نهجالبلاغه کتاب سبک زندگی ایمانی و راهنمای زندگی دینی است و با مهجوریت آن، سبک زندگی دینی صرفا شعار خواهد بود، با این وجود ما معمولا به سراغ این کتاب به عنوان ترجمان مصداقی و وحیانی قرآن کریم در زندگی نمیرویم.
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر صبح قزوین؛
هفتهی کتاب است و به همین مناسبت، به سراغ کتابی رفتهایم که تنها یادگار از دوران حکومت یک معصوم محسوب میشود و بخش عمدهی آن شامل نامهها، خطبهها و دستورات حکومتی از دوران حکومت امیرالمومنین (ع) است.
برای آشنایی با کتاب شریف نهجالبلاغه، به سراغ محسن حقشناس دبیر بنیاد بینالمللی غدیر در قزوین رفتیم. حقشناس که در مقطع کارشناسی ارشد نهجالبلاغه تحصیل کرده است، در این مصاحبه به معرفی اجمالی نهجالبلاغه، آسیبشناسی توجه به آن در جامعه، نقشی که ما میتوانیم در ترویج آن داشته باشیم، معرفی ترجمهها، تفسیرها و سایتهای مرتبط با آن و دیگر ویژگیهای این کتاب پرداخته است، با ما در این گفتوگو همراه باشید.
صبح قزوین: با توجه به هفتهی کتاب، اهمیت نهجالبلاغه در چیست؟
حقشناس: در جهان رو به پیشرفت امروز که دانش ملاک برتری است، ما مسلمانان مفتخر به داشتن کتابهایی عمیق و پرگهریم که نهجالبلاغه یکی از آنهاست. پس از قرآن کریم، هیچ اثری به اندازه نهجالبلاغه در همه عرصههای زندگی راهگشا نیست؛ بدون تردید اگر به دنبال کتابی هستیم که بهترین ترجمان قرآن کریم بوده و افقهایی را که قرآن گشوده مصداقی و روشنگرانه بیان کرده باشد، بدون شک نهج البلاغه است.
حیف است هنگامی که صحبت از کتاب میشود نامی از نهجالبلاغه نبریم، نهجالبلاغه اقیانوسی از علوم و دسته کلیدی است که هر قفل بستهای را میگشاید.
صبح قزوین: در این کتاب از چه موضوعاتی صحبت شده است؟
حقشناس: نهجالبلاغه در موضوعات خداشناسی، معاد، پیامبرشناسی، امام شناسی، شناخت انسان، جامعهشناسی، اخلاق، تربیت، سیاست، حکومت و مدیریت یک شاهکار به تمام معنا است و هنگامی که در بسیاری از حوزه های معرفتی و عملی به مطالب این کتاب مراجعه میکنیم، به آموزههایی برمیخوریم که اگر مورد استفاده قرار گیرد زندگی انسان را در عرصههای فردی، اجتماعی، مدیریتی، قضایی و حکومتی متحول میکند.
صبح قزوین: نهجالبلاغه از چه بخشهایی تشکیل شده است؟
حقشناس: نهجالبلاغه مطابق نسخههای مشهور از 241 خطبه، 79 نامه و 489 حکمت از بیانات امیرالمومنین (ع) تشکیل شده است؛ البته در نسخههای مختلف تعدادی از این شمارهها تفاوت دارد، چرا که برخی از نسخ، دو خطبه را یک خطبه حساب کرده یا چند حکمت را در یک حکمت ترکیب کردهاند.
صبح قزوین: استقبال از نهجالبلاغه پس از تدوین و انتشار چگونه بود؟
حقشناس: این کتاب پس از انتشار به سرعت در دنیای اسلام مطرح شد و هنوز 50 سال از تالیف آن نگذشته بود که در خراسان بزرگ، تدریس و کرسیهای درس نهجالبلاغه توسط بزرگان اهل سنت برپا شده و به سرعت مورد استقبال قرار گرفت.از هیچ کتاب حدیثی به اندازه این کتاب، نسخه خطی باقی نمانده است و همین موید این استقبال است.
صبح قزوین: نهجالبلاغه تا چه حد در میان مردم شناخته شده و دارای جایگاه است؟
حقشناس: با وجود عظمت این کتاب، امروز شاهد کمرنگ شدن آن در متن زندگی مردم و جامعه هستیم، نگاهها به نهجالبلاغه به عنوان یک اثر بلاغی بوده و به عنوان کتاب زندگی مورد توجه قرار نگرفته است.
صبح قزوین: این عدم توجه چه دلایلی داشت؟
حقشناس: عوامل مختلفی در این مسئله دخیل هستند که عامل اول؛ سبک بیانی نهج البلاغه است، زیرا شریف رضی بلیغترین جملات را انتخاب کرده و کتاب زبان فاخری دارد که طبیعتا برای بخشی از جامعه زبان راحتی نیست. کسی که میخواهد نهجالبلاغه را بخواند و بفهمد باید با ظرایف و بلاغت زبان عربی آشنا باشد که شاید مردم به این نوع مطالعه آشنا نباشند.
عامل دوم به محتوای خاص نهجالبلاغه مربوط است، زیرا بخش عمدهی آموزههای آن اجتماعی، سیاسی، حکومتی و مدیریتی و به گونهای است که انسان را به شدت مقید میکند؛ به این معنا که اگر کسی به سراغ نهجالبلاغه رفته و با آن انس بگیرد، دیگر نمیتواند در مدیریت، سیاست و حکومت هرکاری را که بخواهد انجام دهد.
