری آثار تاریخی به بخش خصوصی تیغ دودَمی بود که در موارد متعددی ثمرات منفی از خود برجای گذاشته بود.
هرچند بازسازی کامل بنا در شرایطی که دستگاههای دولتی بودجه کافی ندارند، بازگشت کاربری مجدد به این ساختمان و نیز اشتغالزایی میتواند از دستاوردهای درخور این طرح باشد اما تجربه تلخ هرگونه واگذاری بخشهای دولتی در قزوین به بخش خصوصی – در رأس آنها صنعت- و نیز تجربه شکست خورده واگذاری ابنیه تاریخی در دیگر استانها باز هم به بخش خصوصی، خبر از تهدیدی بالقوه برای واگذاری عمارت تاریخی خیابان پیغمبریه میدهد.
هیئت وزیران مجوز واگذاری را صادر کرده است
محمدرضا پوینده، مدیر عامل صندوق احیای آثار تاریخی در رابطه با مرجع تصمیم گیرنده واگذاری گراند هتل میگوید: گراند هتل قزوین از جمله بناهایی است که هیأت وزیران اجازه واگذاری آن به بخش خصوصی را به صندوق حفظ و احیا داده است.
وی در رابطه با اصلی ترین انگیزه های به مناقصه گذاشتن گراند هتل برای واگذاری به بخش خصوصی بیان میکند: متأسفانه این بنا امروز در وضعیت مناسبی نیست و نیاز فوری دارد تا روکش چوبی، ستونهای مدور با سر ستونهای گلدانی، سقف چوبی، گچ بری و آجرکاری و اتاق های آن مرمت فوری شود.
این مسئول درباره شرایط این مناقصه نیز اظهار میدارد: شرایطی برای این مزایده از جانب سازمان در نظر گرفته شده که برآورد هزینه مرمت آن 90 میلیارد ریال و مدت قرارداد 30 سال و اجاره ماهانه 50 میلیون ریال است که زمان پرداخت اجاره از زمان پایان مرمت و بهره برداری دو سال توقف دارد و پس از دو سال اجاره بها دریافت میشود. زمان پایان مرمت این بنا نیز از 9 تا 12 ماه برآورد شده است.
گراند هتل محلی برای سرمایه گذاری خدماتی
محمد علی حضرتیها مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین که اداره مطبوعش به عنوان متولی استانی طرح گراند هتل مطرح است در رابطه با این واگذاری و کیفیت آن میگوید: گراند هتل یکی از بناهای ممتاز شهر قزوین است که به مرمت اساسی نیاز دارد و به همین دلیل در فهرست اخیری که صندوق احیا برای مزایده اعلام کرده، بالاترین قیمت برای این مجموعه پیشبینی شده اما از آنجایی که این بنا بسیار شاخص است و از ۳ گراند هتل کهن ایران به شمار رفته و از موقعیت بسیار خوبی در مجموعه دولتخانه برخوردار است، متقاضیان زیادی برای سرمایهگذاری دارد.
وی میافزاید: بزرگترین تجربه واگذاری استان قزوین مجموعه سعدالسلطنه است که تجربه نسبتا خوبی بود، هرچند که استان در مواقعی نسبت به ضوابط حفاظتی میراث فرهنگی گاهی با بهره بردار به چالش برمیخورد اما در مجموع تعاملات سازنده و راضی کننده است.
وی درباره نقش حفاظتی میراث فرهنگی در این پروسه میگوید: هم اکنون اگر محدودیتی به عنوان دستگاه ناظر اعمال میشود برای حفاظت و پایداری اصل بنا است که حفاظت آن حفظ و کمتر دچار آسیب شود.
تکرار تجربهای شکست خورده
دکتر پرویز صالح منش، استاد تاریخ و عضو هیئت مدیره کانون پارت که وظیفه رصد و اطلاع رسانی آثار تاریخی کشور را بر عهده دارد درباره واگذاری گراند هتل به بخش خصوصی معتقد است که این واگذاری باید از همه جهات مورد بررسی قرار گیرد و بنا صرفا به دلیل پولدار بودن متقاضیان در اختیار آنها قرار نگیرد.
وی ادامه میدهد: واگذاری ابنیه تاریخی به بخش خصوصی در همه جای دنیا مرسوم است اما شکل این واگذاری در ایران بگونه است که در بسیاری از مواقع به تخریب بنا منجر شده و این یعنی تکرار تجربهای شکست خورده. در واقع اگر بخواهیم صریح تر سخن بگوییم هنوز جنبه و فرهنگ واگذاری ابنیه تاریخی به بخش خصوصی در ایران شکل نگرفته است.
صالح منش برای این مدعای خود دلایلی را هم ذکر میکند و میگوید: بخش خصوصی ما فکر میکند که مالک بنای تاریخی شده و آن را از میراث فرهنگی مانند ملک شخصی خریده بنابراین همه کاره بناست و میتواند به هر شیوه ای از آن پول در بیاورد.
عضو هیئت مدیره کانون پارت با ارائه راهکارهای خود بیان میدارد: در درجه اول باید روشن شود که گراند هتل به چه کسانی و با چه اهدافی واگذار میشود که این ایضاح مستلزم بررسی صلاحیت گروههای متقاضی سرمایه گذاری در این مکان است.
صالح منش به راهکار دوم نیز اشاره کرده و میگوید: پس از آن باید دید که آیا بنای بی رمق گراند هتل میتواند فشار سنگین و خطرناک تغییر کاربری را تاب بیاورد یا نه و اگر خیر، یا باید سرمایه گذار عوض شود و یا نقشه بازسازی بنا.
وی تجربههای تلخ واگذاری آثار تاریخی به بخش خصوصی را یادآور میشود و در مورد قزوین نیز بیان میکند: نه صندوق احیا و نه میراث فرهنگی قزوین هیچ یک صاحب ابنیه تاریخی قزوین نیستد، بلکه آنها حافظ این آثار هستند و طبیعتا اگر آسیبی به این بنا توسط تیمی که گراند هتل به آنها واگذار شده برسد، این صندوق احیا است که باید پاسخگو باشد نه تیم آسیب رسان.
خصوصی سازی گراند هتل از جنس خصوصی سازی کارخانهها نباشد
استان قزوین خاطرات تلخی از خصوصی سازی صنایع و امکانات شهری و آموزشی در ذهن و زندگی اهالی خود به یادگار دارد.
خصوصی سازی که در نهایت منتهی به اختصاصی سازی و صدمات فراوانی به صنعت و امکانات آموزشی و شهری شد و در این بین ابنیه تاریخی– صرف نظر از واگذاری سعدالسلطنه به نهاد غیرانتفاعی شهرداری- تاکنون از گزند اختصاصی سازی در امان مانده بودند اما یقینا ویرانی که در انتظار این آثار قرار داشت و نیز خالی بودن کیسه درآمدهای دولت برای فرهنگ و تاریخ کشور دیر یا زود مدیریت و حفاظت ابنیه تاریخی را به سمت خصوصی سازی اجباری سوق میداد.
اما امیدواریم که این خصوصی سازی اجباری تبدیل به توفیق اجباری در بازسازی، مرمت و بازگرداندن روزهای شکوه گراند هتل شود و در تمام طول قرار داد از آسیب اختصاصی سازی و صدمه به بافت بنا مصون باشد.
انتهای پیام/2002
دیدگاه ها