به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ و هنر پایگاه خبری تحلیلی «صبح قزوین»، نام شهر مذهبی قزوین با آوازه حسینیه‌ها و مساجدش گره خورده است، حسینیه‌هایی که از سالهای دور مامن و ملجا عاشقان اهل‌بیت (ع) و پایگاه تحولات تاریخی، اجتماعی و سیاسی بوده است.
می‌گویند اولین حسینیه و تکایا در زمان آل‌بویه و به دستور معزالدوله دیلمی در 352 قمری به صورت خیمه‌های عزاداری برپا شده و از عصر صفوی به بعد و به خصوص در دوران قاجاریه رونق پیدا کرده است.
این را می‌توان از قدمت حسینیه‌های بزرگی چون، آسید جمال قزوینی، سید ابوتراب، آسید علی مستجیر، امینی‌ها و... در قزوین دریافت.
دوران صفویه و رونق تکایا در قزوین
محمدحسن سلیمانی در گفتگو با خبرنگار «صبح قزوین» با اشاره به قدمت تکایا و حسینیه‌ها در قزوین اظهار کرد: از دوره صفویه، تکایا و حسینیه‌ها به مراکز اصلی ظهور و بروز آیین‌های عزادارای حسینی به‌ویژه در ایام محرم و صفر در قزوین تبدیل شدند.
وی ادامه داد: در سرشماری سال1298 قمری که در زمان ناصرالدین شاه قاجار انجام شده است، تعداد 9 تکیه از جمله: «تکیه حاج میرزا فصیح، تکیه آقا حسن نایب در محله سوق‌الاغنام، تکیه حاج اسماعیل در محله پنبه ریسه، تکیه میرزا احمدخان در محله درب ری، تکیه‌های چاوش‌ها و تنورسازان در محله تنورسازان، تکیه‌های طاق بهلول و میرزا قلاق در محله خیابان و بالاخره تکیه‌ای در محله دباغان ثبت شده است.
سلیمانی خاطرنشان کرد: در این تکایا طی ماه‌های محرم و صفر و برخی در ماه مبارک رمضان مراسم روضه و تعزیه برپا می‌شد و دسته‌های عزاداران سینه‌زن و زنجیرزن با علم و کُتل و طبل و شیپور در آنها حضور یافته به عزاداری می‌پرداختند و از سوی برپاکنندگان تکیه از آنان پذیرایی می‌شد.
وی ادامه داد: در برخی از این تکیه‌ها چون حسن نایب مراسم تعزیه مفصل برپا می‌شد و اتاق‌هایی برای نگهداری لباس‌ها و وسایل تعزیه وجود داشت.
این پژوهشگر قزوینی تاکید کرد: از دوره قاجار، با وقف و ایجاد حسینیه‌ها، فضاهای جدیدی برای عزاداری بر مصائب خاندان پیامبر در واقعه کربلا پدیدار شد، حسینیه‌های آقا سیدجمال، امینی‌ها، خیابانی، رضوی، حاج سید موسی بزاز، دیوانخانه حاج سیدجوادی، سیاهپوش و سید ابوتراب از جمله این حسینیه‌ها به شمار می‌روند که همچنان موقعیت گذشته خود را حفظ کرده و عَلَم عزای حسینی را افراشته نگاه داشته‌اند.
حسینیه آقا سیدجمال، حسینیه‌ای به قدمت تاریخ عزاداری حسینی
سلیمانی یادآور شد: حسینیه آقا سیدجمال؛ حسینیه دویست سالهای است که در دوره افشاریه، محل سکونت و محل تدریس آیت‌الله سیدجعفر رضوی عاملی، جد اعلای آقا سیدجمال رضوی قزوینی بود.
وی افزود: سیدجعفر رضوی عاملی قزوینی از علمای صاحب‌نام جبل عامل لبنان بود که پس‌از سال‌ها هجرت، به دعوت نادرشاه به زادگاه خود قزوین بازگشت، خانه او در محله «دباغان» بود و به تربیت عالمان دینی می‌پرداخت و همه‌ساله محل مراسم سوگواری سالار شهیدان بود، به بیت‌الحسین شهرت داشت.
این قزوین‌پژوه خاطر نشان کرد: این خانه محقر که محیط بسیار کوچکی به مساحت 40 متر مربع داشت، پس از ارتحال ایشان، به حسینیه تبدیل شد و بعدها در دوره آیت‌الله سیدجمال‌الدین رضوی قزوینی، محوطه آن گسترش یافت و با برپاکردن خیمه و نصب کتیبه‌هایی مزین به اشعار محتشم کاشانی، رنگ و بوی حسینی به خود گرفت.
