روزگار سیاه زرشک/ حکایتی که هر سال تکرار می‌شود

طی این سال‌ها به ویژه از زمانی که تغییر اقلیم (استمرار ۲۰ ساله خشکسالی‌ها) در خراسان‌جنوبی به وقوع پیوست اغلب زمین‌های کشاورزی در شهرستان‌های زرشک‌خیز استان مانند زیرکوه، قاینات، درمیان و سربیشه جای خود را به درختان زرشک این محصول کم آب‌بر و متناسب با اقلیم استان داد به طوری که اکنون اگر به این نقاط زرشک‌خیز سر بزنید دشت‌ها و مزارع آن پوشیده شده از این مروایدهای قرمز رنگی که هر فصل زیبایی خاص خود را دارد و در فصل طلایی سال که لباس قرمز خود را می‌پوشد خود می‌شود یک جاذبه گردشگری و یک موقعیت خاص برای شناساندن این محصول به دیگر مردمان در ایران و جهان و به صورت ویژه‌تر تازه خوری این مراوید دریای خراسان‌جنوبی.

رسانه‌ها بارها از روزگار سیاه این تک محصول خراسان‌جنوبی نوشته‌اند و از داد زرشک‌کاران گفته‌اند اما همانند همیشه آنچه به جایی نرسیده فریاد این قشر زحمت‌کش و سنگ زیرین آسیاب است.

زخمی که دهان باز کرد

باز دوباره که فصل برداشت مروایدهای سرخ از دل دریای انحصاری زرشک در خراسان‌جنوبی آغاز شد و زخم‌های و خراش‌های تیغ‌های بی‌تدبیری و شعارگونه مسئولان هم برای حمایت از زرشک‌کاران دهان باز کرد چرا که عده‌ای بهره برداران این محصول هنوز زرشک‌های سال قبل را به واسطه کسادی بازار آن هم به دلیل همه گیری ویروس کرونا در جهان در تالارهای زرشک خشک‌کنی دپو دارند و بیشتر این محصول هم به واسطه این که آفت‌زده شده خریدار ندارد.

آن‌هایی هم که موفق به فروش محصول قبل از آفت زدن شده‌اند نیز به واسطه این که زرشک خود را به مدت به دلالان فروخته‌اند هنوز عایدی دست آن ها را نگرفته است.

به گفته اغلب زرشک‌کاران که بیشتر آن‌ها را خرده مالکان تشکیل می‌دهند وقتی چرتکه می‌اندازند به ویژه در سال آبی جاری که خست آسمان هم بیش از سال‌های دیگر در خراسان‌جنوبی بود اگر محصول را همان طور به حال خود رها کنند و هیچ داشت و برداشتی نداشته باشند بیشتر به نفع آن‌هاست چرا که گاهی هزینه‌هایی که برای آبیاری یا خرید آب تانکری و کارگری و غیره این محصول متقبل می‌شوند خیلی بیشتر از عایدی آن‌ها از فروش زرشک‌شان است.

چالش کمبود جا و مکان

دیگر چالشی که زرشک‌کاران اکنون با آن مواجه‌اند کمبود فضا و مکان برای خشک کردن این محصول است که چرا زرشک‌های سیاه و آفت‌زده سال قبل روی دستشان مانده و جایی برای خشک‌کردن محصول تازه ندارند.

خراسان‌جنوبی رکورد دار تولید این تک محصول در ایران و جهان است و آنطور که مسئولان حوزه جهاد کشاورزی پیش‌بینی کرده‌اند امسال از ۱۸ هزار و ۶۰۰ هکتار اراضی زیرکشت مرواریدهای سرخ استان ۱۱۰ هزار تن زرشک تر برداشت خواهد شد.

دلالان تعیین کننده قیمت!

آنطور که اغلب زرشک‌کاران طی این سال‌ها به آن رسیده‌اند این است همانند همیشه دلالان تعیین‌کننده قیمت‌ها هستند نه زرشک‌کار و خبرگان این حوزه! چرا اگر در بازار یا همانند سایت دیوار زرشک‌ تر تا ۱۵ هزار تومان قیمت می‌خورد اما از زرشک‌کار سر درخت ۷ هزار تومان خریده می‌شود.

آن‌ها به قیمت‌های بسیار پایین تعاون روستایی در خرید تواقفی نیز اشاره کردند و اینطور گفتند که همان تعداد اندک واحدهای فراوری زرشکی که در استان وجود دارد ساز و کار درستی برای خرید و نوبت‌دهی ندارند که این اقدام هم سبب می شود تا محصول کشاورز دچار خسارت شود.

دلیل دپو و انبار کردن زرشک یا همان خشک به فروش رسانده زرشک هم از دید آن‌ها این است که وقتی برای محصول در این برهه خاص یعنی خشکسالی این قدر زحمت و هزینه متحمل می‌شوی چطور دلت می‌آید که آن را ارزان به دست دلال و خریدار بدهی برای همین اغلب زرشک زرشکاران از سال قبل در انبارهاست و اکنون که دوباره فصل برداشت این محصول فرا رسیده مجبوری باز هم ارزان به واسطه‌ها و دلالان بفروشی.

