به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر
صبح قزوین، استان قزوین نگینی رنگارنگ است که اقوام مختلف را در خود جای داده است به گونه‌ای که از آن می‌توان به ایران کوچک یاد کرد.
وجود اقوام مختلفی از فارس( گویش اصلی شهر قزوین)، کرد( کرد کرمانج ساکن شهر قزوین، رودبار و حاشیه شاهرود)، لر و لک (بسیاری از اقوام مافی، کاکاوند، غیاثوند، جلیلوند، بهتویی، باجلان، خواجه‌وند و مابقی اقوامی که در قزوین ساکن هستند، لک و چگینی‌ها، لر می‌باشند که خاستگاه آنها عمدتاً از استان لرستان بوده است)، گیلک( گویش الموتی‌ها و روستاهای همجوار با استان گیلان) تا تات‌ها(گویش رایج مردم تاکستان) و ترک (مردم بوئین زهرا و برخی روستای اطراف قزوین) نشان از اهمیت این استان خوش آب و هوا و مهاجرپذیر بودن آن دارد.
در کنار اقوام مختلف، ارامنه نیز از دیگر اقوام ساکن در این استان می‌باشند که سابقه اسکان آنان در قزوین مشخص نیست بنا به بعضی نوشته‌ها، شاه عباس گروهی از ارامنه را از ارمنستان به ایران کوچ داد که برخی از ایشان در قزوین ساکن شدند.
همچنین آشوریان قزوین تاریخچه‌ای بیش از 70 سال دارند که کلیسای آنان روبروی مدرسه رفیع واقع شده؛ به علاوه اینکه در جنگ جهانی اول خانوارهایی از روس‌های تزاری ساکن قزوین شدند و ساختمان سالن شهرداری، منبع آب روبروی شهرداری و ساختمان قدیمی اداره راه و اداره دارایی به وسیله روس‌ها ساخته شد.
قزوین در کالبد تاریخ
بر اساس منابع تاریخی، دشت قزوین و مناطق شمال، جنوب و غرب آن جزو مکان‌های مسکونی قوم «آمارد» بوده است که بعدها به محل سکونت مهاجران آریایی تبدیل شد و مردم دیلم نیز در آن مستقر شدند، از این رو می‌توان گفت مردم قزوین در اصل آریایی و از خاندان دیلم بوده‌اند که به واسطه اختلاط با آماردها، اعراب، ترک‌ها و مغول‌ها، تغییراتی در ویژگی نژاد، زبان و فرهنگ آنها پدید آمده است.
تاریخ کهن شهر قزوین در ادوار مختلف چهره خاصی را به آن عرضه داشته است به طوری که با مراجعه به کتاب‌های تاریخی می‌توان آثار قدمت و تمدن را در آن مشاهده نمود.
هزاران سال پیش و در روزگار ساسانیان، شاهپور اول ساسانی بنای شهری را گذاشت که ما امروز به نام قزوین می‌شناسیم؛ می‌گویند شاهپور اول که از حمله‌های گاه و بیگاه اهالی سرزمین دیلم جان به لبش رسیده بود، یک پایگاه نظامی با دژ و استحکامات فراوان بنا نهاده و ارتش خود را در آن مستقر کرد که این پایگاه نظامی به مرور زمان توسعه پیدا کرده و قزوین امروزی را شکل داد.
اگرچه شکوه این شهر در دوره صفویه با برگزیده شدن به عنوان پایتخت دوم کشور، به اوج خود رسید تا جایی که «سر هربرت توماس» این شهر را بعد از اصفهان، بزرگترین شهر ایران معرفی می‌نماید که بیش از 20 هزار نفر جمعیت داشته است.
حکومت صفویان در قزوین از خود یادگارهای بسیاری را به جای گذاشت به طوری که این شهر بیش از 1400 مورد آثار تاریخی و باستانی ثبت شده دارد که از جمله آن می‌توان به دولتخانه صفوی، کاروانسرای سعدالسلطنه، مسجد جامع قزوین، میمون قلعه، حمام قجر، آب انبارها، پیغمبریه، کاخ چهلستون، امامزاده حسین و خیابان سپه(اولین خیابان ایران) و غیره اشاره کرد.
