امیر حسین حاتمی در گفتگو با خبرنگار سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «صبح قزوین»؛ با اشاره به شخصیت امیر کبیر اظهار کرد: میرزا تقی خان امیر کبیر یکی از مهم‌ترین و درخشان‌ترین چهره‌های تاریخ معاصر ایران است.
وی افزود: براساس اطلاعات موجود امیرکبیر در خانواده‌ای از طبقات پایین جامعه در روستای هزاوه از توابع فراهان در استان مرکزی امروزی چشم به جهان گشود و احتمالاً در سال ۱۳۸۵ خورشیدی یا ۱۲۲۲ قمری به دنیا آمده است و نام وی در اسناد معتبر میرزا محمد تقی خان است و با توجه به اطلاعاتی که داریم نام پدر وی، کربلایی قربان مشهور به کربلایی است.
عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) استان گفت: میرزا تقی خان در حدود سنین ۳۰ یا ۳۳ سالگی مراحل اولیه خدمات اداری‌اش را در دستگاه عباس میرزا، ولیعهد فتحعلی شاه و نایب السلطنه‌اش سپری کرد و از لحاظ هوش بسیار خارق‌العاده و متفکر بود به طوری که فراست و قوه درک وی هم مورد توجه مردم به ویژه دوست خود، میرزا ابوالقاسم قائم مقام بود.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: امیرکبیر به دستور قائم مقام عباس میرزا زیر دست محمد خان میرزنگنه به سمت لشکرنویسی مشغول به کار شد و بعدها به مقام منشی‌گری ارتقا یافت، در همین سمت بود که به علت آشنایی با آداب معاشرت با بیگانگان و حسن سلوک با مامورین خارجی جزو هیات اعزامی به روسیه در زمان فتحعلی شاه قاجار شد.
حاتمی ادامه داد: سفرهای خارجه میرزا تقی خان امیرکبیر تاثیر چشمگیری بر نگاه مترقیانه و اصلاح طلبانه وی داشت به طوری که سفری به تفلیس، مسکو و همچنین سفری به ایروان در سال ۱۲۵۳ داشت و از سفرهای دیگر امیرکبیر، شرکت در کنفرانس ارزنه‌الروم در روم ۱۲۵۹ بود که با حکمی که محمد شاه به وی داده بود نماینده تام‌الاختیار ایران شد. این کنفرانس مربوط به حل و فصل مشکلات مرزی ایران و عثمانی بود و در واقع این سفرها تاثیر جدی بر تکوین اندیشه اصلاحات در امیر کبیر داشت.
امیرکبیر شناخت خوبی به دنیای صنعت دوره خود داشت
وی در ادامه اظهار کرد: از نوشته‌ها و یادداشت‌هایی که از آن زمان در دست است، مشخص می‌شود که امیر کبیر شناخت خوبی به دنیای صنعت آن روز داشته و می‌دانسته که چگونه باید صنعت نوین و مدرن را به دست آورد و این ویژگی است که در نزد رجال دوره قاجار خیلی مجهول بود و فقط می‌شود گفت یک بار در درون امیر کبیر درخشید و متاسفانه دیگر تکرار نشد.
حاتمی تشریح کرد: امیرکبیر مانند قائم مقام و مصدق به عمق قواعد تجاری، مالی، صنعتی و استعماری پی برده بود و علل عقب‌ماندگی ایران و الگوهای پیشنهادی صنعتی غرب را هم می‌شناخت و بر این اندیشه بود که این الگوها خیلی برای این مرز و بوم پذیرفته نیست البته در مقابل هم برای نجات ایران از عقب‌ماندگی راهکار داشت و به فراست دریافته بود که راه رهایی از چنگ غرب؛ قوی شدن، صنعتی شدن و بی‌نیاز شدن در تمام زمینه‌ها است و می‌دانست که زمینه اصلی کارزار با غرب ابزار نظامی نیست بلکه عرصه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.
عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) استان تاکید کرد: امیر کبیر این عقاید اصلاح طلبانه را زمانی توانست عملی کند که در واقع شنبه ۲۲ ذیقعده ۱۲۶۴ هجری برابر با ۲۸ مهر ۱۲۲۷ شمسی ناصرالدین شاه به تخت نشست و همان شب لقب اتابک اعظم به اسم میرزا تقی خان افزوده شد، از این تاریخ وی به جلیل‌ترین القاب کشور یعنی امیرکبیر اتابک اعظم ملقب شد.
حاتمی اضافه کرد: به این ترتیب امیرکبیر به منصب صدارت عظم یا وزارت ایران رسید و البته این منصب به مدت کوتاه سه سال و یک ماه و ۲۷ روز بیشتر به طول نینجامید. امیرکبیر وارث وضعی کاملاً نامساعد و مملو از مشکلات و موانع برای خدمت و کار بود؛ هنگامی که وی مصدر امور شد همه چیز و همه جای مملکت را فساد فرا گرفته بود و کادر هیات حاکم به صورت غیرقابل اصلاحی در فساد غوطه‌ور بود.
