مافیای پزشکی، سد راه اصلاح نظام سلامت/آیا پای پزشکان چینی و هندی دوباره به ایران باز خواهد شد ؟

به گزارش سرویس دانشگاه صبح قزوین ؛ نزدیک به دو سال که مردم ایران، میزان مهمان ناخوانده ای به نام کرونا هستند؛ بیماری خطرناکی که تاکنون باعث مرگ و ابتلای هزاران نفر به این ویروس شده است. متأسفانه در برخی مناطق کشور، مردم علاوه بر آن که با آسیب های این بیماری همچون بیکاری، تورم و مشکلات روحی و روانی دست و پنجه نرم می کنند به علت عدم دسترسی مناسب به پزشک متخصص، خصوصاً تخصص‌های مرتبط با بیماری های عفونی و داخلی، شاهد به خطر افتادن جان برخی هموطنان و افت کیفیت ارائه خدمت به آن‌ها بوده‌ایم. یکی از دلایل کمبود پزشک متخصص در کشور و به ویژه در مناطق محروم، عدم تغییر دستورالعمل جذب پزشک در نظام آموزشی می باشد که متأسفانه این موضوع ، علاوه بر مردم ، حتی جان کادر درمانی کشور که در خط  مقدم مبارزه با این ویروس هستند را نیز به خطر انداخته است .

وضعیت پذیرش دانشجویان پزشکی در ایران

تب تند ورود به رشته پزشکی در بین دانش آموزان سالهاست که کف ترازوی متقاضیان کنکور را به سمت این رشته سنگین‌تر کرده است. با این وجود و علی رغم داشتن زیرساخت های لازم و کافی و همچنین با وجود رشد جمعیت کشور، هرسال تعداد محدودی از این متقاضیان امکان ورود به این رشته را پیدا می‌کنند. در این زمینه و با توجه به بررسی های خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری، آمار اولیه داوطلبان کنکور سراسری در سال ۹۹ نشان می دهد که از میان ۱میلیون و ۵۲ هزار نفر داوطلب کنکور، بالغ بر ۶۲۰ هزار نفر داوطلب رقابت در کنکور تجربی بوده اند و بیش از ۱۶۰ هزار نفر نیز داوطلب شرکت در کنکور ریاضی و در حدود ۲۷۰ هزار نفر در کنکور علوم انسانی شرکت کرده‌اند.

همین آمار، حدود ده سال پیش و در زمان برگزاری کنکور سراسری سال ۱۳۸۸ کاملا متفاوت بود. طبق آمار سازمان سنجش از مجموع حدود یک میلیون و ۳۹۲ هزار داوطلب کنکور، ۴۳۸ هزار نفر در رقابت علوم‌تجربی، حدود ۴۵۸ هزار نفر در کنکور ‌انسانی و در حدود ۳۰۹ هزار نفر در کنکور ریاضی، ثبت‌نام کرده‌ بودند. این مقایسه نشان می‌دهد که تعداد شرکت‌کنندگان این گروه در سال ۹۹ نسبت به سال ۸۹ در حدود ۲۸ درصد افزایش داشته است.

در همین راستا و در آماری دیگر، طبق اعلام سازمان سنجش درکنکور سال ۹۸ که بیش از ۶۳ درصد داوطلبان در گروه علوم تجربی به رقابت پرداخته بودند، فقط 27.24 درصد شرکت‌کنندگان پذیرفته شده و 72.76 درصد آنان پشت سد محکم کنکور مانده اند و این بدان معناست که علارغم وجود داوطلب و محیط دانشگاهی تنها حدود یک چهارم داوطلبان امکان ورود به دانشگاه در رشته تجربی را دارند البته از این تعداد نیز تنها تعداد محدودی در رشته های پزشکی قبول می شوند و اکثر داوطلبان در رشته های دیگر در دانشگاه ها شروع به تحصیل می کنند و این عامل خود باعث کمبود پزشک در کشور می شود .

سرانه پزشک ایران کمتر از قبرس و مغولستان

بر اساس آمارهای سازمان نظام پزشکی، هم اکنون 42822 پزشک عمومی، 39822 متخصص، 14314 رزیدنت در حال تحصیل برای تخصص و 20051 نفر دندانپزشک در کشور مشغول به کار هستند که مجموعا برابر 117009 نفر شاغل در کشور پزشک و دندانپزشک عمومی و متخصص و فوق تخصص و یا در حال تحصیل برای تخصص داریم که بر این اساس سرانه پزشک متخصص به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت، معادل 5.3 می‌شود! یعنی به ازای هر 10 هزار نفر در ایران، کمتر از 6 پزشک متخصص وجود دارد، در حالی که بسیاری از کشورهای پیشرفته و حتی منطقه، بیش از 20 پزشک متخصص به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت دارند.