قزوین خاستــگاه دانشمنــدان، انديشــه‌ورزان و هنروران
به گواهی تاريخ، شهر قزوین همواره خاستــگاه دانشمنــدان، انديشــه ورزان و هنرورانی بوده كه نام هر يك از آنان بر تارك فرهنگ ايران اسلامی درخشنده است.
بزرگان و نام آورانی همچون : ابوعبدالله قزوينی، ابومحمد عبدالله بن عمران بن شاپور، داودبن سليمان بن غازی، ابوغانم خادم ، احمدبن ابراهيم قزوينی( از ياران ائمه اطهار و محدثين موثق شيعی)،ابن ماجه (محدث بزرگ اهل سنت و گردآورنده سنن)، عبدالجليل قزويني، امام الدين رافعی، زكــريا بــن محـمدقزوينی، حمدالله مستوفی، عبيدزاكانی ، نجم‌الدين كاتبی، شرف جهان قزوينی، ملا خليلا، آقارضی، واعظ، سالك، آصف قزوینی، ميرعماد، ملك محمد، عماد الكتاب، شهيد ثالث، علامه دهخدا، سيد اشرف الدين حسينی( نسيم شمال)، عارف قزوینی، ملا آقا حكمی، سيد موسی زرآبادی، آقا شيخ مجتبی قزوينی، علامه رفيعی، شهيد رجايی، سرلشگر بابايی و بسیاری از نامداران و بزرگان كه طلايه‌داران خرد و روشنايیي و پاسداران حريم فرهنگ و پارسایی بوده‌اند.
آوازه مكاتب و مدارس فلسفی، فقهی، عرفانی و هنری قزوين در سده های مختلف، اقاليم گوناگون را درنورديده و جويندگان معارف همچون: صاحب بن عباد و امام احمد غزالی، خواجه نصير طوسـی، اميــرمــعزّی، قــطب الدين شيــرازی، شيــخ بـهائی، ميرداماد، ملاصدرا، فيض كاشاني، سيد جمال الدين اسد آبادی، ميرزای شيرازی را به سوی خود كشانده است که نشان از اعتبار حوزه های علمي ـ فرهنگي قزوين دارد.
قزوین پایتخت خوشنوسی ایران
قزوین و قزوینی‌ها با خوشنویسی پیوند عمیقی دارند؛ پیوندی که آن را به پایتخت خوشنویسی ایران بدل کرده است. شاید هیچ شهری به اندازه قزوین، خوشنویسان بزرگ و پرآوازه تربیت نکرده باشد؛ از میرعماد قزوینی که فخر خوشنویسان ایران است تا میرزا محمد حسین عمادالکتاب قزوینی، میرزا محمد علی خیارجی قزوینی، عبدالمجید طالقانی، ملک محمد قزوینی، گوهرشاد حسنی سیفی، میرابراهیم قزوینی، میرمحمد امین حسنی سیفی قزوینی و یحیی قزوینی.
یادگارهای تاریخ بر پیکر قزوین
سراغِ تاریخ پر فراز و نشیب قزوین را می‌توان در بناهای بیشماری گرفت که دیوارها، سبک معماری، راسته ها و سراهای آنها روایت می‌کنند، بیهوده نیست که این شهر میزبان بیشترین یادگارهای تاریخی ایران است! یادگارهایی از سپه؛ نخستین خیابان ایران تا مساجد، آب انبارها و موزه‌ها، برخی از آثار تاریخی قزوین را می‌توان در بناهای زیر خلاصه کرد:
بازار قزوین و سرای سعدالسلطنه
بازار قزوین و کاروانسرای سعدالسلطنه را شاید بتوان مهم‌ترین یادگار به جا مانده از دوره صفویان و قاجارها دانست؛ معماری بازار با راسته‌ها و سراهای منحصر به فرد خود، زندگی آن روزها را پیش چشم‌ها به تصویر می‌کشد.
این بازار در حقیقت یک مجموعه بزرگ است که از بزرگترین کاروانسرای درون شهری ایران؛ کاروانسرای سعدالسلطنه که یادگار ناصرالدین شاه است؛ سرای وزیر، سرای حاج رضا، سرای رضوی (سرای شاه)، تیمچه‌‌های روباز و سر پوشیده و راسته قیصریه تشکیل شده است.