وی گفت: اکنون قریب به دو قرن است که حسینیه آسید جمال با شروع ایام عزای حسینی تا روز 13 محرم ملجا عاشقان و حاجتمندانی است که به عشق و ارادت به خاندان اهل بیت (ع) پای در این مکان مقدس می‌گذارند.
دیوانخانه‌ای که به حسینیه تبدیل شد
سلیمانی بیان کرد: حسینیه حاج سیدجوادی‌ها معروف به دیوانخانه در خیابان پیغمبریه، از حسینیه‌های قدیم و ریشه‌دار قزوین محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه دیوان‌خانه‌ها محلی برای رسیدگی به شکایات و مشکلات حقوقی مردم، مانند شوراهای حل اختلاف امروزی بودند، اظهار کرد: حسینیه دیوانخانه که متعلق به خاندان حاج سیدجوادی‌ها از خانواده‌های اصیل قزوینی است، طبق وقف‌نامه در دهه اول محرم، مراسم عزاداری برپا می‌شود.
این قزوین پژوه بیان کرد: این حسینیه در سال ۱۲۰۷ هجری قمری توسط علامه آقامیرحسینا، از علمای بزرگ زمان خود، وقف شد که با گذشت ۲۳۰ سال از آن زمان هر سال چراغ آن روشن نگه داشته شده و بسیار مورد استقبال مردم بوده و با گذشت زمان و تغییر در برخی آیین‌های عزاداری، همچنان شیوه سنتی و گذشته خود را حفظ کرده است.
محله حلاجان و حسینیه‌های مشهورش
محمدعلی حضرتی‌ها در گفتگو با خبرنگار صبح قزوین با بیان اینکه محله‌های قدیمی قزوین، مملو از مساجد و تکایا بودند، اظهار کرد: محله حلاجان یکی از محله‌های قدیمی و ریشه‌دار شهر شاپوری قزوین است که آثار شاخص فرهنگی همچون حسینیه آسید ابوتراب و مرتضی ابوترابی، آسید مستخیر، خانه دکتر ناصر تکیل همایون، خانه علی‌اکبرخان خرم قزوینی، خانه رئوفی در خود جای داده است.
وی افزود: به لحاظ فرهنگی و اجتماعی حسینیه‌ها تقریبا از دوره آل‌بویه یعنی از سال 334 هجری قمری، در ایران گسترش پیدا کردند البته این به این معنا نیست که از قبل وجود نداشتند، بلکه در این زمان نمایان و بروز پیدا کردند.
این کارشناس قزوین‌شناس اظهار کرد: در زمانی که فرزندان بویه دیلمی بغداد را تصرف کرده و خلافت عباسی را دست نشانده خودشان می‌کنند، یک مراسمی را در بغداد به نام و یاد حادثه عاشورا برگزار می‌کردند که بازسازی وقایع عاشورا و شکل خام آن چیزی بود که امروزه به آن «تعزیه» گفته می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: به دنبال آن واقعه در ایران که مامن سادات بوده و نسبت به بغداد جریان‌های شیعی در آن قوی‌تر بوده است، به منظور برپایی این مراسمات فضاهایی به نام «حسینیه» شکل گرفت و در طول تاریخ به خصوص از دوران صفویه و قاچار گسترش بیشتری پیدا کرد.
قزوین مرکز خاندان سادات و علمای دینی
حضرتی‌ها بیان کرد: در قزوین به دلیل اینکه محل ولایت صدر اعظم آل بویه بود، این قضیه پررنگ‌تر بود، به ویژه اینکه حاکمان قزوینی در آن زمان و پیش‌تر از سادات زینبی و جعفری علویان بودند که نزدیک به 250 سال تا پیش از سلجوقیان در قزوین حکومت داشتند.
وی ادامه داد: در دوره سلجوقی شخصی به نام شهاب الدین تواریخی از مازندران به ری آمده و به شیعیان گرایش پیدا می‌کند و سپس به گرایش دینی خود بازمی‌گردد و کتابی به نام «بعض مثالب النواصب فی نقص بعض فضائح الروافض» در طعن به مذهب شیعه می‌نویسد، شخصی به نام عبدالجلیل قزوینی رازی از عالمان قزوینی را به ری دعوت کرده و از وی خواستند کتابی در جواب او بنویسد.
این تاریخ پژوه قزوینی تاکید کرد: عبدالجلیل کتاب «النقص» را در جواب این اهانت‌ها و شبهات می‌نویسد که در بخشی از کتاب آمده «یاران مرتضی علی دانی کجا باشند؟» در پاسخ نام تک تک مناطق شیعه نشین آن روزگار را می‌برد که یکی از آنها «شیعه و سادات قزوینی» بوده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: بعد از دوران آل‌بویه یکبار دیگر در زمان ایلخانان «سلطان محمد اولجایتو» و صفویان تشیع رسمیت پیدا کرده و قزوین به عنوان مرکز خاندان سادات و برجستگان و علمای شیعه‌ای شد که از مناطق مختلف مانند لبنان، سوریه، شیراز و آذربایجان و... به قزوین آمده بودند.
