تمام روغن نباتی، سویا و ذرت وارداتی در کشور تراریخته است

محصولات «تراریخته» چیست ؟

جانداران تراریخته یا ترانس‌ژنیک ( Transgenesis)، که به آن تراژنی یا ترازایی نیز می‌گویند به فرایند تزریق یک ژن بُرون‌زاد ( Exogenous Gene) به جانداران زنده، گفته می‌شود. به طوری که جاندار ویژگی جدیدی پیدا کند و آن را به فرزندانش منتقل کند. در فناوری تولید جانداران تراریخته (ترازایی)، یک یا چند ژن به ژنوم طبیعی جاندار اضافه یا از آن حذف می‌شود. درصورتی که ژنی از جاندار حذف شود به جاندار حاصل «فروریخته» ( Knock out) گفته می‌شود.

گیاهان تراریخته نیز به گیاهانی گفته می‌شود که یک یا چند ژن محدود خود را در آزمایشگاه از طریق روش‌هایی مختص در علم ژنتیک مولکولی یا مهندسی ژنتیک دریافت کرده باشند. مثلا در گیاه ذرت دریافت گونه‌های دیگری غیر از گونه‌هایی که به دلیل ساختار ژنتیکی با ذرت رابطه خویشاوندی دارند. در رشته مهندسی ژنتیک متخصصان بیش از آنکه به دنبال اصلاح گیاهان به روش‌های مرسوم یا کلاسیک باشند، تلاش می‌کنند تا ژن‌های مربوط به صفات مورد نظرشان  را حتی از میکروب یا باکتری جدا کرده و وارد سلول گیاه مورد نظر کنند. هدف از این کارها بهبود مقاومت گیاه نسبت به برخی آفات و بیماری‌های گیاهی و افزایش تحمل تنش‌هایی نظیر شوری وکم‌آبی، بهبودکیفیت و بازار پسندی محصول، افزایش تولید و عملکرد گیاه، افزایش بهره وری در کشاورزی و در نهایت افزایش سطح سلامت جامعه از طریق کاهش مصرف انواع سموم و کودهای شیمیایی است.

چرا محصولات تراریخته ساخته و تولید شد ؟

با توجه به افزایش جمعیت بشر به حدود نه میلیارد نفر و در نظر گرفتن این واقعیت که نزدیک به یک میلیارد نفراز مردم سرتاسر جهان، بویژه مردم کشورهای در حال توسعه دچار محرومیت و فقرغذایی هستند، استفاده از فناوری ‌های جدید برای بهبود کیفیت و افزایش تولید مواد غذایی اجتناب ناپذیر تلقی می شد.

دستکاری ژنتیکی مواد غذایی مانند غلات، ذرت، سویا و غیره نه تنها به کشاورزان کمک خواهد کرد که با هزینه، نیروی کار، آب و سموم کمتر، مقادیر بیشتری مواد غذایی تولید کنند، بلکه نیاز مردم بسیاری از کشورهای جهان سوم و فقیر را نیز رفع می کنند. این امر، دلیل اصلی تولید و گسترش روزافزون آن‌هاست. این مزیت‌ها، ‌دربرگیرنده «قیمت کمتر» و «فایده بیشتر (از نظر زمان ماندگاری و ارزش غذایی محصول)» یا هردوی آن‌ها هستند.

از جمله ویژگی های کشت محصولات تراریخته می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گیاهان تراریخته به‌وجود آورد که به بیماری‌ها، آفت‌ها و حشرات، مقاوم هستند.
• تولید را در واحد سطح افزایش داده و بخشی مهمی از کمبود جهانی به مواد غذایی را رفع خواهد کرد.
• گیاهان خوراکی را به سمومی که برای دفع علف هرز استفاده می‌شوند مقاوم کرد.
• مواد غذایی مانند غلات، ذرت، سویا و غیره باعث می‌شود که بتوان با هزینه، نیروی کار، آبیاری، زهکشی و سموم کمتر، مقادیر بیشتری مواد غذایی تولید شود و با مشکل کمبود غذا در جهان مبارزه کرد.
• گیاهان را در شرایط نامساعد محیطی (خشک‌سالی، سرما و سیل) و همچنین زمین‌هایی که چندان برای کشاورزی مناسب نیستند (شوره زارها) پرورش داد.
• مواد غذایی را با بیشترین مقدار مواد مغذی مانند انواع اسید آمینه، پروتئین و ویتامین‌های ضروری تولید کرد تا به بهبود سلامت کمک کند.
• مواد حساسیت‌زا را در مواد غذایی گیاهی یا حیوانی کاهش داد.
• زمان بهره‌وری و تازه ماندن مواد غذایی را افزایش داد.

آیا خوردن محصولات تراریخته برای انسان ضرردارد؟

این یک واقعیت است که تاکنون هیچ یکی از کارشناسان تغذیه در جهان به طور قطع در مورد زیان و یا فواید 100 درصدی این محصولات با اطمینان سخن نگفته اند. عده ای از موافقان استفاده از این محصولات معتقدند از آنجا که شواهدی که نشان دهد خوردن محصولات تراریخته می تواند باعث ایجاد بیماری در مصرف کننده ها شود وجود ندارد به همین دلیل می توان به صورت نامحدود به کشت بذرها و دانه های این محصولات پرداخت. اما مخالفان این استدلال را کافی نمی‌دانند. آنها می‌گویند با توجه به اینکه تقریبا حدود بیست سال است این محصولات در سطح تجاری کاشته شده‌اند، تحقیقات آنقدر طولانی نبوده که از سلامت و تاثیر این محصولات در دراز مدت بر سلامت انسان روشن نیست. برخی متخصصان این نگرانی را مطرح کرده‌اند که این محصولات ممکن است آلرژی و بیماری‌های سیستم ایمنی ایجاد کند.

