به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر پایگاه خبری تحلیلی «صبح قزوین»، این روزها اگر از خیابان پیغمبریه قزوین رد شده باشید، بسته بودن قسمتی از خیابان باریک در مجاورت بقعه مبارکه چهارانبیا و حضور خیل عظیم شهروندان در اطراف آن حتما نظرتان را جلب کرده است.
موضوعی که اگر چه از اواخر اسفندماه اتفاق افتاده، اما تنها چند روز است به مدد فضای مجازی و ادعای پیدا شدن شهر زیر زمینی در قزوین، مورد توجه شهروندان قزوینی و افکار عمومی قرار گرفته است.
شهر زیرزمینی واقعیت ندارد
موضوعی که روز گذشته توسط مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان قویا رد شد، خزائلی در رابطه گفته است: به‌دنبال ریزش طاق‌های آرامگاه تعدادی از علمای نامدار دینی در محوطه چهار انبیاء، عملیات مرمت این بخش از بقعه در اسفند ماه سال گذشته آغاز شد که پس از طی مرحله پاکسازی و خواناسازی، مرمت و استحکام بخشی طاق‌ها در حال انجام است.
وی همچنین گفته است: پس از آن جلساتی با حضور مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان و شهرداری قزوین برگزار و با هماهنگی و تقسیم کار بین دستگاه‌ها، خاک روی سقف مقبره برچیده شد و اکنون در مرحله مرمت طاق‌ها قرار داریم و مرحله پایانی نیز ایجاد یک سازه مستحکم برای عبور ترافیک خیابان پیغمبریه خواهد بود.
بلاگرهایی که واقعیت را تحریف می‌کنند
برای بررسی بیشتر موضوع سری به خیابان پیغمبریه زدیم، ترافیک سنگینی در خیابان وجود دارد، ماشین‌های عبوری پس از گذر بقعه چهارانبیا کمی آن طرف‌تر کنار زده و برای تماشای این شهر زیر زمینی از ماشین پیاده می‌شود، عابران نیز با تلفن همراه خود در حال ثبت این اثر تاریخی برای دنبال‌کنندگان خود هستند.
کارگران در حال کارند، اما حضور مداوم همشهریان تمرکز را از آنان ربوده، یکی در حال خاک‌برداری است، دیگری فرغون را به سخنی از بین مردم عبور می‌دهد، یکی هم با مردم در حال گفتگو است.
واکنش مردم هم دیدنی است، برخی به دنبال سرنوشت گنج‌های نهان این شهر زیرزمینی هستند که خدای ناکرده سرشان بی‌کلاه نماند، عده‌ای از ادامه داشتن این راه زیرزمینی تا مسجد جامع در خیابان سپه و حتی تا مقبره حمدالله مستوفی در خیابان ملک آباد سخن می‌گویند، برخی نیز در کسوت یک باستان‌شناس از بیرون محوطه در حال بررسی طاق‌ها و نو یا کهنه بودن مصالح هستند تا شاید معمایی تازه خلق کنند.
در این میان هرکس ادعای خود را دارد و نه تنها بر درستی تحلیل‌ها اصرار داشته، بلکه این اظهارات را ثبت می‌کند به عنوان تولید محتوی به خورد مخاطبین و دنبال‌کنندگانش می‌دهد.
احیای مقبره چهارانبیا در عمارت توحیدخانه در زمان صفویان
موضوع را با دکتر حسین طحان مطرح کردیم، وی در گفتگو با خبرنگار فرهنگ و هنر «صبح قزوین» اظهار کرد: اولین سنگ بنای گسترش شهر در زمان خلیفه عباسی ابومحمد موسی الهادی در سال ۱۶۷ هجری گذاشته شد.
وی افزود: در کتاب ابن فقیه آمده است: خلیفه عباسی مخفیانه به قزوین آمده بود تا به ری برود، او به حاکم قزوین گفت تا مردم را برای جنگ آماده کنند، مردم نیز به سرعت محیای جنگ شدند، موسی هادی نیز بسیار خشنود شد و دستور می‌دهد در برابر قزوین شهری بسازند و آن «مدینه موسی» نامید.
این باستان‌شناس بیان کرد: شمال خیابان سپه و کوروش در زمان خلیفه موسی مسکونی شد، هر چند پیش از این نیز در خیابان سپه و کوروش سابق بافت ساسانی نیز هویدا بود.
وی ادامه داد: در زمان صفوی شاه طهماسب محوطه دولتخانه صفوی را از وزیر خود قاضی جهان سیفی قزوینی خریداری می‌کند و در آن شروع به ساخت و ساز و عمارت می‌کند.
طحان خاطرنشان کرد: این اراضی در شرق از مسجد شاه (مسجد النبی) تا کوچه چراغ برق، از غرب تا حوالی ملک آباد، از شمال از سبزه میدان و از جنوب نیز تا عمارت عالی قاپو را شامل می‌شده است.