مجموعه دولتخانه صفوی
مجموعه نفیس و باشکوه دولتخانه صفوی به عنوان بزرگترین سایت مطالعات باستان‌شناسی در دل بافت تاریخی قزوین، یادگار تختگاهی حکومت صفویه است و به دلیل وجود آثار ارزشمندی چون سردر عالی قاپو، کاخ موزه چهلستون، گراند هتل، مدرسه امید، مرکز اسناد، کتابخانه و غیره که در این مجموعه مستقر هستند، از برجسته‌ترین آثار تاریخی استان به شمار می‌رود.
یکی از آثار مهم دوره صفوی در قزوین عمارت چهلستون یا کلاه فرنگی است که در مرکز باغ بزرگی قرار دارد و تنها کوشک باقی مانده از مجموعه کاخ‌های سلطنتی روزگار شاه طهماسب است.
سر درب عالی قاپو
در بین آثار تاریخی قزوین نمی‌توان از در عالی قاپو سخن نگفت. از بین هفت در ورودی به ارگ سلطنتی صفویان، تنها در اصلی جنوبی که به خیابان و میدان شاه باز می شده و«عالی قاپو » نام داشته، به یادگار مانده که این بنا نخست در دوره شاه طهماسب ساخته شده و سپس در زمان شاه عباس اول به صورت فعلی تغییر شکل پیدا کرده است.
در این عمارت با شکوه که در ابتدای خیابان سپه ـ نخستین خیابان طراحی شده ایرانی ـ قرار گرفته، کتیبهای با کاشی معرق به خط ثلث جلی از علیرضا عباسی جلوه‌گر بوده و دو فیلپوش ایوان که نیم گنبد بر روی آنها قرار گرفته نشان از مقرنس‌کاری در دوره‌های پیشین دارد که متاسفانه از بین رفته است، هشتی بزرگی که پس از جلوخان سردر، قرار گرفته و دارای پلان هشت نگینی است به کتیبهای از نستعلیق ممتاز و نقوش سحرانگیز دیواری مزین است.
حمام قجر بزرگترین گرمابه قزوین
حمام قجر یکی از کهن‌ترین و بزرگترین گرمابه‌های قزوین است که در دوره صفویه در محله عبید زاکانی فعلی ساخته شد و در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در این حمام در دوران خود کاربرد بسیاری داشت و بیشتر مردم شهر برای استحمام از آن استفاده می‌کردند، به‌تدریج این حمام از رونق افتاد و برای مدتی طولانی به فراموشی سپرده شد، سرانجام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین آن را خریداری کرد و مورد مرمت قرار داد.
امروزه در حمام قجر که عمری به بلندای 400 سال دارد، می‌توانید نظاره‌گر جلوه‌هایی از زندگی مردم قزوین باشید که در کالبد بی‌جان عروسک‌ها به نمایش درآمده است؛ عروسک‌هایی که نماینده اقوام و مشاغل مختلف قزوینِ آن روزها از کرد و لر تا آهنگر و دعانویس هستند.
ناگفته نماند در قزوین گرمابه‌های تاریخی بسیاری چون: صفا، بلور، دودر، گلشن، حاج کریم، حاج بیگلر، داروغه، سردار و بلاغی وجود دارد که آماده پذیرایی از گردشگران است.
حسینیه امینی‌ها
به خیابان مولوی قزوین که بروید، یک خانه بزرگ تاریخی که بر سردر آن نام حسینیه مرحوم حاج محمدرضا امینی حک شده؛ شما را به خود می‌خواند.
حسینیه امینی‌ها در واقع یک خانه بزرگ تاریخی است که برای انجام مراسم مذهبی بویژه سوگواری محرم مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین علت به حسینیه معروف شده است، این خانه با چند دست حیاط در دوره قاجار ساخته شده و متعلق به یکی از تجار بزرگ قزوین به نام «حاج محمدرضا امینی» بوده است، زیباترین بخش خانه امینی‌ها سه تالار بزرگ و مجلل آن است که با ارسی‌های ۹ دهنه و گره چینی شده از هم جدا می‌شوند.
