به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر
صبح قزوین؛ اگر برای بررسی خانه‌های تاریخی به کاشان می‌رویم و یزد را با بادگیرهایش می‌شناسیم و به دنبال مساجد جذاب در اصفهان هستیم برای دیدن بهترین آب انبارهای ایران نیز باید به شهر قزوین سفر کنیم؛ جایی که تنوع و ابعاد اعجاب‌انگیز این بناها ما را انگشت به دهان نگاه می‌دارد.
نوآوری و خلاقیت همواره در سختی و محدودیت ایجاد می‌شود، شهر قزوین با وجود موقعیت استراتژیک و حضور در کوه پایه‌های البرز و مسیر تجاری در دوره های مختلف تاریخی همواره با مشکل کمبود منابع آبی روبه‌رو بوده است، این محدودیت باعث شد تا سیستم مدیریت آب این شهر یکی از پیشگامان زمان خود باشد.
آب انبارها یکی از مهمترین عناصر مدیریت آب این شهر کهن است که با تنوع و عظمت وصف‌نشدنی جای به جای شهر را پر کرده است، شهر قزوین رودخانه دائمی ندارد ولی در مسیر سیلاب چند رودخانه فصلی قرار دارد و این موضوع باعث شد تا در فصول پر بارش پاییز و زمستان آب مازاد و در فصول خشک دچار کم آبی شود.
از دوره ساسانی با هوشمندی و مهندسی آب این آب مازاد و سیلابی را به بهترین شکل ممکن مدیریت کردند و باغستان‌های سنتی قزوین که دورتا دور شهر را فراگرفته بودند هم وظیفه محار سیلاب را بر عهده داشتند و هم قزوین را از لحاظ محصولات کشاورزی در مسیر تجاری ابریشم زبان‌زد کردند؛ باغاتی که تنها توسط سیلاب‌ها آبیاری می‌شوند و برخلاف اکثر باغات ایرانی نه دیواری دارد و نه حق‌آبه روزانه‌ای وجود دارد و درختان بادام، پسته و قیصی آن در انواع انگور از محصولات آن است.
اما مشکل کمبود آب در فصول خشک همچنان پابرجا بود، قنات‌ها تنها ابزاری بود که آب را حتی در طول تابستان در سطح شهر جاری می‌ساخت اما با گسترش شهر و افزایش جمعیت خصوصا در دوره صفوی و همزمان با دوره پنجاه ساله پایتخت بودن قزوین قنات‌ها دیگر پاسخگوی نیاز قزوینی‌ها نبود. از اینجا بود که موضوع ذخیره سازی آب بسیار جدی‌تر شد.
در این گزارش به معرفی تعدادی از آب‌انبارهای کهن قزوین می‌پردازیم؛
آب انبار حکیمآب انبار حكيم در انتهای بازارچه سپه واقع شده و بانی آن حاج ميرزا آقای حكيم است. اين آب انبار دارای سردری زيبا با رسمی بندی است و در كتيبه آن تاريخ ۱۲۴۴ ﮬ.ق آمده است. راه شير آب انبار35 پله سنگي دارد، مخزن آب انبار از شفته آهک با روكش ساروج ساخته شده و گنجايش آن در حدود 900 متر مكعب است. در مقابل سردر اين آب انبار سقاخانه‌ای همزمان با آب انبار شكل گرفته است.
آب انبار آقا
این آب انبار در محله دباغان و در نزدیکی مسجدی به همین نام واقع شده و از بناهای دوره قاجار است گنجایش مخزن این آبگیر ۸۰۰ متر مکعب می‌باشد.
آب انبار زنانه بازار
اين آبگير توسط مرحوم حاج ملا عبدالوهاب از علمای بنام دوره قاجار قزوين در كنار مسجد سلطانی بنا شده و ورودی آن از مسگر بازار است. راه شير ۴۳ پله‌ای آن پوششی از طاق آهنگ دارد و فاقد تزيينات است. مخزن كه گنجايش ۲۳۵۰متر مكعب آب را داراست به شكل مستطيل بوده و در وسط آن چهار ستون معظم كار نگهداری سقف را كه از 10 گنبد كوتاه تشكيل شده انجام می‌دهند. پنج بادگير مرتفع و پلكانی باريک در مخزن برای لايروبی كه به شبستان شمال غربی مسجد راه دارد از ويژگی‌های اين آب انبار محسوب می‌شوند.
آب انبار سردار (کوچک)
اين آب انبار مقابل مسجد و مدرسه سردار قرار دارد و از بناهای ساخته شده توسط برادران سردار از امرای فتحعلی شاه قاجار در سال ١۲۲٩ﮬ . ق است. سر در آب انبار مزين به كاشی‌كاری و داخل ورودی آن دارای رسمی بندی و كتيبهی‌ای از سنگ مرمر به خط نستعليق است. راه شير آب انبار 36 پله دارد.
آب انبار سردار (بزرگ)
آب انبار سردار بزرگ، بزرگترين آب انبار تک گنبدی ايران است و در خيابان راه آهن قرار دارد.
بانيان اين بنا محمدحسن خان و محمد حسين خان سردار از امرای فتحعلی شاه قاجار بودند. آب انبار دارای سردری رفيع با قوس جناغی است. راه شير آب انبار 50 پله سنگی دارد و برای دسترسی به آب بايد 12و نيم متر پايين رفت. مخزن آب آن مربع شكل و به ابعاد تقريبی 17 متر است. مصالح به كار رفته در جرزهای آن شفته آهک با روكش ساروج و قطر آنها در حدود سه متر است.
آب انبار ملاوردیخانی
در قسمت شمالی مسجد و مدرسه ملاورديخان ، آبگيری است كه به گواهی كتيبه نستعليق ممتاز مرمرين آن در سال ۱۱۷۷ بنا شده و به سال ۱۲۵۱ مرمت گشته است. بانی اول و دوم آن مولاورديخان نام داشته است. خان اول معاصر كريم خان زند و خان دوم نواده وی بوده است. تركيب متناسب سنگ و كاشی در تزيين سردر اين آب انبار فوق‌العاده چشمگير است.
آب انبار مسجد جامعآب انبار مسجد جامع در جلو خان مسجد جامع قرار دارد. به گواه كتيبه ورودی آن در زمان سلطنت شاه سليمان صفوی(١١٠٤-١٠٧٧ ﻫ . ق) ساخته شده است.
سر در آب انبار دارای طرحي ساده و فاقد هر گونه تزيين است. راه شير آب انبار دارای 37 پله سنگی و مخزن آن گنجايش ۱٨۰۰متر مكعب آب را دارد. جنس ديواره‌های آن از شفته آهک و به قطر ٤۰/۲متر است.
آب انبار حاج کاظماين آب انبار در سال ١٢٥٦ﮬ .ق بنا و زيباترين آب انبار شهر قزوين محسوب می‌شود. آب انبار دارای سر دری زيبا مزين به كاشی و طاق رسمی‌بندی و كتيبه سنگی است.
راه شير آب انبار دارای 33 پله، با سقفی با قوس جناقی است. از ویژگي‌های ديگر اين آب انبار وجود دو بادگير به ارتفاع هشت متر با تزيينات كاشی كاری است.
انتهای پیام/ 1300
دیدگاه ها