۱۸/رمضان/۱۴۴۵

-

۱۴۰۳/۰۱/۰۹ پنجشنبه

صبح قزوین فرازونشیب اشتغال زنان در میان سیاست‌زدگی‌ها/ برای بهبود شرایط بانوان شاغل چه می‌توان کرد؟
کد خبر: ۳۳۸۸۱۳ نویسنده: کریم تفضلی تاریخ انتشار: ۱۳۹۸/۹/۱۱ ساعت: ۸:۲۷ ↗ لینک کوتاه

در مصاحبه صبح قزوین با دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی مطرح شد؛

فرازونشیب اشتغال زنان در میان سیاست‌زدگی‌ها/ برای بهبود شرایط بانوان شاغل چه می‌توان کرد؟

پژوهشگر اجتماعی در مصاحبه با صبح قزوین گفت: اکنون دچار نوعی دودستگی فرهنگی در کشور شده‌ایم، عده‌ای می‌گویند زن‌ها با بازگشت به خانه به وظایف مادری و همسری خود بپردازند و دسته‌ی دوم تلاش می‌کنند زنان را بر اساس معیارهای جهانی به تمام عرصه‌های کاری وارد کنند.

فرازونشیب اشتغال زنان در میان سیاست‌زدگی‌ها/ برای بهبود شرایط بانوان شاغل چه می‌توان کرد؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی صبح قزوین؛ اشتغال زنان آری یا خیر؟! موضوعی که سال‌هاست برای عده‌ای به صورت دغدغه و برای برخی نیز ابزاری برای به راه انداختن دعواهای سیاسی و جنسیتی شده است.

موضوع اشتغال بانوان به میزانی قابل اهمیت و دارای حساسیت است که نمی‌توان با نگاه صرف احساسی یا برتری‌جویی نسبت به مردان آن را مورد بررسی قرار داد؛ بلکه باید با توجه به توانمندی‌ها و روحیات و حتی خلقیات یک زن و بررسی تمام ابعاد شخصی، اجتماعی، خانوادگی و زنانگی و مادرانگی مورد توجه قرار بگیرد.

کریم تفضلی در مقطع دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه دهلی هندوستان تحصیل کرده و اکنون به عنوان کارشناس فرهنگی در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) حضور دارد و در کنار آن به فعالیت پژوهشی نیز می‌پردازد.

این جامعه‌شناس پژوهش‌هایی در حوزه‌ی اشتغال زنان نیز انجام داده و در تدوین سند ارتقای زنان با دفتر امور بانوان استانداری همکاری داشته است، همین امر موجب شد برای دریافت پاسخ‌های جامعه‌شناختی به سوالاتمان درباره‌ی اشتغال زنان او را برای گفت‌وگو به دفتر صبح قزوین دعوت کنیم.

صبح قزوین: بانوان ایرانی در چه مشاغلی فعالیت می‌کنند؟

تفضلی: نخستین رده‌ی شغلی که بانوان در آن حضور دارند، مشاغل پاره‌وقت خانگی و کارگاهی مثل کار نظافتی پاره‌وقت و یا فعالیت در کارگاه‌ها است. دومین رده کارگران خدماتی هستند، از زمانی که کارهای خدماتی چون ترمیم فضای سبز به صورت حجمی به پیمانکارها واگذار می‌شود، بانوان نیز در رده‌های نظافتی و خدماتی حضور دارند.

رده‌ی سوم به کارگران فنی و نیمه فنی مربوط می‌شود، ما معمولا خانم کارگر ماهر نداریم، اما در مکان‌هایی مثل شرکت‌های بسته بندی و توزیع، کارگران نیمه ماهر حضور دارند. با این وجود خانم‌ها عمدتا به عنوان کارگر ساده مشغول به کار هستند. رده‌ی بعدی کارمندان هستند و بعد از آن پزشکان، وکلا و مدیران شرکت‌های صنعتی قرار می‌گیرند.

