اکنون زمان برنامه‌ریزی پساکرونایی سازمان‌هاست/ به فکر خانه‌نشینی مفید باشیم

به گزارش خبرنگار اقتصادی صبح قزوین؛ فراگیری بیماری کرونا تاثیرات کوتاه مدت و درازمدتی بر اقتصاد ایران و جهان دارد؛ اگر اکنون از این تاثیرات آگاه باشیم؛ می‌توانیم با برنامه‌ریزی از آسیب‌های مربوط به آن جلوگیری کرده و از فرصت‌ها نیز به بهترین نحو استفاده کنیم.

دکتر روح‌الله بیات اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین است و در گفت‌وگو با صبح قزوین از تاثیرات اقتصادی کرونا و آینده‌ی پیش رو سخن گفته است.

بیات در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی صبح قزوین اظهار کرد: بیماری کرونا با توجه به فراگیر بودن در جهان، آثار کوتاه مدتی چون تعطیلی موقت مشاغل و خانه ‌نشینی را برای بسیاری از کشورها به همراه داشته است.

وی افزود: احتمال بازگشت مجدد بیماری در فصول آینده نیز مطرح است، طوری که برخی کشورها با توجه به بازگشت محتمل بیماری برای 18 ماه آینده برنامه‌ریزی کرده‌اند.

نمی‌توان کسب و کارها را تعطیل نگه داشت
این اقتصاددان بیان کرد: اگر این بیماری رخت بربندد و دیگر بازنگردد، بنگاه‌های ما آسیب جدی نخواهند دید، مشاغلی چون دستفروشی نیز به حالت قبلی بازگشته و کسانی که تاکنون از پس‌انداز خود خرج می‌کردند توان جبران خواهند داشت. برنامه‌های دولت و پوشش‌های داده شده نیز به مدیریت این وضعیت کمک می‌کند.

بیات با اشاره به فرض بازگشت و ماندگاری بیماری عنوان کرد: در این صورت تا زمان ساخت واکسن، کشورها با آن درگیر هستند و گفته می‌شود ساخت واکسن حدود دو سال و در خوشبینانه‌ترین حالت به گفته‌ی روس‌ها یک سال به طول می‌انجامد؛ حتی اگر گفته‌ی روس‌ها درست باشد هم در اوج سرما و زمان نامناسبی است و واکسن باید در شرایط مناسبی تزریق شود که موثر باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) تصریح کرد: فرض محتمل این است که یک فروکشی در تابستان داریم و مجددا بیماری ادامه پیدا می‌کند؛ با توجه به اینکه تاکنون چنین وضعیتی نداشته‌ایم، اکنون شرکت‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها غافلگیر شده‌اند و با برنامه‌ریزی درست می‌توانیم در آینده خوب عمل کنیم.

بیات با بیان اینکه عده‌ای معتقدند باید فعالیت‌های اقتصادی را کاملا متوقف کنیم، گفت: برخی می‌گویند بازگشت به کار در این شرایط کارا نیست، اما سوال اینجاست که با توجه به دامنه‌دار بودن بیماری آیا باید کسب و کارها را تعطیل کنیم؟

وی ادامه داد: اگر قرار است دولت، کارخانه‌ها، کسب و کارها و خانواده‌ها از پس انداز استفاده کنند، باید پرسید تا چه زمانی می‌توانیم از جیب بخوریم؟ به هر حال استفاده از ذخایر و پس اندازها تنها در کوتاه مدت پاسخگو است و لاجرم باید فعالیت اقتصادی را با رعایت نکات لازم از سر بگیریم.

اقتصاددانان وارد صحنه شوند
این استاد دانشگاه با تاکید بر اهمیت کار علمی در حوزه‌ی اقتصادی مبارزه با کرونا ابراز کرد: وقتی کرونا آمد، علم پزشکی در حیطه‌ی دانش جلودار و پیش قراول مبارزه با آن بود، آن‌ها حتی در این راه جان دادند و اکنون نیز در حال مبارزه هستند؛ ضمن اینکه دیگر بخش‌های علمی هم برای اموری چون تولید ماسک، کار آزمایشگاهی، تولید کیت تشخیص مشغول به کار هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) بیان کرد: اما کسانی که در دانش اجتماعی و انسانی هستند، شاید چون تصور می‌شد اثرات کرونا موقتی است هنوز پاسخی به نیازهایی که در این حوزه ایجاد شده نداده‌اند؛ با این وجود اکنون در دانش اقتصاد، جامعه‌شناسی و روانشناسی حیطه‌های کاری جدیدی مطرح شده است.