کلیسای کانتور
کلیسای کانتور را روس‌ها در زمان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم ساخته‌اند؛ حیاط آن مدفن یک خلبان و یک مهندس روس است؛ دو اتاق دارد که یکی از آنها برای تعویض لباس کشیش ها مورد استفاده قرار می گرفته و زیر گنبد کلیسا یک صلیب با خط مورب وجود دارد که نماد مسیحیان ارتدوکس است.
قزوین شهر آب‌انبارها
قزوین به شهر آب انبارها شهره است و آب انبارهای بزرگی مانند آب انبار سردار بزرگ در خیابان راه‌آهن، آب‌انبار حاج کاظم در انتهای خیابان تبریز که جزو بزرگترین آب انبارهای ایران هستند در قزوین قرار دارد، آب‌انبار حاج کاظم شهرتش را مدیون سردر کاشیکاری، طاق رسمی‌بندی و کتیبه سنگی و دو بادگیر خود است، به علاوه اینکه آب‌انبار مسجد جامع قزوین نیز در نوع خود بسیار دیدنی است.
مسجد جامع و مسجدالنبی قزوین یادگار دوران سلجوقیان
مسجد جامع عتیق یا کبیر قزوین در ردیف بزرگترین مساجد ایرانی قرار دار، این بنای تاریخی بر روی یک آتشکده که از دوران ساسانیان بر جای مانده بود ساخته شده است.
بنای مسجد سال‌ها بعد در حمله مرگبار مغول‌ها آسیب دید اما مورد بازسازی قرار گرفت، در دوران صفوی و قاجار بازسازی های قابل توجهی در این مسجد اعمال شده است؛ مسجد چهار صحن و دو در ورودی اصلی دارد، در گوشه و کنار این بنای مقدس و تاریخی رد پایی از بسیاری از بزرگان و رجال سیاسی در طول تاریخ به چشم می‌خورد، موزه سنگ و سفال در یکی از شبستان‌های مسجد از دیگر دیدنی‌های جذاب این بنای تاریخی است.
اما مسجد جامع تنها مسجد تاریخی قزوین نیست؛ مسجد النبی که به آن مسجد سلطانی هم گفته می‌شود، در کنار بازار تاریخی قزوین واقع شده و میراث فتحعلی شاه قاجار به شمار می‌رود، این مسجد 14 هزار متر مربع مساحت دارد.
دروازه تهران و درب کوشک
شهر قزوین در گذشته 9 دروازه داشته است که به نام‌های دروازه رشت، دروازه باغ‌شاه، دروازه درب کوشک، دروازه تبریز، دروازه تهران، دروازه شیخ‌آباد، دروازه امامزاده حسین و دروازه خندقبار معروف بودند.
از برج و بارو و دروازه‌های قزوین تنها دروازه تهران و دروازه درب کوشک مانده‌اند که دروازه درب کوشک که در انتهای خیابان آزادی قرار دارد، در دوره قاجاریه ساخته شده و در سال ۱۲۹۶هجری قمری در دوره حکومت عضدالدوله، کاشی کاری شده‌است و دروازه قدیم تهران که در خیابان تهران قدیم قرار دارد، از بناهای دوره قاجاریه است که در سال ۱۳۴۷ شمسی مرمت و کاشیکاری شده‌است.
عمارت باغ سپهدار قزوین
عمارت باغ سپهدار در انتهای خیابان فلسطین غربی شهر قزوین قرار دارد که یکی از خانه‌های تاریخی مربوط به دوران قاجار در این شهر است.
اینجا خانه محمدولی خان سپهسالار تنکابی، ملقب به سپهدار اعظم، از رجال معروف دوره قاجار است که امروزه از آن به عنوان موزه کشاورزی استفاده می‌شود، گفته می‌شود این خانه بین سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۷ هجری قمری ساخته شده است، در ساخت این بنا از عمارت کلاه فرنگی شاه طهماسب (کاخ چهلستون قزوین) و مهمانخانه بزرگ قزوین الهام گرفته شده است.
قلعه الموت
کمی که از قزوین فاصله بگیریم و به ارتفاعات میان قزوین و گیلان نزدیک شویم، به یکی از مشهورترین بناهای تاریخی ایران می‌رسیم: قلعه حسن صباح.