صبح قزوین: مهم‌ترین دلایل بانوان برای ورود به عرصه‌ی اشغال چیست؟

تفضلی: این موضوع نخست به دلایل اقتصادی بازمی‌گردد، آن هم به دو دلیل، دلیل اول اینکه ساختار اجتماعی ما پس از مواجهه با دنیای مدرن و گسترش شهرنشینی تغییر پیدا کرده است و ساختار خانواده‌ها هسته‌ای شده، بنابراین اگر در گذشته حمایت والدین از خانواده‌های تازه تشکیل شده وجود داشت و تا چند سال بدون دغدغه‌ی اجاره منزل در خانه‌ی پدری زندگی می‌کردند، اکنون کمتر امکان چنین حمایت‌هایی وجود دارد.

از سوی دیگر انتظارات بالای فرزندان، تغییر دیدگاه زنان، افزایش کشمکش‌های اقتصادی و مصرف‌گرایی دیگر عواملی هستند که به تدریج بانوان را از نظر اقتصادی به این نتیجه می‌رساند که راهی جز اشتغال ندارند؛ پس مهم‌ترین عامل نیاز اقتصادی است.

عامل دوم تحول زنان است؛ زن ایرانی شاید عالی‌ترین نماد تضاد سنت و مدرنیته در ایران باشد، او تظاهرات مدرنیته را گرفته و چون مادر ارتباط بیش‌تری با فرزندان دارد، به آن‌ها منتقل می‌کند و از سوی دیگر به دلیل اینکه تحول فکری زن زودتر اتفاق افتاده است، مادر خواسته‌های بچه‌ها را بهتر از پدر می‌پذیرند و سعی در برآوردن آن‌ها دارد. شرایط زنان در گذشته سخت بوده و شاید اکنون برخی احساس‌ می‌کنند که از یک زندان تاریخی و سنتی رها شده و اکنون  به آگاهی رسیده‌اند.

صبح قزوین: در این زمینه تفاوتی میان زنان روستایی و شهری وجود دارد؟

تفضلی: زنان روستایی پا به پای مردان کار می‌کنند، اما همین افراد با مهاجرت به شهر دچار مصرف‌زدگی شده و دیگر مولد نیستند. زن روستایی پس از مواجهه با زن شهری اهل تبرج و تجمل تصور می‌کند هرچه بیش‌تر مصرف کند ارزش بیش‌تری دارد و اصلا اصالت زن همین است، روند سنتی زندگی‌اش از دست می‌رود و حجم عظیم انتظارات رو به افزونی ایجاد می‌شود که مردان نمی‌توانند آن را برآورده کنند. باید این نگاه مصرف‌گرا را از بین ببریم و زن شهری مولد باشد.

صبح قزوین:  آیا می‌توان گفت برخی مشاغل با ویژگی‌های زنان سازگاری بیش‌تری دارد؟

تفضلی: این موضوع را از دو بعد می‌توان بررسی کرد: بُعد اول ویژگی‌های فردی و تفاوت طبیعت زن و مرد است، بر اساس تحقیقات جدید در غرب نیز عقیده بر این است که قابلیت‌های زنان و مردان متفاوت است.

این تفاوت‌های طبیعی به دو دلیل است؛ دلیل اول امکان باروری، فرزندآوری و برقراری رابطه‌ی بهتر با فرزندان است و دلیل دوم به تفاوت‌های روانشناختی مربوط می‌شود؛ به عنوان مثال زنان برخلاف مردان می‌توانند در یک زمان چند کار را انجام دهند. اما با وجود این تفاوت‌ها هنوز چه در کشور ما و چه در کشورهای غربی این امکان فراهم نشده تا زنان در مشاغلی متناسب با ویژگی‌های فردی خود فعالیت کنند؛ مثلا شاید پرستاری یا مراقبت از کودک یک شغل زنانه به نظر بیاید، اما به دلیل محدودیت‌ها و شرایط اجتماعی این تفکیک الزاما تحقق کامل نمی‌یابد.

پس از تفاوت‌های طبیعی، بُعد دوم به شرایط و ویژگی‌های اجتماعی مربوط می‌شود، به این معنا که خانواده‌های ایرانی مایلند خانم‌هایشان در محیط‌هایی با  تعامل کمتر با جنس مخالف کار کنند؛ پس مشاغلی چون معلمی که در محیطی زنانه است را برای بانوان می‌پسندند.