خاندان ابوترابی و حسینیه‌های منتسب به آنها
حضرتی‌ها گفت: یکی از این خاندان که در قزوین شکل گرفت خاندان «سکاکی» بود که پیشگام آنها در دوره صفوی سید عبدالله نام داشت که به قزوین آمد و در اینجا ماندگار شد، این خاندان تیره‌های مختلفی دارند، در دوره قاجار میرمرتضی از فرزندان این خاندان است که فرزند او آسید ابوتراب اول، جد اعلای خاندان ابوترابی در قزوین به حساب می‌آید.
وی افزود: فرزندان ایشان سید حسین، سید مرتضی، سید محمدباقر هستند، از فرزندان سید حسین: سید ابوتراب دوم «پدر سید عباس ابوترابی روحانی مبارز قزوینی» هستند و فرزندان سید مرتضی نیز پدر مرحوم آسید علی مستخیر و دکتر ابوترابی از اساتید به نام دانشگاه بین‌المللی قزوین است.
این قزوین‌پژوه عنوان کرد: حسینیه آسید مرتضی ابوترابی که در آن مراسمات گوناگون مذهبی برگزار می‌شود، در واقع خانه قدیم آسید مرتضی ابوترابی بوده است.
وی تاکید کرد: فعالیت این حسینیه تنها معطوف به ایام محرم و صفر نبوده بلکه در اکثر اعیاد و مراسمات شادی و عزاداری عاشقان اهل بیت (ع) از سراسر قزوین برای ذکر و یاد ائمه اطهار در این مکان مذهبی گردهم می‌آیند و از فیوضات معنوی‌اش بهره می‌برند.
حسینیه آسید ابوتراب کانون فعالیت‌های انقلابی قزوینی‌ها
سید محمد ابوترابی از نوادگان سید مرتضی ابوترابی در گفتگو با خبرنگار صبح قزوین با اشاره به پیشینه خاندان ابوترابی اظهار کرد: به غیر از حسینیه سید مرتضی ابوترابی که هم اکنون بسیار فعال است، حسینیه دیگری نیز در جوار این حسینیه وجود دارد که به نام حسینیه «آسید ابوتراب» است.
وی ادامه داد: در گذشته ساباط‌ها و دالان‌های متعددی در کوچه کنونی ابوترابی بوده است و این کوچه زادگاه بسیاری از بزرگان و علمای قزوین از جمله خاندان سادات ابوترابی و دکتر ناصر تکمیل همایون از تاریخنگاران برجسته کشور بوده است.
ابوترابی یادآور شد: آسید ابوتراب دوم، فرزند سید حسین، پسر آسید ابوتراب اول است که حسینیه به نام ایشان معروف است، این حسینیه در سالهای مبارزاتی 56 -57 از نقاط اصلی شکل‌‌گیری اعتراضات مردمی و انقلاب اسلامی در قزوین بوده است.
وی افزود: از ویژگی خاندان ابوترابی، اعتدال و میانهروی و مردمی‌داری آنها بوده است، در واقع منازل و املاکی که به نام ایشان است؛ چه در زمان حیات و چه بعدها با نام حسینیه همواره محل رجوع مردم بوده است.
نوه آسید ابوتراب در پایان گفت: آسید عباس ابوترابی فرزند ابوتراب دوم با دختر مرحوم آیت‌الله آسید باقر علوی ازدواج کرده و فرزندان پاک و برجسته‌ای همچون آقا سید علی‌اکبر ابوترابی سیدآزادگان و سید محمد ابوترابی امام جمعه موقت تهران را تربیت کرده است، خود آقا سید عباس در دوران انقلاب و پس از آن جزو رهبران انقلابی مردم قزوین بوده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر پایگاه خبری تحلیلی «صبح قزوین»، قزوینی‌ها به مذهبی و ریشه‌دار بودن معروف هستند، مردم قزوین ارادت ویژه‌ای به خاندان اهل‌بیت (ع) و سادات علوی دارند، محل زندگی سادات همواره محل رجوع و اجتماعات مردمی بوده است.
همانگونه که پیش‌تر گفته شد؛ قدمت بالای حسینیه‌های قزوین نشان از ارادت و عشق مردم این دیار به خاندان عصمت و طهارت است که از دیر زمان تا به حال وجود داشته و کمرنگ نخواهد شد بلکه هر روز پرفروغ‌تر و پررونق‌تر خواهد شد.
انتهای خبر/2001
دیدگاه ها