سرگذشت قرآنِ دروازه قرآن

به گزارش سرویس فرهنگ وهنر صبح قزوین، در سال‌های دور خلاقیت انسان‌ها با اعتقادات، دست به دست دادند تا قرآن 17 منی دروازه قرآن شیراز خلق شود. حالا این قرآن پس از گذشت 600 سال اما و اگرهای بسیاری را به وجود آورده است.

به گفته پیشینیان، وزن این قرآن 17 من است اما برخی معتقدند که هر برگ آن 17 من وزن داشته. این قرآن 17 منی در معروف‌ترین دروازه شیراز یعنی دروازه قرآن قرار داشت.

مردم فارس که همیشه به اعتقادات مذهبی پایبند بوده‌اند، برای تبرک در شب‌های جمعه از زیر این دروازه عبور می‌کردند. آنها تصور می‌کردند با این کار تا آخر هفته از قضا و بلا در امان می‌مانند. این گروه از افراد تا 40 سال پیش نیز به این اخلاق و رفتار خود پایبند بودند.

این قرآن 17 منی از سوی «سلطان ابراهیم ابن شاهرخ تیموری» در سال 834 هجری قمری یعنی حدود 600 سال پیش به خط ثلث نوشته شده و جنس آن از کاغذ «خان بالیغ» است.

عضو شورای ارزشیابی انجمن خوشنویسان ایران وکاتب قرآن کریم در این‌باره به`فارس می‌گوید: دروازه قرآن فعلی شیراز در زمان عضدالدوله ساخته شده که یکی از دروازه‌های اصلی شیراز بوده است. دروازه اصفهان پیش‌تر از دروازه قرآن مهم‌ترین دروازه شیراز بود که با گذشت زمان از اهمیت آن کاسته شد.

محمد نعمتی درباره نگارش قرآن 17 منی یاد‌آور می‌شود: در گذشته خوشنویسان و کاتبان ایرانی از روی تجربه دریافته بودند که روی کاغذ لغزنده، هنر خوشنویسی با کیفیت بهتری از کار در می‌آید، به همین دلیل کاغذ را با نشاسته اندود می‌کردند تا شکل آهار مهره را به خود بگیرد و صیقلی شود و پس از صیقلی شدن کاغذ روی آن خوشنویسی می‌کردند.

وی بر خلاف آن دسته از پژوهشگران که خط این قرآن را ثلث می‌دانند، معتقد است: این قرآن توسط ابراهیم سلطان تیموری با خط محقق که خطی رشید قامت بوده و با ثلث شباهت دارد، کتابت شده است.

وی اضافه می‌کند: از آنجایی که این قرآن فاقد تذهیب بوده و به‌صورت ساده نگارش شده، به نظر می‌رسد آخرین کتابت ابراهیم سلطان تیموری باشد.

این محقق با یاد‌آوری اینکه قرآن 17 منی به دلیل رسم و رسومات آن روزگار اهالی شیراز به‌صورت هفتگی تلاوت و پس از گذشت مدتی فرسوده شده است می‌گوید: این قرآن که بزرگ‌ترین قرآن موجود در شیراز است در دو جلد مجلل چندین بار صحافی شده است.

اثر ارزشمند دوران تیموریان​

رئیس اداره موزه های اداره صنایع دستی و میراث فرهنگی فارس نیز با اشاره به اینکه در سال1330 به بهانه خیابان کشی، دروازه قرآن فعلی ساخته شده است می‌گوید: قرآن 17 منی به دلیل اعتقادات اهالی شیراز در بالای این دروازه نگهداری شده و مسافران و مردم این شهر برای تبرک از زیر آن عبور می‌کردند.

محمدمهدی نجفی بیان می‌کند: در حکایات متعدد تاریخی عنوان شده است که نادرشاه افشار قرآن 17 منی و قرآن‌های نگاشته شده تا آن زمان را به‌عنوان پشتوانه معنوی، از طریق کاروان‌های خود حمل می‌کرد تا در سفر و جنگ در امان بماند.

 وی می‌افزاید: بسیاری از حاکمان کشورهای همسایه برای در امان بودن از جنگ و بلایای طبیعی، این قرآن‌ها را دریافت کرده و در مکانی مخصوص نگه می‌داشتند و پس از مدتی آنها را عودت می‌دادند.

نجفی وزن اولیه این قرآن را بیش از 51‌کیلوگرم اعلام می‌کند و ادامه می‌دهد: پس از گذشت زمان و آسیب‌های وارد شده، صحافی این قرآن به دلیل حجم زیاد صفحات، از هم باز شده است که سال گذشته توسط کارشناسان شیرازی در دو جلد صحافی شد و وزن هر کدام از این جلدها بیش از 21‌کیلو گرم است.

این کارشناس صنایع دستی و میراث فرهنگی اضافه می‌کند: از جلدهای قدیمی این قرآن که در دوره قاجار تعویض شده است، اکنون در موزه پارس نگهداری می‌شود. نجفی می‌افزاید: جلدهای چرمی این قرآن دو جلدی، مرمت شده است تا آسیب جدی‌تری به آن وارد نشود.

به گفته وی، در دوره تیموریان آثار بسیار ارزشمندی از سوی هنرمندان آن دوره در شیراز خلق شد که قرآن 17 منی یکی از این آثار است.

نجفی در خصوص این قرآن نفیس می‌گوید: به دستور «تاشیح خاتون» مادر «ابواسحاق اینجوی» چنین قرآن‌هایی در فارس و ایران کتابت شده است. در سال 738 تا 747 هجری قمری نیز به دستور او، حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) مرمت و بازسازی شد و تعداد زیادی از هنرمندان ایران فرا خوانده شدند تا با خط ثلث چندین جلد قرآن را کتابت کنند.

وی اضافه می‌کند: پس از مدتی هزار جلد قرآن توسط هنرمندان نگاشته و به حرم مطهر شاهچراغ(ع) و خدایخانه مسجد جامع عتیق اهدا شد که یکی از این آثار، قرآن 17 منی شیراز است.

این گزارش حاکی از آن است که تنها قرآن به جای مانده از این آمار با خط ثلث نگاشته شده که با تذهیب و طلا‌نگاری، بر زیور آن افزوده شده است. در حال حاضر از این نسخه در موزه پارس نگهداری می‌شود؛ جایی که از سال 1316 حافظ قرآن 17 منی است تا مورد بازدید علاقه‌مندان قرار گیرد.

منبع:فارس

انتهای پیام/1404