اینجا این سوال مطرح می‌شود که کارهایی که خانم‌ها انجام می دهند، چقدر با شئونات اجتماعی آن‌ها، ساختار سنتی و ویژگی‌های فرهنگی جامعه تناسب دارد؟ باید به این سوال پاسخ داد.

صبح قزوین: ساختار اجتماعی چه الزاماتی را برای بانوان ایجاد می‌کند؟

تفضلی: بانوان باید به سمت مشاغلی بروند که اولا خانواده پذیرش آن را داشته باشد، گاهی در اثر تحصیلات و شغل، فکر بانوان تغییر پیدا می‌کند؛ اما ساختار سنتی هنوز اجازه‌ی تحرک و فعالیت به آن‌ها نمی‌دهد یا در برخی شهرها ملزم به ازدواج در سنین پایین هستند. در چنین مواقعی میان خواسته‌ی دختران و ساختارهای سنتی تعارض ایجاد می‌شود، پس باید بپرسیم آیا مشاغل زنان با ساختار سنتی ما همخوانی دارد یا خیر؟ به عنوان مثال خانم‌های زیادی در رشته‌های فنی فارغ‌التحصیل می‌شوند، اما آیا این امکان برای آن‌ها وجود دارد که در مراکز فنی مشغول به کار شوند؟ باید به این موارد توجه کرد.

صبح قزوین: این الزامات اجتماعی تا چه حد تغییر پذیرند؟

تفضلی: بسیاری از محدودیت‌های فرهنگی به مرور زمان تغییر می‌کند و می‌توان فضا را برای فعالیت بانوان بهسازی کرد.

ترمیم و بهبود راه حل‌هایی دارد؛ بسیاری از کارگاه‌های بسته بندی، صنایع تبدیلی و تولیدی را می‌توان در حوزه‌ی صنایع سبک تفکیک کرده و محیطی با ترکیب زنانه ایجاد کرده و به این شرکت‌ها تسهیلات ویژه‌ای داد؛ در گذشته صنایع دستی فراوانی چون خیاطی، ریسندگی و بافندگی داشتیم که نیاز بازار را نیز تامین می‌کرد. اکنون نیز می‌توانیم چنین فضاهایی برای کار بانوان فراهم کنیم، به عنوان مثال با ایجاد دفاتر گردشگری زنانه، تورهای گردشگری ویژه‌‌ی خانم‌ها با ترکیب کادر زنانه برگزار شود، پس در سطوح مختلف و صنایع زود بازده می‌توانیم فضایی را فراهم کنیم که به اقتصاد کشور نیز کمک کند.

در حوزه‌ی اجتماعی نیاز به فرهنگ‌سازی داریم، اما نباید مانند تجربه‌ی کشورهای غربی زن اسیر دست بازار و تبدیل به ابزار شود، باید جایگاه زن در خانواده، حرمت همسری و گوهر زن در خانواده حفظ شود و بین کار و زندگی تعادل برقرار کنیم، طوری که بخشی به وظایف درون خانواده و بخشی به فعالیت‌های اجتماعی اختصاص یابد. قسمتی از این موضوع فرهنگی است و باید روی آن کار کرد.

بهسازی محیط می‌تواند با توجه به ظرفیت‌های جامعه انجام شود، به عنوان مثال بانوان در جامعه‌ی ما به راحتی رانندگی می‌کنند، اما هنوز محیط‌های تعمیرگاهی ما محیط‌های مناسبی نیست، با توجه به اینکه خانم‌هایی در رشته‌های مرتبط با این شغل تحصیل کرده‌اند، شهرداری می‌تواند مجموعه‌هایی ایجاد کند که کل تعمیرگاه خانم باشند و نیاز بانوان را در محیط مناسبی برطرف کرده و بانوان به محیط‌های مردانه مراجعه نکنند، پس باید محیط‌ها را اصلاح و بهسازی کنیم.

