چماق سیاسی کاری مدیران دانشگاه‌ها چوب حراج به رشد علمی کشور زده است

به گزارش خبرنگار دانشگاه   صبح قزوین ، " رسیدن ایران به رتبه بالای علمی ناشی از شتاب فوق العاده کاری بود، آن شتاب امروز نیست، کاری کنید رشد علمی کشور فروکش نکند". این موضوع یکی از نکات برجسته کلام رهبر معظم انقلاب در 13 تیرماه سال جاری در دیدار با اساتید دانشگاه‌های سراسر کشور بود.
رهبر معظم انقلاب در دیدار بیش از هزار نفر از استادان و اعضای هیأت‌های علمی دانشگاه های سراسر کشور به کم شدن شتاب علمی در کشور اشاره و در نوعی آسیب شناسی از عوامل کاهنده شتاب پیشرفت علمی کشور، به انتقاد شدید از حاشیه سازی و سیاست بازی در محیط های علمی پرداختند و خاطرنشان کردند: محیط دانشگاه باید محیط فهم سیاسی، آگاهی و دانش سیاسی باشد اما سیاسی کاری و حاشیه پردازی به کار اصلی دانشگاه‌ها یعنی تلاش و پیشرفت علمی ضربه جدی می‌زند.
براساس اطلاعات مستخرج از پایگاه استنادی اسکوپوس تا تاریخ 30 اردیبهشت ماه سال 1394 جمهوری اسلامی ایران در پنج سال اخیر یعنی از 2011 تا 2015 رتبه اول علم منطقه خاورمیانه را کسب کرده در حالی که نگاهی به رتبه تولید علم کشور براساس همین پایگاه نشان می دهد که ایران در سال های 2014 و 2015 رتبه 16 تولید علم بین الملل را کسب کرده است.
براساس اطلاعات ثبت شده علم از ابتدای سال 2015 تاکنون، سهم تولید علم کشور از کل علم دنیا افزایش دو دهم درصدی را نشان می دهد. این در حالی است که براساس هر دو پایگاه استنادی اسکوپوس و آی.اس.آی سهم تولید علم کشور از کل علم دنیا از سال 2011 تا 2014 از نرخ ثابتی برخوردار بوده است.
تحریم های علمی از عواملی هستند که می‌توانند بر ثابت شدن سهم کشور از کل تولید علم دنیا از سال 2011 تا 2014 تاثیر گذار بوده باشند. تحریم‌های علمی و عدم دسترسی پژوهشگران کشور به پایگاه های علمی معتبر دنیا و نیز تحریم برخی از برترین دانشگاه های کشور مانند دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه شهید بهشتی در این راستا از اهمیت برخوردارند.
اما مسائل دیگری نیز در کاهش رشد شتاب علمی کشور موثر هستند که زمینه ساز ثابت ماندن شتاب علمی ایران در آمارهای جهانی شده‌اند که به بررسی آنها در این گزارش می‌پردازیم.
آمار تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های استان قزوین
برای بررسی روند پیشرفت علمی در دانشگاه‌های استان لازم است اطلاعاتی در خصوص تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی که ارتباط مستقیمی با رشد علم در استان دارند را مورد بررسی قرار دهیم.
در قزوین چهار دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، دانشگاه آزاد، دانشگاه پیام نور مرکز قزوین و دانشکده غیرانتفاعی رجاء به جذب و آموزش دانشجویان تحصیلات تکمیلی مشغولند و از این دانشگاه‌ها، دانشکده رجاء حاضر به همکاری برای ارائه آمار و اطلاعات از میزان دانشجویان تحصیلات تکمیلی به خبرنگار دانشگاه صبح قزوین نشد.
دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره):
این دانشگاه دارای 6530 دانشجو است که از این تعداد 2038 نفر دانشجویان کارشناسی ارشد و 259 نفر دانشجوی دکترا را تشکیل می‌دهند و تعداد پایان نامه‌های خاتمه یافته و در حال انجام نیز 1163 مورد می‌باشد.
با توجه به اینکه بین زمان ارائه یک مقاله تا چاپ نهایی آن در مجلات علمی و تخصصی زمانی بین شش تا دو سال لازم است تعداد کل مقالات این دانشگاه در سال 92 به میزران 332 مورد و در سال 93 به میزان 297 مورد و در سال 94 به میزان 43 مورد بوده است.
تعداد مقالات ISI در سال 92 به میزان 128 مورد و در سال 93 به میزان 131 مورد و در سال 94 تا پایان خردادماه به میزان 33 مورد بوده است.
