بازی عربستان با نفت

پس از نخستین شوک نفتی در سال ۱۹۷۳ میلادی (۱۳۵۲) و جنگ در خاورمیانه میان اعراب و اسراییل، رهبران عربستان سعودی دریافتند که می‌توانند با روشن و خاموش کردن چند دکمه، در معادلات منطقه‌ای و جهانی نقش آفرینی کنند. در سال‌های اخیر، تولید نفت ایالات متحده رشد چشمگیری داشته بدین ترتیب، راهکار منطقی ریاض، کاهش مازاد عرضه برای توازن قیمت‌ها است اما آنها با راهبردی مخالف، به میدان آمده‌اند. از نگاه آنها، دنیا دار مکافات است و آنها نگرانند که نتوانند وظایف خود را درقبال متحدان غربی و یا منطقه‌ای خویش اجرا کنند.

رویارویی ایران و عربستان

بسیاری از کارشناسان از آغاز یک جنگ سرد جدید میان ایران و عربستان سخن می‌گویند. در این رویارویی، دستاوردهای ایران به منزله شکست عربستانی‌ها خواهد بود. زنگ‌ها برای آل سعود به صدا درآمده است. ریاض معتقد است آمریکایی‌ها به صورتی تاثیرگذار خود را پنهان کرده و ایرانی‌ها را از قلاب رها نموده‌اند. مثلا تصمیم گرفته شده بود که ایرانی‌ها نتوانند در داخل کشورشان به غنی سازی اورانیوم بپردازند، اما با به رسمیت شناخته شدن این اقدام، ۷ میلیارد دلار وجه نقد نیز به آنان پرداخت شده است.

از نگاه سعودی‌ها، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، چهره دوستانه یک رژیم در اندیشه سلطه بر منطقه خاورمیانه و در سودای پذیرش آرمان‌هایش توسط جهان است که نمی‌توان به آن اعتماد کرد. آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها، ماه‌ها زمان صرف کردند تا راه‌هایی برای اجرای برنامه‌های اقتصادی روحانی با هدف به حاشیه راندن تندروها بیابند. در مجموع، توسعه نفوذ ایران در منطقه کلیدی خاورمیانه، رهبران ریاض را بیش از برنامه‌های هسته‌ای این کشور می‌ترساند. در عراق، ایرانی‌ها توانسته‌اند دستگاه‌های امنیتی این کشور را با عملکرد خوب خود، در اختیار بگیرند. نیروهای سپاه پاسداران پس از حملات داعش به مناطق کردنشین، به یاری کردها شتافتند و علاوه بر شیعیان، از کردها نیز دفاع کردند.

در سوریه، ائتلاف به رهبری ایالات متحده، حملات زیادی به مواضع داعش انجام داده و این اقدامات، از دامنه فشار بر بشار اسد، متحد دیرینه ایرانی‌ها کاسته است. اگرچه در ابتدا، غرب خواهان سرنگونی بشار اسد بود، اما بعدها دولت‌های غربی تصمیم گرفتند با کمک وی، تهدید بزرگ‌تری به نام داعش را نابود کنند.

از سوی دیگر، رهبران ریاض در مرزهای جنوبی و شرقی کشورشان با مشکلات زیادی روبرو هستند. جنگجویان یمنی و تظاهرات کنندگان بحرینی، این احساس را پدید آوردند که کشور پادشاهی عربستان از همه طرف در محاصره ایران قرار گرفته است.

تغییر مهره‌های بازی

در میانه بحرانی که به نظر می‌رسد ایرانی‌ها برنده آن هستند، عربستان سعودی تصمیم گرفته مهره‌های بازی را جابجا کند. رهبران این کشور تمایلی به مقابله نظامی با ایران ندارند اما به دنبال راه‌های دیگری برای رویارویی با تهران هستند حال پرسش اینجاست که شیوخ ریاض تا چه زمانی می‌توانند این بازی را ادامه دهند؟

در واقع، پاسخ این سوال چند ماه است اما با سقوط قیمت نفت آنها باید در راهبردهای خود تجدیدنظر کنند. تداوم فشار به تهران، ساده‌ترین راهکار به شمار می‌رود. اقتصاد ایران وابستگی زیادی به فروش هیدروکربن‌ها دارد و ۶۰ درصد درآمدهای صادراتی و ۲۵ درصد تولید ناخالص داخلی آنان در سال ۲۰۱۳ میلادی به این بخش وابسته بوده است.

یک موضوع مورد توجه این است که در نشست نوامبر گذشته( آذر ۱۳۹۶) اوپک، ایران پیشنهاد توقف طرح فریز نفتی را مطرح کرد تا عربستان را تحت فشار قرار دهد. در مقابل، سعودی‌ها فرصتی به دست آوردند تا با روسیه برای همکاری در مدیریت بازار نفت به توافق برسند. روس‌ها به عنوان متحد بشار اسد، نیاز زیادی به این درآمدها دارند. ارزش روبل به قیمت نفت وابسته بوده و ریاض به دنبال یک تیر و دو نشان است.

ذخایر ارزی هنگفت

دولتمردان ریاض تا چه زمانی می‌توانند این بازی را ادامه دهند؟ با کاهش قیمت‌ها به نظر می‌رسد آنها تنها بتوانند این بازی را برای مدتی محدود ادامه دهند. این کشور پادشاهی ‏۷۴۱ میلیارد دلار ذخیره ارزی دارد و در سال گذشته مالی، ۱۵ میلیارد دلار درآمد مازاد داشت. آنها با این ذخایر می‌توانند تا چند سال، کسری بودجه خود را جبران کنند. سعودی‌ها چند قرارداد بزرگ تسلیحاتی خود را نهایی کرده‌اند و در دو تا سه سال آینده، بودجه نظامی کمتری نیاز خواهند داشت بدین ترتیب آنها می‌توانند بودجه بیشتری به سایر بخش‌ها اختصاص دهند.

سعودی‌ها باید دریابند برجام می‌تواند از بروز جنگ‌های منطقه‌ای جلوگیری کند. این بهترین گزینه از یک مجموعه انتخاب بد است و به جای خراب کردن باید در فکر تقویت آن باشند.

جوان آنلاین: این مطلب، صرفاً جهت اطلاعِ مخاطبان، نخبگان، اساتید، دانشجویان، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران بازنشر یافته و الزاماً منعکس‌کننده‌ی مواضع و دیدگاه‌های جوان آنلاین نیست.