صبح قزوین: حضور بانوان در مشاغلی که جو اجتماعی پذیرای آن نیست چه آسیب‌هایی دارد؟

تفضلی: نخستین آسیب متوجه خود بانوان شده و با ورود آن‌ها در مشاغل مغایر با جو اجتماعی، به دلیل محدودیت‌ها و معذوریت‌ها دچار مشکل می‌شوند. مثلا اینکه بانویی به عنوان کاسب تا ساعت 2 بعد از نیمه شب در مغازه باشد، با بستر اجتماعی ما همخوان نیست. این می‌تواند به مرور زمان تغییر کند، به عنوان مثال تا اوایل انقلاب حضور بانوان در کارخانه‌ها پذیرفته نبوده و نگاه‌ خوبی به کارگر زن وجود نداشت، اما امروزه فضای کارخانه‌ها نسبت به حضور بانوان تغییر کرده است.

پس در وهله‌ی اول خانم‌ها در محیط‌هایی مشغول به کار شوند که بسترسازی انجام شده باشد، دومین گام بهسازی محیط‌های شغلی و سومین گام بهسازی فرهنگی است؛ کار فرهنگی لازم است و مسائل نباید به حال خود رها شوند.

صبح قزوین: موضوع اشتغال بانوان تا چه اندازه دچار سیاست‌زدگی شده است؟

تفضلی: متاسفانه اکنون دچار نوعی دودستگی فرهنگی در کشور شده‌ایم، عده‌ای می‌گویند زن‌ها با بازگشت به خانه به مادری و همسری بپردازند، این دسته می‌گویند با توجه به اینکه غرب بنیان خانواده را نشانه گرفته است، زنان باید به خانواده بپردازند. در بررسی این نگاه آنچه مهم است، پرهیز از شعارزدگی و کمک واقعی به ازدواج، پویایی خانواده و فرزندآوری با بهبود شرایط اقتصادی و اشتغال است.

دسته‌ی دوم تلاش می‌کنند زنان را بر اساس معیارهای جهانی به تمام عرصه‌های کاری وارد کنند؛ مثلا قانون می‌گذارند که باید 30درصد پست‌های مدیریتی را به زنان بدهیم، غافل از اینکه قانونگذاری بدون فراهم شدن بسترهای اجتماعی دردی را دوا نمی‌کند، هر دو دسته در برخورد با موضوع دچار سیاست‌زدگی شده‌اند و به جای کار ریشه‌ای، نگاه سیاسی و فرمایشی به موضوع دارند.

درباره‌ی حضور بانوان در اجتماع و مشاغل فرهنگ‌سازی انجام نشده و گاهی برای اظهار مدرن شدن، صرفا آمارهایی از حضور زنان ارائه کرده‌ایم.

صبح قزوین: نقطه‌ی مطلوب ما در موضوع اشتغال بانوان چیست؟

تفضلی: مهم ترین ایده‌آل ما باید تعادل بخشی میان محیط کار و خانه باشد، طوری که خانم‌ها در عین برخورداری از نعمت مادری و همسری، حضور اجتماعی نیز داشته باشند. مثلا دولت مرخصی زایمان را قرار داده است، اما چنین تسهیلاتی به نظام کاری ما نمی‌خورد و وقتی زنان پس از مرخصی به محیط کار بازمی‌گردند دچار مشکل می‌شوند، گاهی نیز کارفرما دیگر فرد را نمی‌پذیرد. برای حل مسئله می‌توانیم شرایطی ایجاد کنیم که شیفت‌کاری بانوان هر چهار یا پنج ساعت یک بار تغییر کند تا بتوانند در این فاصله به فرزندانشان رسیدگی کنند.

همچنین حتما محل نگهداری کودکان در محیط کار وجود داشته باشد، از سوی دیگر کارفرماها این واقعیت را بپذیرند که این فرد مادر است و وظایف دیگری دارد که باید به آن‌ها بپردازد؛ ایجاد محیط‌های کاری با ترکیب زنانه که پیش‌تر درباره‌ی آن صحبت شد در این زمینه می‌تواند کمک کننده باشد.

انتهای پیام/ 5001

دیدگاه ها

اخبار استان قزوین
اخبار ایران و جهان