"خنچه‌چله"، "شال‌انداختن" و "کرسی‌سری" رسوم قزوینی‌ها در شب یلدا/ چله، نویددهنده انقلاب فصل‌هاست

به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر صبح قزوین؛ مردمان ایران از گذشته‌های دور تاکنون در آغاز فصل زمستان مراسمی‌ با عنوان "شب یلدا" برپا می‌دارند که در اقوام مختلف ایرانی با آداب و رسوم خاصی همراه است. شب یلدا یا شب چله از قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانی است که با حضور در منزل بزرگان فامیل شکل می‌گرفت.

محمدحسن سلیمانی در گفت‌و‌گو با خبرنگار فرهنگ و هنر صبح قزوین درباره پیشینه شب یلدا اظهار کرد: در گاه‌شماری ایرانیان باستان دو فصل بهار و زمستان وجود داشته که فصل بهار از اول فروردین تا آبان ماه و فصل زمستان از آبان تا آخر اسفند ادامه داشت.

وی افزود: ایرانیان زمستان را به دو چله بزرگ و چله کوچک تقسیم می‌کردند؛ چله بزرگ از آغاز دی ماه تا دهم بهمن ماه و چله کوچک از یازدهم بهمن ماه تا آخر این ماه ادامه داشت.

این پژوهشگر تاریخی عنوان کرد: مادربزرگ‌ها در گذشته به فرزندان خود می‌گفتند این دو چله برادر هستند؛ برادر بزرگتر دارای تجربه بوده و در امورات پخته‌تر عمل می‌کند اما چله کوچک حسود و کم‌تجربه است؛ ایرانیان با همین باور معتقد بودند که از هفتم تا چهاردهم بهمن ماه، این دو برادر کُری می‌خوانند که قزوینی‌ها به آن چارچار کردن می‌گویند.

وی بیان کرد: در فرهنگ ایرانیان، شب آغازین چله بزرگ نه فقط به این جهت که بلندترین شب سال است؛ بلکه چون نوید دهنده انقلاب فصل‌ها و سرآغاز دوباره خورشید است اهمیت ویژه‌ای داشت.

سلیمانی ادامه داد: ایرانیان باستان با باور به اینکه فردای شب چله بزرگ با طلوع خورشید، روزها بزرگ‌تر می‌شود و تابش نور ایزدی افزایش پیدا می‌کند، بلندترین شب سال را شب زایش مهر و خورشید می‌دانستند و با افروختن آتش و گستراندن سفره‌هایی مثل سفره نوروز، جشن بزرگی را برپا می‌کردند.

وی با بیان اینکه تمام اقوام ایرانی به این باور اعتقاد دارند؛ یادآور شد: اقوام ایرانی به شدت به برگزاری رسم و رسومات شب یلدا معتقد هستند و همه کسانی که با فرهنگ فارسی عجین شده‌اند به یلدا و آیین آن نیز پایبند هستند.

برگزاری شب یلدا در قزوین

این قزوین پژوه درباره رسم و رسومات قزوینی‌ها در شب یلدا گفت: براساس باور قزوینی‌ها خوردن هندوانه و انواع میوه‌های خشک و تر سرخ رنگ از جمله انار، خرمالو و انگور آویزی، همراه با خوراکی‌های مختلف که به شب‌چره معروف بود شگون دارد.

وی افزود: همچنین قزوینی‌ها باور داشتند خوردن هندوانه در زمستان باعث قوت تن و جان در تابستان می‌شود و مزاج را از سردی و عطش در فصل گرما دور می‌کند.

سلیمانی بیان کرد: به عقیده مادربزرگ‌های قزوینی اگر در شب چله ننه سرما گریه کند باران می‌بارد، اگر پنبه‌های لحافش بیرون بزند، برف می‌بارد و اگر گردنبند مرواریدش پاره شود تگرگ می‌بارد.

وی تصریح کرد: در بعضی از مناطق قزوین که ساکنان آنها باغدار بودند مانند محله مغلواک و راه چمن در شب چله، کله‌پاچه بار می‌گذاشتند و بعد از خوردن شام هم استخوان‌ها را دور نمی‌ریختند تا در فصل بهار یا پاییز خاکستر آن را در زمین کشاورزی بریزند تا محصولات آنها را شته نزند.

خنچه‌بری برای نوعروسان در شب چله

قزوین پژوه گفت: رسوم دیگری که در قزوین و سایر نقاط ایران متداول بود و امروز نیز با تشریفات همراه شده است، خنچه چله یا خنچه بری نام دارد؛ این رسم بردن هدیه در نخستین شب چله‌‌ عروس، از طرف خانواده داماد و به تناسب توانایی آنهاست؛ این رسم در روستاهای قزوین به کرسی سری معروف است.

وی ادامه داد: از دیگر رسوم قزوین رسم شال انداختن بود؛ پسر جوانی که به دختر خانواده‌ای علاقه‌مند می‌شد در شب چله شال خود را از سقف خانه دختر (باجه خانه) آویزان می‌کرد؛ اگر خانواده دختر تمایل به ازدواج آن دو داشتند از شال هدیه‌ای مانند جوراب می‌بستند.

سلیمانی در پایان تاکید کرد: شب یلدا صرفا یک دورهمی خانوادگی نیست و هدف از برگزاری آن و دیگر جشن‌ها، یافتن فرصتی برای افزایش ارتباط افراد با محوریت بزرگان خانواده است؛ امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا امیدوارم که خانواده‌ها این ارتباط را برای حفظ سلامتی بزرگ‌ترها کمتر کنند و این فرصت را به سال‌های بعد موکول کنند.

انتهای پیام/۷۰۰۳