اغلب زرشک‌کاران بر این عقیده‌اند وقتی بهره‌برداری می‌بیند فقط رنج و زحمت از این همه زحمت کشید طی یک سال یا گاهی دو سال چون به دلیل محصول دهی یک سال درمیان زرشک نصیبش می‌شود ترجیح می‌دهد همان سردرخت و با قیمت بسیار کم محصولش را به دلالان و واسطه‌ها بفروشد.

حمایت‌هایی که دردی دوا نمی‌کند

آن ها ضمن بیان اینکه تسهیلاتی که جهاد کشاورزی به آن‌ها برای ساخت بارگاه‌های زرشک خشک‌کنی و غیره می‌دهد دردی از آن‌ها دوا نمی‌کند و بر قسط و قرض‌هایشان می‌افزاید، خواسته آن‌ها از متولیان امر خرید تضمینی زرشک است.

به گفته برخی از زرشک‌کاران درمیانی هر چند نهاد معین این شهرستان (بنیاد علوی) توانسته با خرید زرشک مرهمی بر زخم‌های عمیق به فروش نرفتن این محصول در شهرستان زرشک‌خیز استان باشد اما بیشتر زرشک‌کاران قبل از اینکه این نهاد وارد گود خرید شود محصول خود را به فروش رسانده‌اند. همچنین لازم است برای خرید این محصول در همه مجالس و محافلی که برگزار می‌شود نماینده‌ای هم حضور داشته باشد تا راهکار درست ارائه دهد.

عایدی امسال استان از زرشک

آنطور که مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی هم پیش بینی می‌کند از ۱۸ هزار و ۶۰۰ هکتار زیرکشت زرشک در استان ۱۱۰ هزار تن زرشک تر برداشت شود.

رضایی با بیان اینکه تعداد بهره‌برداران تولید زرشک در استان ۳۸ هزار خانوار هستند، می‌افزاید: بیشترین سطح زیر کاشت زرشک استان به قاینات با ۶ هزار هکتار سطح زیر کاشت اختصاص دارد.

به گفته او برداشت زرشک که از اواخر مهر آغاز شده تا نیمه آذر در استان ادامه دارد و سال گذشته ۲۲ هزار تن زرشک خشک از سطح زیرکاشت این محصول در خراسان‌جنوبی برداشت شد.

برد با واسطه‌ها

هرچند «وحید ضیائیان‌احمدی» رئیس سازمان تعاون روستایی خراسان‌جنوبی ابتدای برداشت این محصول از زرشک‌کاران خواسته بود که در فروش محصول سال قبل خود عجله نکنند چرا که به دلیل رفع محدودیت‌ها و هوشمند سازی قرنطیه‌ها امید است زرشک به قیمت بالاتری به فروش برسد اما آن طور که قراین و شواهد و گفته‌های زرشک‌کاران بر می‌آید باز هم برد با واسطه‌ها و دلالان بود که زرشک‌ها را مدت دار از زرشک‌کاران خریده بودند و اگر زرشک‌های آفت زده که اکنون خریداری ندارد اگر هم داشته باشد به قیمت بسیار کمی می‌خرند و چون خیلی خشک شده است عایدی چندانی نصیب زرشک کاران نمی‌شود.

چالش اصلی زرشک

آنطور که از گفته‌های رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی هم بر می‌آید، بازاریابی و فروش مشکل اصلی زرشک در استان است چرا که این محصول مزیت‌دار خراسان‌جنوبی توسط دلالان از افراد مختلف با کیفیت‌های متفاوت خریداری و مخلوط می‌شود و این موضوع بعد در ارائه محصول به بازارهای صادراتی مشکل ایجاد می‌کند.

به گفته وی اگر حداقل ۲۰ درصد محصول زرشک را به صورت تازه به بازار ارائه شود، حجم زیادی از مشکل کشاورزان کاسته می‌شود.

قوسی با تأکید بر اینکه باید بارگاه‌های زرشک را همه کشاورزانی که سطح زیر کشت بالای ۲ هزار متر دارند، ایجاد کنند، ادامه می‌دهد: در زمینه فروش و بسته‌بندی زرشک تازه باید به صورت ویژه ورود کنیم.

وی با بیان اینکه مشکلات صنایع و واحدهای تولیدی در حوزه زرشک را باید جمع‌بندی کنیم، می‌افزاید: زرشک در کشور مغفول مانده و راهکار آن حضور در نمایشگاه‌ها، معرفی برند ویژه و تولید محصولات فراوری شده است.

خیلی سخت است که متولیان امر آگاه و واقف به دانه دانه دردها و رنج‌هایت باشند اما هر سال همان چالش‌ها تکرار شود و شاید هم هر سال دریغ از پارسال باشد و این حکایت زرشک‌کاران خراسان‌جنوبی که هر سال تکرار می‌شود.

انتهای پیام/1404