وی در ادامه اذعان کرد: در این زمان، جنوب و شمال کشور در دست انگلیس و روس قرار داشت و دربار هم در حالت بی‌اراده‌ای در دست بیگانگان بود، ارتش هم به صورت سازمانی در جهت سرکوب و ناراحت کردن مردم عمل می‌کرد و همه جای کشور هم به همین ترتیب بود.
عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) با اشاره به اصول سیاست‌های خارجی و داخلی امیر کبیر، عنوان کرد: سیاست داخلی امیرکبیر در ابتدای سلطنت ناصرالدین شاه عبارت بود از برانداختن نفوذ درباریان، قطع مستمری‌های فوق العاده که بدون سبب برای اشخاص بود، تمرکز بر امور اداری، مالیات‌ها و درآمد و هزینه دولت، تشکیل سپاه منظم و تحت السلاح، از میان بردن ملوک الطوایفی و روسای ایالات و بست معارف به طریق اقتباس از اصول معارف اروپایی بود.
امیرکبیر بیگانه‌پرستی را در ایران برانداخت
حاتمی یادآور شد: همچنین در سیاست خارجه امیرکبیر هم می‌توان به برقراری روابط دوستانه و همراه با احترام متقابل با همه دولت‌ها، در هم شکستن قیودی که بر اثر عقد معاهدات سابق به دولت و ملت ایران تحمیل شده بود، جلوگیری از هرگونه نفوذ خارجی و برانداختن اصول جاسوسی و خدمتگزاری به بیگانه و ریشه‌کن کردن اصول بیگانه‌پرستی در دستگاه ایران اشاره کرد.
وی خاطر نشان کرد: از میان همه مواردی که گفته شد می‌توان به سیاست موازنه منفی امیر کبیر هم اشاره کرد که به قطع کردن دست اجانب در دخالت امور داخلی ایران اشاره کرد و منظور از موازنه منفی این بود که؛ گاهی وقتی دولت‌های قاجار امتیازی به دولت انگلیس می‌دادند مجبور می‌شدند همان امتیاز و یا برابر همان امتیاز را به دولت روسیه بدهند و بلعکس و به همین ترتیب به صورت مکرر امتیازاتی به دو دولت داده می‌شد که توازن برقرار شود.
عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)در رابطه با سیاست موازنه منفی گفت: موازنه منفی رابطه ای است که در آن دو یا چند قدرت در برابر هم قرار نگرفته‌اند، بلکه در کنار هم هستند. موازنه منفی سعی می‌کند از تعارضات موجود در نظام بین‌الملل به نفع منافع ملی استفاده کند. موازنه منفی به تمام قدرت‌های برتر خارجی با یک نظر می‌نگرد و اصل رهایی از غرب به بهای وابستگی به شرق را شدیداً رد می‌کند و بعدها این سیاست به موازنه مثبت تغییر کرد امیر کبیر تلاش کرد این مسئله را معکوس کند و اما در زمان مصدق این سیاست موازنه منفی به اوج خودش رسید.
تاسیس مدرسه دارالفنون نقطه عطف ورود علوم جدید به ایران
حاتمی بیان کرد: تاسیس مدرسه دارالفنون از اصلاحات بسیار اساسی در حوزه فرهنگ امیر کبیر است که در سال ۱۲۶۶ هجری تصمیم گرفت برای تعلیم و تعلم علوم صنایع، مدرسه‌ای تاسیس کند که هر فنی در آن تعلیم شود و تاسیس این مدرسه نخستین قدم تعلیم جدید ایرانیان بود به طوری که بدون تاسیس دارالفنون ممکن بود علوم جدید سال‌ها با تاخیر وارد ایران شود.
وی افزود: انتشار اولین روزنامه در ایران و گسترش ترجمه و نشر کتاب از دیگر اصلاحات امیرکبیر در حوزه فرهنگ است. از اصلاحات نظامی وی؛ تلاش برای دستیابی به تسلیحات جدید، سامان دادن به وضعیت نظامیان و ایجاد نیروی دریایی بود که امیرکبیر با سختی و با جدیت دنبال کرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اصلاحات امیر کبیر در همه حوزه‌ها شامل شد و در حوزه اصلاحات قضائی هم مانند منع شکنجه را داریم که این اتفاق هم افتاد.
عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) استان ادامه داد: در اصلاحات حوزه اقتصادی امیر کبیر هم؛ توجه به فرهنگ جدید، حمایت از صنایع دستی، کشاورزی و اصلاح امور مالی را داریم.
حاتمی در پایان گفت: ادامه پیدا نکردن راه امیرکبیر به فضای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران آن روز برمی‌گردد که امیر کبیر بسیار تنها بود و ساختار هیات حاکمه هیچ همراهی نکرد به گونه‌ای که جانش را هم در این راه از دست داد چراکه امیر کبیر هم می‌توانست مانند دیگران در این مسیر انحرافی قدم بردارد و تابع مطلق شاه باشد و در مسیر غرق در انحطاط سنتی پیش رود اما امیر کبیر نگاه همراه با اصلاحات و علم جدید را داشت و تلاش می‌کرد که ساختار فاسد، کهنه و سنتی را اصلاح کند و سرانجام هیات حاکم بر جان امیر کبیر غلبه کرد و وی را به قتل رساند.
انتهای خبر /۲۰۰۵
دیدگاه ها