تعداد مقالات کنفرانس‌های بین المللی و ملی در سال 92 به میزان 365 مورد و در سال 93 به میزان 439 مورد و در سال 94 به میزان 35 مورد بوده است.
همچنین اعتبارات تحقیقاتی دانشگاهی مصوب در سال 93 به میزان 28444 میلیون ریال یعنی 6.3 درصد نسبت به کل اعتبارات هزینه ای دانشگاه محاسبه شده است.
دانشگاه آزاد قزوین:
این دانشگاه شامل دانشکده‌های مهندسی برق، رایانه و فن آوری اطلاعات، دانشکده مهندسی برق و مهندسی پزشکی، دانشکده مهندسی صنایع و مکانیک، دانشکده مدیریت و حسابداری و زبان انگلیسی، دانشکده مهندسی عمران و نقشه برداری و دانشکده مهندسی معماری و شهرسازیو دانشکده فنی می‌باشد.
تعداد اعضای هیأت علمی تمام وقت و پاره وقت دانشگاه: 405 نفر
تعداد دانشجویان: 24145 نفر، تعداد فارغ التحصیلان: 50455 نفر، دانشجویان دکترا: 355 نفر، دانشجویان ارشد: 8737 نفر، تعداد مقالات ISI : 716 نفر و تعداد کل مقالات علمی و پژوهشی: 470 مقاله می‌باشد.
دانشگاه پیام نور مرکز قزوین:
تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی 580 نفر هستند که در رشته‌های زبان و ادبیات فاری، علوم سیاسی، زبان شناسی همگانی، شیمی گرایش آلی و تجزیه و زمین شناسی می‌باشد.
از بدو تاسیس تحصیلات تکمیلی یعنی در سال 86 تا به امروز 98 مقاله ISI به ثبت رسیده است.
طی چند سال اخیر بارها مطرح شده که آنچه به‌عنوان تولید علم در ایران مطرح می‌شود، چیزی نیست جز استناد به تعداد مقالات منتشرشده ایرانی‌ها در سایت‌های نمایه‌سازی‌ بین‌المللی؛ درحالی‌که انتشار مقاله فقط و فقط یکی از شاخص‌های تولید علم در دنیاست.
ده‌ها شاخص دیگر علمی مانند تعداد اختراعات، تجاری‌سازی‌ اختراعات، تعداد دانشگاه‌ها، بودجه پژوهشی کشورها و نسبت آن با تولید ناخالص داخلی و سرانه تحقیقات و اعضای هیأت علمی و جوایز نوبل و ده‌ها فاکتور دیگر در این امر دخیل است.
رشد کمی و افت کیفی مقالات علمی ایرانی
تعداد مقالات علمی، شاخصی است که حاکی از رشد کمی پژوهش و تحقیقات در فضای دانشگاهی است. برای به دست آوردن تصویری جامع از توان علمی یک کشور، باید کیفیت پژوهش را هم مورد توجه قرار داد.


در حال حاضر نگاه پژوهشی قوی در بین اساتید و دانشجویان ما وجود ندارد
دکتر بیت الله اکبری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قزوین در گفتگو با خبرنگار دانشگاه صبح قزوین ، با تاکید بر اینکه استان قزوین یک شهر دانشگاهی با وجه طولانی است معتقد است: معمولا در کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه یک سری شهرها دانشگاهی محسوب می‌شوند.
وی می‌افزاید: چندین دانشگاه مطرح در استان ما وجود دارد که ساختار علمی را در سطح خوبی قرار داده است؛ این موضوع را هم می‌توان در سیاست دانشگاه‌ها و هم تعداد دانشجویان و افزایش سطح اشتغال و استخدام در استان نگاه کرد.
اکبری ادامه می‌دهد: یعنی اگر به 15 سال گذشته برگردیم یافتن یک مهندس کامپیوتر در شهرک‌های صنعتی استان بسیار مشکل بود؛ اما امروز به برکت همین دانشگاه‌ها و رشد علمی که اتفاق افتاده است نیروی متخصص بومی تامین شده و حتی به صورت نیروی مازاد می‌توانند در استان‌های دیگر مشغول به فعالیت شوند.
وی در خصوص اینکه چقدر این رشد علمی عملیاتی شده مخصوصا در بحث تحصیلات تکمیلی تصریح می‌کند: تحصیلات تکمیلی امروز وضعیت بهتری پیدا کرده است، زمانی تحصیلات به دوره کاردانی و کارشناسی ختم می‌شد اما امروز شرایط فرق کرده است.