مقایسه وضعیت ایران از لحاظ تعداد پزشک متخصص با بسیاری از کشورهایی که حتی جزو کشورهای بسیار پیشرفته نیز به شمار نمی‌روند، نشان می‌دهد که ایران از نظر سرانه پزشک متخصص به ازای جمعیت، در قعر جدول قرار دارد! به طوری که کشورهایی مانند بلغارستان، قبرس، لهستان و ترکیه نیز بیش از ایران به تربیت پزشک متخصص پرداخته‌اند.

نمودار زیر نیز، سرانه پزشک در ایران را با برخی کشورهای منطقه مقایسه کرده است؛ همان طور که ملاحظه می‌شود ایران از نظر سرانه پزشک به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت نیز از بسیاری از کشورها مانند گرجستان، قزاقستان، ارمنستان و حتی مغولستان نیز در رده بندی پایین‌تری قرار دارد.

پایین بودن سرانه پزشک در کشور علاوه بر تبعات منفی که بر نظام سلامت دارد، منجر به کاهش دسترسی مردم به خدمات درمانی و کاهش زمان ویزیت کردن بیماران می‌شود؛ مسئله‌ای که این روزها بسیاری از مردم از آن شاکی هستند. حداقل زمان استاندارد ویزیت حدود 15 دقیقه است این در حالی است که در ایران، متوسط مدت زمان ویزیت شدن توسط پزشک، به کمتر از پنج دقیقه می‌رسد!

به وجود آمدن نارضایتی در دریافت خدمات درمانی از یک سو و کاهش توان جسمی و روانی پزشکان متخصص از سوی دیگر، از معضلاتی است که در پی کمبود پزشک در کشور ایجاد شده است .

برخی مردم سیستان و بلوچستان برای دسترسی به پزشک به پاکستان می‌روند!

خوشبختانه در سال های بعد از انقلاب ، دولت های مختلفی که بر سرکار آمده اند توجه خاصی به مناطق محروم داشته اند و به ویژه طی 10 الی 12 سال اخیر در چرخه ساخت و ساز بیمارستان‌ها، دولت گذشته و دولت فعلی عملکرد نسبتا خوبی داشته است به عنوام مثال در این مدت حداقل 7 بیمارستان تنها در استان محرومی مانند سیستان و بلوچستان احداث شده است. اما چیزی که در این‌ میان مطرح است، علاوه بر کمبود پزشک ، عدم تمایل حضور پزشکان متخصص در مناطق محروم می باشد. متأسفانه در تعدادی از این استان ها و شهرستان های محروم هر چند که دولت وسایل و امکانات لازم برای ارائه خدمات به پزشکان را تهیه کرده اند اما مردم و بیماران این شهرستان توانایی استفاده از این امکانات را به دلیل عدم حضور پزشک متخصص را ندارند و بیماران مجبورند برای رفع بیماری خود به استان ها و شهرستان های دیگر سفر کنند.

در این زمینه ، ملک فاضلی ، نماینده مردم سراوان در مجلس یازدهم با اشاره به معضل کمبود پزشک در استان سیستان و بلوچستان اظهار کرد: سراوان به نوعی دورترین یا شرقی‌ترین شهر کشور است. سراوان تا زاهدان به عنوان مرکز استان که در آن خدمات پزشکی در سطح تخصصی و فوق‌تخصصی عرضه می‌شود، 250 کیلومتر فاصله دارد. مردم بالاجبار برای دسترسی به پزشک از راه‌های فرعی بین سراوان-خاش رفت‌وآمد می‌کنند که میزان تصادفاتی که در این منطقه اتفاق می‌افتد بسیار بالاست و در سال‌های گذشته چندین تصادف منجر به مرگ و معلولیت دائم را در این محور شاهد بودیم. وی با اشاره به این که در شهر سیرکان باید حداقل سه پزشک داشته باشیم، خاطرنشان کرد: فاصله سیرکان از سراوان حدود 250 کیلومتر است و از نظر فاصله‌ی زمانی تقریباً سه ساعت فاصله دارد اما این شهر تنها یک پزشک دارد همچنین در مناطق مرزی استان مثل کشتگان یا دهشک درمانگاه‌هایی را می‌بینیم که خالی هستند.

فاضلی با تایید اینکه مردم بم‌پشت، از توابع شهرستان سراوان استان سیستان و بلوچستان، برای دسترسی به پزشک راهی پاکستان می‌شوند، گفت: سراوان حدود 84 کیلومتر مرز مشترک با کشور پاکستان دارد، خاصیت مرز به خصوص در سراوان این است که روستاهای این منطقه با روستاهای پاکستان بسیار نزدیک هستند و فاصله‌شان در حد 5 کیلومتر است. کمبود پزشک در منطقه سراوان و سهولت دسترسی به این مراکز در حدی است که مردم برای دسترسی به پزشک راهی این مراکز در بعضی از شهرهای بلوچستان پاکستان می‌شوند!