بیات اذعان کرد: مثلا در حیطه‌ی جامعه‌شناسی و روانشناسی می‌بینیم که قرنطینه می‌تواند موجب افزایش تنش و اختلافات خانگی شود، از سوی دیگر انسانی که اجتماعی و ذاتا مدنی بالاطبع است را به رعایت فاصله‌ی اجتماعی دعوت کرده‌ایم، باید بررسی کرد این فاصله گذاری چگونه انجام شود که موجب سرخوردگی فرد نشود.

این اقتصاددان با اشاره به هشدارهای اقتصادی کرونا اظهار کرد: از نظر اقتصادی نخستین هشدار آمادگی برای آینده به نحوی است که معیشت خانوارها، سازمان‌ها و دولت تامین شود؛ برخی می‌گویند دولت باید به مردم و کسب و کارها کمک کند، اما دولت با توجه به شرایط اقتصادی و تحریم این هزینه را از کجا تامین کند؟

وی اضافه کرد: پس کسب و کارها باید به شکل معقولی جایگاه خود را در دنیای جدید پیدا کرده و مشاغل کم خطر به کار بازگردند؛ از سوی دیگر کرونا جوانان را کمتر درگیر خود می‌کند و به اعتقاد برخی همین موجب تغییر چرخه‌های تولید در دوران پسا کرونا می‌شود، طوری که افراد مسن باید از سطح خانوار و اقتصاد خرد تا سطوح بالاتر کار را به جوان‌ترها واگذار کنند.

کرونا چه کسانی را بیکار می‌کند؟
بیات با تاکید بر اینکه فرد و خانواده برای حفظ سرمایه باید آن را به جوانان باانرژی بسپارند، گفت: دنیای پساکرونا را باید دنیای جوانان دانست، اکنون می‌بینیم کشور با توجه به جوان بودن کمتر تحت تاثیر قرار گرفت، در حالی که در کشورهای اروپایی چون ایتالیا، اسپانیا، آلمان و انگلیس که جمعیت نسبتا مسن‌تری دارند آمار ابتلا و مرگ و میر بالا بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) افزود: کرونا به مسئولان و سیاست‌مداران نشان داد اگر می‌خواهید چرخ اقتصاد بچرخد باید برای جوانان کار کنید، البته نه صرفا با ایجاد سرگرمی که با وارد کردن سرمایه و ظرفیت جوانان در شبکه‌ی کار کشور این امر تحقق می‌یابد.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا کرونا بیکاری را افزایش می‌دهد، اذعان کرد: بیکاری انواع خاصی دارد و از این میان دو نوع آن شباهت‌هایی دارند که کرونا می‌تواند موجب تغییر میزان آن شود.

وی تصریح کرد: نخستین نوع بیکاری اصطکاکی است، این بیکاری زمانی به وجود می‌آید که فناوری جدیدی به عرصه‌ی کار وارد می‌شود، در نتیجه افراد ناآشنا با آن فناوری بیکار شده و نیروهای آشنا به فناوری جدید استخدام می‌شوند.

بیات با بیان اینکه در چنین شرایطی کارکنان قبلی باید آموزش‌های لازم را ببینند تا بیکار نشوند؛ گفت: کرونا می‌تواند با وارد کردن ابزار فضای مجازی این نوع بیکاری را افزایش دهد؛ البته خوشبختانه اکثر جوانان ما با فضای مجازی آشنا هستند و می‌توانند در چنین مشاغلی مشغول به کار شوند.

بیات تشریح کرد: نوع دوم، بیکاری ساختاری است که با تغییر ساختار و روابط حاکم بر کار عده‌ی بیش‌تری بیکار می‌شوند، پیش‌بینی می‌شود کرونا بیکاری ساختاری زیادی نیز ایجاد کند؛ مثلا پنجاه سال قبل در تمام محلات حمام عمومی وجود داشت، چون حمام در کمتر خانه‌ای یافت می‌شد، اما اکنون به دلیل وجود حمام در تمام منازل حمام و مشاغل حول آن حذف شده است.