این عضو هیئت دانشگاه آزاد قزوین عنوان می‌کند: در حال حاضر صنایع مختلف به اشخاص متخصص نیاز دارند و این آموزش تخصص نیروی کار هزینه بر است؛ برای همین بخش صنعت حاضر به هزینه کردن برای نیروهای خود نیست بنابراین وجود دانشگاهها و مراکز علمی در استان یک پشیبانی رایگان به حوزه صنعت می‌دهد.
وی با بیان اینکه امروز شاهد آموزش نیروهای ارشد و دکترا در بسیاری از دانشگاه‌های استان هستیم که این نکته بسیار بااهمیتی است ابراز کرد: البته این موضوع مشکلاتی را نیز ایجاد کرده است؛ یعنی تقاضای بی رویه‌ای که در جامعه ایجاد شد برای دریافت مدارک دانشگاهی و دانشگاه‌های آزاد و غیرانتفاعی شعبه‌های خود را افزایش دهند این موضوع از یک نظر خوب و از سوی دیگر اشکال دارد.
اکبری بیان کرد: نکته مثبت افزایش دانشگاه این است که اگر در استان شعبات زیادی وجود نداشت شاید دانشجویان با حضور در دانشگاه‌های خارج از کشور ارز را از استان خارج می‌کردند و مشخص نبود این خوراک علمی به خوبی در اختیار این دانشجویان قرار می‌گرفت.

این کارشناس علمی معتقد است: اشکال افزایش دانشگاه این است چون این افراد تمایل به داشتن مدارج بالاتر دارند بخش صنعت باید منتظر نیروی کار خود بماند؛ یعنی تقاضا برای دریافت مدرک علمی زیاد می‌شود در صورتی که این ادامه تحصیل برای قشر دانشجو باید برنامه ریزی شده و حساب شده و هماهنگ با بخش صنعت کشور باشد.

وی در خصوص جایگاه نگاه پژوهشی در استان یادآور شد: در حال حاضر نگاه پژوهشی قوی در بین اساتید و دانشجویان ما وجود ندارد و این نقطه ضعف دانشگاه‌های استان قزوین است، یعنی بخش تولید علم قزوین در این زمینه دارای ضعف است و در واقع هزینه‌هایی که باید صرف پژوهش شود حیف و میل می‌شود.
این عضو هیئت دانشگاه آزاد قزوین با بیان اینکه پیش از اینکه پژوهشی صورت بگیرد باید اقتصاد دانش بنیان در استان جدی‌تر گرفته شود تاکید کرد: شرکت‌های دانش بنیان باید پایه‌گذاری شود تا بتوانند سمت و وی پژوهش را مشخص کنند.
امروز در برخی دانشگاه‌های بودجه پژوهشی صرف کارهای دیگر می‌شود
وی اضافه کرد: یک شرکت دانش بنیان زمانی که هدفش کسب سود است پژوهش‌هایی را بنیانگذاری می‌کند که به سودهی و تولید و محصول منتج شود نه اینکه در حد یک سری گزارش‌های پایان نامه‌ای باقی بماند و هیچ استفاده‌ای نداشته باشد یا حداکثر به صورت مقاله ای درآید که در یک مجله علمی و پژوهشی چاپ شود.
اکبری ادامه داد: این نوع از مقالات شاید بتواند به علم در دنیا سطحی را در حد محدود اضافه کند اما در کوتاه مدت حداقل آن نیازی که بخش صنعت یا تولید در کشور نیاز دارد تامین نمی‌شود.
وی در خصوص اعمال بودجه‎های پژوهشی در دانشگاه‌ها گفت: این بودجه در دانشگاه‌های مختلف متفاوت است؛ اما واقعا باید این تاکید باشد که این بودجه صرف پژوهش شود؛ حتی اگر کارآیی لازم را نداشته باشد اما از اینکه عادت که این بودجه‌ها صرف مسائل دیگر شود بهتر خواهد بود.
این کارشناس علمی در پایان بیان کرد: البته باید نظارت‌ها نیز در انتخاب پژوهشگر و انتخاب موضوعات دقت شود تا به بهانه منحرف شدن مسیر پژوهش بودجه را حذف نکنیم که این اشکال امروز در برخی از دانشگاه‌های ما وجود دارد.
قزوین در رتبه بین دانشگاه‌های کشور جایگاه چشمگیری ندارد
همچنین مرتضی روزبه استاندار قزوین، نیز در خصوص وضعیت علمی دانشگاه‌های استان معتقد است: متاسفانه با وجود این تعداد زیاد مراکز علمی و پژوهشی به دلیل عدم ارتباط و پیوند علم و دانشگاه با بخش‌های تولیدی جامعه عملاً تحول چندانی در ارتقای سطح کیفی محصولات و تقویت بنیه اقتصادی ملی و استانی بوجود نیامده است.