تا 15 سال آینده ایران تبدیل به وارد کننده پزشک خواهد شد

چند روز پیش سعید نمکی، وزیر بهداشت در اجلاس مجازی روسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور که با موضوع پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت برگزار شد. گفت:

« امروز فراتر از انتظار ما، 10 درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند و برآورد می شود تا سال 1420، جمعیت سالمند کشور دو برابر شود که بسیار تکان دهنده است.»

این خبر، زنگ خطری بلند برای نظام سلامت کشور محسوب می‌شود. چرا که نظام بهداشت و درمان هیچ تدبیری برای مسئله در ذهن و در عمل ندارد. با مقایسه هرم سنی سال 1395 با هرم سنی تخمینی 1415، می‌توان نتیجه گرفت جمعیت سالمندان کشور تا 15 سال آینده بیش از دو برابر خواهد شد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد با افزایش سن افراد به بالای 60 سال، نیاز به خدمات پزشکی تا 4 برابر افزایش می یابد.

از سوی دیگر نمودار پراکندگی سنی پزشکان موجود در کشور، حاکی از آن است که اکثر پزشکان فعلی، در بازه سنی 45 تا 60 سال هستند و در 15 سال آینده، بیش‌ از 50 هزار پزشک از چرخه خدمت‌رسانی خارج می‌شوند که این خود نیاز به تربیت پزشک را چند برابر می‌کند.

جمعیت کشور رو به پیری می‌رود و نیاز کشور به پزشک روز به روز افزایش می‌یابد و در این شرایط نیاز است وزارت بهداشت به دور از تعارض منافع فکری به حال آینده نظام سلامت کند تا کشور تا 20 سال آینده مجبور به واردات پزشک خارجی نشود.

مافیای پزشکی، سد راه اصلاح نظام سلامت

در سال‌های اول پس از انقلاب اسلامی، معضل کمبود پزشک وجود داشت و بسیاری از پزشکان کشور خارجی بودند و سرانه‌ پزشک بسیار پایین بود. سال 1364 با ادغام آموزش پزشکی و وزارت بهداشت، روند پذیرش دانشجوی پزشکی افزایش یافت و باعث شد تا از پزشکان خارجی بی‌نیاز شویم. اما در سال‌های ۷۴ تا ۸۳ به بهانه رسیدن سرانه پزشک به حد کفایت، ظرفیت پذیرش رشته پزشکی طی ۱۰ سال ۵۰ درصد کاهش پیدا کرد. در سال ۱۳۷۷ دولت وقت با همین بهانه لایحه واگذاری اختیار تعیین ظرفیت رشته‌های پزشکی به وزارت بهداشت را تقدیم مجلس کرد. اگرچه این لایحه در مجلس به تصویب رسید، اما شورای نگهبان به دلیل مغایرت با قانون اساسی این قانون را رد کرد.

در سال 1394 اما شورای عالی انقلاب فرهنگی با تصویب «سیاست‌ها و ضوابط آمایش آموزش عالی در عرصه سلامت درجمهوری اسلامی ایران» تعیین ظرفیت رشته‌های پزشکی را به طور کامل به دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت واگذار کرد. با وجود کمبود شدید پزشکان متخصص و دندان پزشکان درکشور، متاسفانه تعارض منافع بین مصالح صنفی و مصالح عمومی باعث شده از افزایش ظرفیت پذیرش در این رشته ها جلوگیری شود. در همین راستا در سال ۹۸ زمزمه هایی از افزایش دوبرابری ظرفیت پذیرش پزشکی از مجلس شنیده می‌شد. این طرح که به امضای بیش از ۸۰ نماینده مجلس همراه شده بود در نهایت تحت فشار و مخالفت وزارت بهداشت مسکوت ماند و این بدان معناست که علارغم هشدارهای کارشناسان در مورد کمبود پزشک در کشور و خطرت جدی آن برای نظام سلامت، مافیای پزشکی مانع جذب و افزایش سهمیه پزشکی می شود.

کلام آخر ...

کمبود پزشک در شرایط بحرانی مانند کرونا، بیش از پیش ملموس است؛ نبود نیروی کارکافی برای رسیدگی به وضعیت بیماران از یک سو و افزایش فشار به کادر درمان از سوی دیگر، منجر به این می‌شود که در مواقع بحرانی مانند شیوع بیماری کرونا، نظام سلامت تاب آوری خوبی در مقابله با بیماری نداشته باشد و کیفیت ارائه خدمات درمانی نیز کاهش یابد و با توجه به سخنان کارشناسان در صورتی که نظام آموزشی کشور در زمینه افزایش پذیرش دانشجویان پزشکی اقدام اساسی انجام ندهند قطعاً در آینده دور مجبور به واردات پزشک چینی ، هندی و غیره خواهیم بود.

انتهای پیام /1404
منبع:خبرگزاری علم وفناوری