وضعیت مصرف محصولات تراریخته در ایران

واقعیت این است که از چند سال پیش ایرانیان نیز در حجم وسیعی محصولات تراریخته مصرف می‌کنند. به اذعان وزیر اسبق کشاورزی در ایران، بیش از ۲۰ سال است که محصولات تراریخته مصرف می‌شود. این در حالی است که این محصولات عمدتا وارداتی هستند. به‌نظر می‌رسد دنیای امروز، دنیای خداحافظی با محصولات ارگانیک است و به‌دلیل تقاضای بالا برای محصولات غذایی تولید‌کنندگان ناگزیر به تولید محصولات تراریخته هستند. در این زمینه روز گذشته ، عیسی کلانتری ، رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشورمان در مورد محصولات تراریخته در کشورمان گفت :

«محصولات تراریخته امروز بخشی از مواد غذایی جهان را تامین می‌کند، تقریبا تمام روغن‌های نباتی، سویا و ذرت وارداتی در کشور تراریخته است.»

البته این پایان کار محصولات تراریخته در کشور نیست و این خوشبینانه‌ترین حالتی است که می‌توان برای محصولات کشاورزی و مواد غذایی متصور بود و امیدوار باشیم که هیچ محصول تراریخته‌ای غیر از روغن‌ها  و ذرت ها در سبد غذایی ایرانیان جای‌گذاری نشده باشد.

چرا برای استفاده از محصولات تراریخته در کشور باید حساس بود ؟

بر اساس تحقیقات خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری، بزرگترین کمپانی های بیوتکنولوژی کشاورزی جهان که اقدام به تولید محصولات تراریخته می کنند و به "پنج غول" بزرگ تولیدکننده این محصولات مشهور هستند در کشورهای آمریکا (مونسانتو ، دو دوپونت )، آلمان (بایر، باسف ) سوییس (سینجنتا) حضور دارند و از آنجا که محصولات تراریخته شامل قانون مالکیت معنوی و علمی می‌شود به همین دلیل خریدار چه کشاورز چه دولت‌ها باید مجوز استفاده یا کاشت آن را از شرکت سازنده بگیرند چرا که دانه‌های این محصولات طوری تراریخته شده اند که دانه‌ی حاصل از آن دیگر قابل کشت نداشته باشند، که این امر می‌تواند کشور را به وابستگی ۱۰۰ درصدی واردات این محصول تبدیل کند .

از سوی دیگر ، از آنجا که کشورمان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بارها مورد تحدید انواع جنگ های اقتصادی، علمی و بیوتکنولوژی قرار گرفته است ممکن است که این نهاله های کشاورزی از سوی سازندگان آن دستکاری ژنتیکی شده باشند و در آینده صدمات جبران ناپذیری برای مردم در پی داشته باشد .

برچسب گذاری محصولات تراریخته؛ قانونی که در کشور نادیده گرفته می شود

کشورهایی از جمله ایران و اتحادیه اروپا در سال 2000 پروتکل ایمنی زیستی را امضا کردند. در این میان اتحادیه اروپا در همان سال، قانون برچسب‌گذاری را آغاز کرد و در سال 2003 این قانون اجباری و در سال 2007 نهایی شد. قوانین برچسب‌گذاری نیز بسیار محدود‌کننده بود؛ یعنی تا قبل از سال 2007 محصولات دستکاری شده با‌درصد تغییرات ژنتیکی بین9/0 تا 1 برچسب‌گذاری می‌شدند، ولی از سال 2007 به بعد حتی اگر این‌درصد به صفر هم نزدیک شود نیز برچسب‌گذاری انجام می‌شود. اما در ایران محصول تراریخته یا دست ورزی شده نمی‌بینیم، چون برچسب‌گذاری نمی‌شوند و مردم اطلاعی ندارند. مردم ایران نمی‌دانند که چه می‌خورند.

در این زمینه ،علی کرمی متخصص بیوتکنولوژی و ایمنی زیستی در مورد قوانین برچسب گذاری محصولات تراریخته گفت: قانون برچسب گذاری در محصولات تراریخته در کشور اصلا رعایت نمی شود، و اگر سری به فروشگاه های بزرگ بزنید علیرغم اینکه همه روغن های وارداتی تراریخته هستند اما برچسب تراریخته ندارند.

گزارش میدانی خبرگزاری علم و فناوری نیز از مغازه ها و فروشگاه نیز نشان میدهد که برچسب تراریخته در هیچ محصول غذایی از جمله روغن ها وجود ندارد.

کلام آخر ...

آنچه مشخص است کشت محصولات تراریخته می تواند تا حدودی مشکلات زیستی و همچنین مشکلات کمبود مواد غذایی در بعضی از صنایع را کاهش دهد اما نکته ای که در این باره وجود دارد آن است که دولت و مجلس می توانند تولید محصولات ترایخته ساخت متخصصان کشورمان را جایگزین واردات آن از کشورهایی همچون آمریکا نمایند چرا که ممکن است استفاده از این محصولات مشکلاتی همچون انواع سرطان ها، اقیم شدن زوج ها و ... را در پی داشته باشد.

انتهای پیام /1404

منبع:خبرگزاری علم وفناوری