استاندار در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نسبت استان قزوین و نقشه جامع علمی کشور گفت: در نقشه جامع علمی کشور رشد کمی و آماری دانشگاه‌ها در استان قزوین دیگر بس است چرا که این استان در مجاورت تهران واقع شده و میزبان ۱۳۰ هزار دانشجو در قزوین هستیم.
وی اذعان کرد: از نظر کمیت دارای وضعیت مناسبی در مراکز علمی قزوین هستیم اما باید به فکر بالا بردن کیفیت دانشگاه‌های استان قزوین نیز باشیم.
این مسئول با انتقاد از نگاه‌های تک بعدی به تهران در زمینه‌های مختلف به ویژه در زمینه مراکز آموزشی، بیان کرد: با تمرکز همه نگاه‌ها به طرف تهران مشکلی حل نخواهد شد و در سطحی کلی این مسئله زیبنده نظام جمهوری اسلامی نیست بر همین اساس باید در این زمینه باید به سمت تمرکز زدایی و توجه به ظرفیت های مناطق حرکت کنیم.
وی در خصوص وضعیت علمی دانشگاه‌های استان قزوین اظهار کرد: قزوین در رتبه بین دانشگاه‌های کشور جایگاه چشمگیری ندارد و در موضوعات خاص مثل بحث رباتیک است که دانشگاه آزاد قزوین توانسته رتبه‌های بین المللی را کسب کند؛ اما در مجموع در بین دانشگاه‌های کشور رتبه و فعالیت چشمگیری ندارد.

مباحث جناحی و سیاسی کاری‌ها باید از محیط دانشگاه‌ها کنار گذاشته شود
با توجه به تاکید استاندار قزوین موضوع مهم در دانشگاه‌های استان توجه به مسائل سیاسی است، امروز فعالیت روی وظیفه اصلی دانشگاه‌ها که تربیت دانشجو و رتبه علمی دانشگاه‌هاست؛ کمرنگ شده است و مدیران ما بیشتر به دنبال موضوعات خاص در محورهای جناحی و سیاسی می‌روند تا با برجسته کردن نقاط ضعف در نشریات و روزنامه‌ها روی آن مانور داده شود.
انتخاب معاونان شایسته به دور از جناح بندی‌هامی‌تواند در برجسته سازی آن دانشگاه موثر باشد؛ روسای دانشگاه‌ها باید در انتخاب مدیران خود دقت داشته باشند زیرا بر روی مباحث علمی دانشگاه‎ها اثرگذار است.
اگر در دانشگاه‌ها مباحث جناحی و سیاسی کاری‌ها کنار گذاشته شود و انتخاب شایسته ای در گزینش مدیران و معاونین صورت گیرد، ما شاهد افزایش شتاب علمی کشور خواهیم بود.
آرمان‌های نظام باید در دانشگاه‌ها مدنظر قرار گیرد
دکتر ذوالفقارزاده از اعضای هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) در گفتگو با خبرنگار دانشگاه صبح قزوین ، با بیان اینکه در نظر گرفتن رشد شاخصه‌های در تعیین رشد علمی دانشگاه‌های استان بسیار با اهمیت است گفت: یکی از این موارد بحث رباتیک است که در سطح کشور و جهان حرف برای گفتن دارد و رتبه‌های اول و دوم را کسب کرده است، این نشان می‌دهد زمینه برای رشد و پیشرفت فراهم است.
وی با بیان اینکه معتقدم جوانان استان قزوین بهره هوشی بسیار بالایی دارند اذعان کرد: استان مدیریت‌های قوی می‌طلبد تا بتواند پتانسیلی که در آن وجود دارد استفاده کند، مسئولین رده بالای کشوری مدیران علمی، سیاسی و فرهنگی که برای استان تعیین می‌کنند با برنامه قوی باشند و با گرایش‌های تعصبی خاص وارد فضای علمی نشوند.
این کارشناس علمی در ادامه افزود: آرمان‌های نظام باید در دانشگاه‌ها مدنظر قرار گیرد که همان اسلامی شدن دانشگاه‌ها و رشد علمی و پرهیز از تنبلی، سبک زندگی درست و آزادیخواهی واقعی نه غربی است، در استان ما ظرفیت‌های خوبی وجود دارد که اگر مدیران روی این مسائل متمرکز شوند زمینه پیشرفت فراهم خواهد شد.