بدون شک سیاستمداران مستبد و خودکامهای که میخواستند مردم را تحقیر کنند، حقوق انسانها را زیر پا گذاشته و دارایی مردم را غارت کنند، نمیتوانند با این کتاب انس داشته باشند؛ مگر اینکه ریاکارانه دم از نهجالبلاغه بزنند و در واقعیت آن را از میدان زندگی خارج کنند.
عامل سوم این است که امویان پس از شهادت امیرالمومنین (ع) تلاش کردند نام ایشان را محو کنند؛ در دورهی عباسی که نهجالبلاغه تالیف شد نیز این سیاست جلوگیری از ورود اندیشه و سیره علوی به زندگی مردم وجود داشت.
صبح قزوین: در طول تاریخ حکومتهای فاسد چه برخوردی با این کتاب داشتهاند؟
حقشناس: حکومتهای فاسد تلاشی برای ورود نهجالبلاغه به زندگی عامه مردم نداشتند؛ زیرا وقتی مردم با سیره حقیقی امیرالمومنین (ع) آشنا شوند، نسبت به حقوق خود از حکومتها مطالبه کرده و به دنبال عزت، کرامت و سربلندی خواهند بود، خدا در زندگی آنها پررنگ شده و معاد باوری شکل میگیرد، بدیهی است اینها مسائل سادهای نیست که حکومتهای غیردینی بپسندند.
صبح قزوین: حوزههای علوم دینی ما چقدر از این کتاب بهره بردهاند؟
حقشناس: شاید به دلیل اینکه نهجالبلاغه کتاب فقهی نیست، در حوزههای ما توجه کمی به آن شود؛ در حالی که نهجالبلاغه کتاب فقه سیاسی، حکومتی، اجتماعی و مدیریتی است. در حوزههای علمیهی شیعه، تدریس و توجه به فقه حکومتی و سیاسی به معنایی که در نهجالبلاغه مطرح است ضعیف بوده و به همین دلیل این کتاب شریف در حوزههای ما جای جدی پیدا نکرده و در میان مردم نیز کمتر ترویج میشد.
صبح قزوین: برای انس بیشتر جامعه با نهجالبلاغه چه راهکارهایی پیشنهاد میکنید؟
حقشناس: با وجود اینکه در دورههای گذشته برای نهج البلاغه حدود 200 شرح کامل و ناقص انجام شده است؛ اما باید کارهای متناسب امروزی بسیاری ازجمله انتشار آن به زبان اقشار مختلف همچون کودکان و نوجوانان انجام دهیم.
در نهجالبلاغه مباحث مدیریتی شاهکاری وجود دارد؛ یکی از اقدامات میتواند مدلسازی و استخراج مباحث مدیریتی، سیاسی و اقتصادی نهجالبلاغه برای ارائه به افراد باشد.
باید کانونهای مطالعه، شرح و بحث نهجالبلاغه در اماکن دینی و فرهنگی با روش صحیح داشته باشیم، زیرا نداشتن روش علمی به آسیب خواهد زد. همچنین روش مطالعه و فهم دقیق نهجالبلاغه نیز باید تدریس شود. موضوع دیگر تشکیل جنبشهای مردمی با هدف ترویج و آموزش نهج البلاغه است که البته مستلزم تربیت مربیان و اساتید است.
چندسالی است که مقاطع ارشد و دکتری نهجالبلاغه ایجاد شده؛ اما تا رسیدن به نقطه مطلوب راه زیادی در پیش داریم.
همچنین خارج از آموزشهای آکادمیک، باید نهجالبلاغه را به درون زندگی مردم انتقال داده و از ظرفیت هیئات و مساجد و کانون های مردمی سراسر کشور استفاده کرد که تا کنون استفادهی کمی از این ظرفیت شده است.
صبح قزوین: آیا در حوزهی سبک زندگی نیز میتوانیم به سراغ نهجالبلاغه برویم؟
حقشناس: نهجالبلاغه کتاب سبک زندگی ایمانی و راهنمای زندگی دینی است و با مهجوریت آن، سبک زندگی دینی صرفا شعار خواهد بود. با این وجود ما معمولا به سراغ این کتاب به عنوان ترجمان مصداقی و وحیانی قرآن کریم در زندگی نمیرویم و کسانی که با نهجالبلاغه انس دارند نیز بیشتر از روی ارادت و دریافت نکات بلاغی و معرفتی است.
صبح قزوین: چه ترجمههایی از نهجالبلاغه شده و کدام موارد برای استفادهی مردم مفیدند؟
حقشناس: ترجمهی محمد دشتی، آیتالله مظاهری، آیتالله مکارم، علامه محمدمهدی جعفری، سید جعفر شهیدی، فیضالاسلام، فاضل، محمدتقی جعفری، شیخ حسین انصاریان و علی اصغر فقیهی همگی خوب و قابل استفاده هستند.
صبح قزوین: در فضای مجازی چه تولیداتی با موضوع نهجالبلاغه در اختیار داریم؟
حقشناس: در این زمینه هم کارهای خوبی شده است، به عنوان مثال سایت شراب بهشتی بخشهایی از نهجالبلاغه را به صورت صوتی کار کرده است.
سایت Ali.121.ir نیز زیر نظر آقای میرصادقی فعالیت میکند و تفاسیر صوتی نهجالبلاغه مثل تفسیر دکتر محمدعلی انصاری و اصغر طاهرزاده را کار میکند.
کتاب پیام امام آیتالله مکارم شیرازی، فروغ حکمت محمدعلی انصاری، شرح نهجالبلاغه ابنهیثم در حوزهی شرح و تفسیر نهجالبلاغه بسیار قابل استفاده هستند.
انتهای پیام/ 5001
دیدگاه ها