وی بیان کرد: براساس منابع تاریخی در وسط محوطه دولتخانه بنایی وجود داشته که به عمارت توحیدخانه معروف بوده که به نظر می‌رسد بقعه چهار انبیا در آن مکان قرار دارد، البته مقبره چهار انبیا از سالیان دور وجود داشته و بنای توحیدخانه روی آن بنا شده که در زمان صفوی احیا می‌شود.
میرزا مسعود شیخ‌الاسلام، چهارانبیا را احیا و مرمت کرد
این باستان‌شناس قزوینی با بیان اینکه در زیر این قسمت بناهایی از خانه‌های صفوی است، خاطرنشان کرد: در زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار میرزا مسعود شیخ‌الاسلام که از مراجع دینی مردم قزوین بود، مدرسه دباغان و مسجدشیخ الاسلام را بازسازی می‌کند.
وی ادامه داد: او همچنین بنای چهارانبیا را به شکل کنونی بازسازی و مرمت می‌کند، خاندان شیخ‌الاسلام از معتمدین مردم قزوین بوده و با خاندان قاجار نسبت فامیلی داشتند، خانه آنها در ابتدای خیابان سپه روبروی مسجد شیخ‌الاسلام بوده که هم اکنون حمام سپه در قسمتی از خانه میرزا حسن فرزند میرزا مسعود واقع شده است.
طحان اظهار کرد: میرزا مسعود از مخالفین سرسخت مشروطیت بود، در حالی که فرزندش میرزا حسن به عنوان رئیس‌المجاهدین از سردمداران مشروطیت در قزوین بوده است، زمانی که مشروطه‌خواهان به سرکردگی میرزا علی‌خان دیو سالار گیلانی به قزوین یورش آوردند، میرزا مسعود شیخ‌الاسلام را در منزل او به قتل می‌رسانند.
وی افزود: میرزا مسعود پانزدهم فروردین سال 1288خورشیدی به هنگام تصرف قزوین در خانه‌اش در کوی چاقوسازان (محمدیه) خیابان دولتی (سپه) کشته شد و بنا به وصیتش در سردابی در جانب غربی بقعه چهار انبیا که خودش به احیا و بازسازی این بنای اقدام کرده بود، به خاک سپرده شد.
این قزوین پژوه بیان کرد: این فضایی که اکنون فرو ریخته است، قسمتی از سر درب سرداب و قسمتی از طاق مقبره میرزا مسعود شیخ‌الاسلامی است، علاوه بر آن در زیر خیابان پیغبریه دهلیزی قدیمی وجود دارد که علمای نامداری از تاریخ تشیع همچون آیت‌الله الهیان تنکابنی، ملاعلی طارمی، شیخ احمد عزیزی و... در آن مدفون هستند.
احیای میدان دارالشفا باید کاوش باستانی همراه شود
وی یادآور شد: همانگونه که براساس منابع موجود در قسمت شرق این خیابان و همان انتهای شرقی دولتخانه صفوی تا سال 1340 در کوچه چراغ برق میدانی به نام دارالشفا وجود داشته است از سال 1343 از بین رفته است، اما گمان می‌رود این بدنه سازی تا مسجد پنجه علی ایجاد شده باشد.
طحان در پایان با اشاره طرح احیای میدان دارالشفا گفت: اگر قرار است این طرح انجام شود باید با کاوش باستان‌شناسی همراه شود، اینکه صرفا ساختمان‌ها و بافت کنونی را به بهانه ایجاد بافت سنتی تخریب کنیم اشتباه است، بلکه باید احیا و بازسازی براساس واقعیت و پس ازدستیابی به پی‌ها صورت بگیرد.
خبری از شهر زیرزمینی نیست
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر «صبح قزوین»، هم اکنون عملیات مرمت طاق‌ها و سقف آرامگاه میرزا مسعود شیخ‌الاسلام و برخی علما و رجال دوره قاجار و پهلوی که به دلیل ریزش بخشی از خیابان پیغمبریه از اسفندماه توسط میراث فرهنگی و اوقاف و امور خیریه در حال انجام است، اما برخی که اطلاع چندانی از این بنای تاریخی ندارند با تحریف واقعیت در شبکه‌های مجازی آن را به کشف شهر زیر زمینی در قزوین اطلاق کردند.
هرچند امکان دارد این قسمت از شهر قزوین که هسته تاریخی و اولیه شهر است رازهای مگویی را در دل خود جای داده باشد، اما بر اساس شواهد این قسمت نمایان شده جزیی از آرامگاه چهار انبیا و بقایای مقبره علمای شهر بوده است که به مرور زمان با بالا آمدن خیابان به دلیل ساخت و ساز در زیر خیابان پیغمبریه مدفون شده است.
انتهای خبر/ 2001
دیدگاه ها