بحث آمایش نیرو را در دانشگاه‌ها رعایت نکرده‌ایم
با توجه به صحبت‌های دکتر ذوالفقاری در خصوص رسالت دانشگاه‌ها باید گفت؛ کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان، بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور، تحقق دانشگاه‌های اسلامی مبتنی بر مبانی و ارزش‌های اسلامی، افزایش درک اجتماعی از توسعه علم و فناوری، افزایش اثربخشی اقتصادی دانشگاه‌ها و تحول در تعاملات دانشگاه ها محورهای اصلی مورد تاکید مقام معظم رهبری هستند.
قزوین از استان‌هایی است که بیشترین حجم دانشگاه را در سال‌های اخیر داشته است و حدود هفت برابر دیگر استان‌ها دانشگاه در قزوین وجود دارد و به خصوص دانشگاه‌های غیرانتفاعی و علمی کاربردی رشد داشته است، متاسفانه حجمی از این رشد بی رویه بوده است و بخشی هم نیاز نبوده و متاسفانه بحث‌های سیاسی در در شکل گیری آن دخالت داشته است یا افرادی که موفق به دریافت مجوز برای تاسیس دانشگاه شدند با روابط در این مسیر قرار گرفتند.
امروز با حجم عظیمی از دانشجو روبرو هستیم که خیلی ضابطه مند وارد دانشگاه نشده و این تراکم جمعیت مدیریت نمی‌شوند و امروز به حدی افزایش فارغ التحصیل در رشته‌های علوم پایه و مهندسی زیاد شده که دانش آموزان مدارس خوب و تیزهوشان قزوین گرایشی به سمت رشته‌های ریاضی ندارند.
برای نمونه در یکی از مدارس استان چهار کلاس تجربی تشکیل شده است و یک کلاس ریاضی به اجبار مدیر مدرسه با 15 دانش آموز تشکیل شد و اغلب مدارس ما امروز با این رویه روبرو شده‌اند زیرا دانش آموزان این اشباع رشته‌های مهندسی را به خوبی درک کرده‌اند.
با توجه به اینکه قزوین شهری صنعتی و دارای ظرفیت کاری مناسب است اما ما بحث آمایش نیرو را در آن رعایت نکرده‌ایم، یعنی سرمایه گذاری خوبی در سطح دانشگاه‌ها صورت گرفته است؛ استان ما به واسطه نزدیکی به تهران و استفاده از ظرفیت‌های علمی خوب آن کیفیت مناسبی را داراست اما چون آمایش و نیازسنجی دقیقی در آن صورت نگرفته است ما عملا با حجم زیادی از فارغ التحصیل روبرو هستیم که ضمن اینکه یک فرصت است اما تهدید هم به حساب می‌آیند.
اگر شما برای فارغ التحصیلان هر رشته ای شغل ایجاد نکنید آنها برای کشور تهدید به حساب خواهند آمد.
در مجموع قزوین ظرفیت و پتانسیل خوبی را داراست اما از این ظرفیت تا حدودی سوءاستفاده شده است و فقط بحث‌های مالی و مسائل سودآور مدنظر قرار گرفته شده است تا نیازهای واقعی استان.
امروز در استان به واسطه افزایش بیمارستان‌ها با کمبود پزشک مواجه هستیم، اما در مهندسی تراکم بالایی ایجاد کرده ایم که این ضعف مدیریتی استان را می‌رساند؛ امروز نیازمند یک آمایش علمی هستیم تا به این شرایط جهت بدهیم تا این تهدید به فرصت تبدیل شود.
اگر ما به توصیه رهبری عمل کنیم و در فضایی که جای موضع گیری سیاسی و توجه به ارزش‌های نظام و جای صدور انقلاب است حضور داشته باشیم، خود این حضور به ما نشاط علمی می‌دهد اما اگر به سیات بازی و باندبازی مبتلا شویم آلت دست دشمنان و استکبار جهانی خواهیم شد، در این فضا محال است دانشگاهی به باندبازی و سیاست زدگی دچار شود و در عین حال بتواند پاسدار سرعت نشاط علمی و تولید علم باشد.
تولید علم با سیاست بازی همخوانی ندارد، بارها به مسئولین دانشگاه تذکر داده ایم که روند سیاست بازی آنها سرعت علمی را کاهش می‌دهد و محصول این است که متاسفانه هم شتاب جدیدی را شاهد نباشیم بلگه گلایه رهبری را در این رابطه داشته باشیم.
انتهای پیام/2002