این اقتصاددان در توضیح بیکاری ساختاری ادامه داد: پس بخشی از مشاغل با توجه به کرونا حذف می‌شوند و شکل فعلی کار را دیگر نداریم، مثلا گرچه اکنون نانوایی‌ها با تدابیری چون نپذیرفتن اسکناس موارد بهداشتی را رعایت می‌کنند، اما ممکن است در آینده شکل پخت نان به کلی تغییر کرده و نان‌ها شرکتی شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) تاکید کرد: همچنین اکنون دیگر قطعه قطعه کردن مرغ در مرغ ‌فروشی‌ها ممنوع شده است، این محدودیت‌ها ممکن است در آینده گستره‌ی بیش‌تری پیدا کرده و فروش و بسته‌بندی مرغ به طور کلی شرکتی شود.

تحریم‌ها اقتصاد ایران را واکسینه کرد
وی با طرح این سوال که آثار این تغییرات بر شکل کلی اقتصاد چیست، بیان کرد: به هر حال هزینه‌های تولید با توجه به دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های بهداشتی افزایش خواهد یافت، بخشی از این افزایش موجب افزیش قیمت می‌شود که اگر مردم قدرت خرید نداشته باشند به رکود و در نهایت تاثیر بر کار شرکت‌های بزرگ منجر می‌شود.

بیات ابراز کرد: مشاغلی مانند دستفروش‌های مترو و بازار از تجمعات ارتزاق می‌کردند و اکنون زندگی سختی دارند، این افراد اگر جوان باشند به شرط دارا بودن دانش کافی می‌توانند به محیط کار تزریق شوند.

وی بیان کرد: البته خوشبختانه نیروهای با دانش کمتر می‌توانند در تحویل کالاهای فروش مجازی به خریدار به عنوان پیک موتوری نقش‌آفرین باشند و در حلقه‌ی میان مشتری و تولیدکننده درگیر شوند.

این استاد اقتصاد با اشاره به اینکه کرونا می‌تواند ساختار یارانه‌ها را تغییر دهد، اظهار کرد: اکنون برخی دانش‌آموزان و دانشجویان امکان خرید اینترنت لازم را ندارند؛ پس با توجه به اینکه اقتصاد علم منابع کمیاب است، ممکن است تخصیص‌های مجدد صورت گیرد؛ مثلا با توجه به نیاز فزاینده به فضای مجازی، یارانه‌ی بنزین و گازوئیل می‌تواند به اینترنت انتقال یابد.

وی در ادامه‌ی توضیح ضرورت‌های دوران پساکرونا تصریح کرد: در این دوران باید به جوانان اعتماد کنیم، منابعی که تاکنون بلا استفاده بودند را به کار گیریم و با بهره‌گیری از فضای مجازی و پنجره‌های جدید تولید، حرکت خود را ادامه دهیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) اضافه کرد: اگر کرونا هم فرضا از میان برود، ممکن است در آینده ویروس‌های جدیدی بیاید و ما باید برای چنین شرایطی آماده باشیم؛ بنابراین از آنجا که خانه‌نشینی فی‌نفسه ارزش تولید نمی‌کند، باید به فکر خانه‌نشینی مفید باشیم.

بیات با اشاره به اینکه مشاغلی چون گردشگری و هتلداری دوره‌ی سختی را می‌گذرانند، ابراز کرد: آن‌ها اکنون می‌توانند امور اصلاحات، تعمیر و نگهداری را انجام داده و با یافتن شیوه‌های جدید ارائه‌ی خدمات، برای فعالیت با وجود فاصله‌ی اجتماعی و به کارگیری فضای مجازی آماده شوند.

وی ادامه داد: اکنون تا زمان مهار بیماری، دوره‌ی برنامه‌ریزی و تدابیر پساکرونایی سازمان‌ها است.

این اقتصاد دان ادامه داد: چنین تجربیاتی را در گذشته نیز داشتیم، مثلا به دلیل تعداد زیاد زخمی‌ها در دوران دفاع مقدس علم پزشکی و کادر درمان ما قوی شد.

بیات تصریح کرد: تحریم‌ها نیز تاب‌آوری اقتصاد ایران را بالا بردند؛ چنانچه می‌بینیم اکنون کشورهایی چون عربستان و کویت به دلیل وابستگی زیاد به نفت به شدت دچار مشکل شده‌اند، اما ما واکسینه شده‌ایم و در شرایط عدم فروش نفت به سمت اقتصاد دانش بنیان رفتیم.

وی در پایان گفت: اقتصاد به مثابه موجودی زنده است و در صورت مواجهه با کمبود برای رفع آن تلاش می‌کند، در نتیجه فعل و انفعالات جدید، درآمد جدید و مالیات جدید پدید می‌آید؛ کرونا نیز اگرچه منحوس و بدجنس بود، اما هنر ما گذر از این فضای جدید است.
انتهای پیام/ 5001