آنگونه که تاریخ روایت می‌کند، این قلعه مرکز حکومت‌داری رهبر فرقه اسماعیلیه بوده و در آن افراد رده بالای اجتماع سکونت داشته‌اند، هر چند قلعه از تاخت و تاز مغول‌ها در امان نماند و در آتش خشم هلاکو سوخت، اما ویرانه‌های به جا مانده از آن صدها سال بعد مرکز توجه تاریخ دوستان شده است.
پارک جنگلی باراجین و دهکده طبیعت
شاید فکر کنید قزوین تنها به جاذبه‌های تاریخی اختصاص دارد و در آن خبری از فضای سبز و طبیعت نیست، اما سخت در اشتباه هستید.
پارک جنگلی باراجین در دو کیلومتری شمال شهر، یک تفریحگاه عالی است که به دلیل مجاورت با رودخانه ارنزک؛ مسافران را میهمان هوایی عالی و مطبوع می‌کند. باید بدانید که پارک باراجین هم زمین چمن دارد و هم پیست دوچرخه و موتورسواری، شهر بازی و کمپینگ برای مسافران. دهکده طبیعت که بخشی از پارک باراجین به شمار می‌رود نیز زیستگاه گونه‌های کمیاب است و در آن می توانید با دست خود به حیوانات آن غذا بدهید!
امامزادگان قطب گردشگری مذهبی قزوین
استان قزوین دارای 246 امامزاده است كه خیلی از آنها با داشتن بناهای قدیمی و قرار گیری در كنار آثار تاریخی و طبیعی در طول سال علاوه بر برگزاری آیین‌های مذهبی مختلف، پذیرای هزاران گردشگر از نقاط دور و نزدیك هستند.
وجود این امامزاده‌ها و بقاع متبركه در نقاط مختلف استان قزوین علاوه بر ایجاد جلوه های مذهبی، فرصت مناسبی را نیز به منظور جذب گردشگر ایجاد كرده است.
امامزادگان بزرگی همچون: حسین ابن علی ابن موسی الرضا(ع) ، بقعه چهار انبیاء (ع)، امامزاده سلطان سید محمد ابن جعفر صادق (ع)، امامزاده اسماعیل(ع)، امامزاده علی بن جعفر صادق (ع)، آمنه خاتون، بی بی شهربانو و زبیده خاتون و ده‌ها امامزاده دیگر در اقصا نقاط استان که هرکدام مامن و پناهگاه مردم قزوین و گردشگران هستند.
باغستان‌های با بیش از هزار سال قدمت
باغستان‌های سنتی قزوین به مجموعه باغ‌هایی اطلاق می‌شود، که در نیمه جنوبی شهر قزوین گسترده شده‌اند، این باغستان‌های سنتی بیش از هزار سال قدمت دارند و یادگاری‌های سبز نیاکان‌مان در این خطه است، حتی ناصرخسرو نیز در سفر خود به قزوین، این‌چنین از باغستان‌های سنتی قزوین یاد می‌کند: باغستان بسیار داشت؛ بی‌دیوار و خار و هیچ مانعی از دخول در باغات نبود.
مساحت این باغ‌ها بیش از ۲۵۰۰ هکتار است و در گذشته دور شهر را فراگرفته بود، به دلیل این که این باغات به روش سنتی، یعنی غرق آبی آبیاری می‌شوند، به آنها باغستان‌های سنتی می‌گویند.
سوغات و غذاهای خوشمزه قزوین
اینکه به قزوین سفر کنید و طعم شیرینی‌های خوش آوازه و غذاهای خوش رنگ و لعاب آن را نچشید، کمی عجیب به نظر می‌رسد. شیرینی های سنتی قزوین از انواع باقلوا، نان برنجی و نان نخودی تا نان چرخی، شیرینی اتابکی، شیرینی قندی، نان نازک و نان چایی محبوبیت زیادی بین خود قزوینی‌ها و میهمانان آن دارند و سوغات دلچسبی برای سفر به شمار میروند.
گلِ سر سبد غذاهای قزوین هم قیمه نثار است که طعم و رنگ دلفریب آن، هیچ مسافری را بی نصیب نمی گذارد، البته قزوینی‌ها غذاهای محلی دیگری چون کوکو شیرین، شیرین پلو، دُیماج، آش دوغ و آش ماش پیازو هم دارند.
انتهای پیام/2001
دیدگاه ها