نبرد در كوهستان

عمليات كربلاي 7 در تاريخ 13 اسفند 1365 در غرب پيرانشهر و در عمق 20 كيلومتري خاك عراق، توسط لشكر 64 اروميه در منطقه‌اي كوهستاني و پوشيده از برف با ارتفاع چندين متر به اجرا درآمد كه در نتيجه آن، ارتفاعات 2519 و گردمند كه بر محور پيرانشهر، حاج عمران، دربند، چومان مصطفي به رواندوز تسلط و اشراف دارند، به تصرف رزمندگان ارتش جمهوري اسلامي درآمد و تا پايان جنگ در دست نيروهاي خودي باقي ماند.

ارتفاع حساس 2519 پيش از اين، دو بار طي عمليات‌هاي والفجر2 و كربلاي 2 به تصرف رزمندگان ايران درآمده بود، ليكن ارتش عراق هر بار با اجراي آتش سنگين و پاتك‌هاي متوالي تلفات سنگيني بر رزمندگان ايراني وارد آورده و اين عارضه مهم را باز پس گرفته و بر عمق منطقه عمليات مسلط شده و ديد و تير كافي بر روي نيروهاي ايراني را به دست آورده بود.

لشكر 64 اروميه در جريان عمليات كربلاي 7 توانست با تلفات نسبتاً كم و در شرايطي كه عمليات در جبهه‌هاي غرب و جنوب تقريباً به بن‌بست رسيده بود و دريك وضعيت آب و هوايي نامساعد، بار ديگر ارتفاع 2519 را تصرف و تا پايان جنگ تحميلي آن را در مهار خود نگه دارد.

زمين منطقه عمليات

محدوده عمليات شامل مناطق حاج عمران، تنگه دربند، ارتفاعات گردمند، تپه سرخي، يال كله اسبي و دامنه جنوبي ارتفاعات گرديكو معروف به تپه شهدا مي‌باشد.
منطقه حاج عمران عراق در غرب پيرانشهر واقع شده و ناحيه‌اي كوهستاني و صعب‌العبور است.
اين بخش كوهستاني در امتداد رشته كوه آرارات قرار دارد و داراي قله‌هاي متعددي است كه در محدوده عمليات كربلاي 7 مي‌توان ارتفاعات بز مرگ سير، تمرچين، قمطره، سكانيان، كفارستان، واراس، گرده مند،2519 (شاه كوه يا سلطان‌الجبال)، گرده كوه، كدو و شهدا را نام برد.

دره‌هاي عميق، شكاف‌ها، پستي‌ها و بلندي‌هاي فراوان از ويژگي‌هاي اين ناحيه است.
به طور كلي زمين در منطقه عملياتي كربلاي 7 كوهستاني و داراي بريدگي‌هاي زياد و صعب‌العبور بوده و فقط نيروهاي پياده با تجهيزات سبك قادر به حركت در آن مي‌باشند.
ارتفاع 2519 از نظر ملاحظات راهكنشي و داشتن تسلط كامل به تمامي مناطق چومان مصطفي، ممي خلان، ناوپر دان، تپه شهدا، ارتفاعات نصر و صدر و كاهش تلفات و ضايعات خودي عارضه حياتي منطقه محسوب مي‌شود.

اهميت منطقه عمليات

عمليات زميني نيروهاي مسلح عراق در جريان جنگ تحميلي متكي به يكان‌هاي زرهي و مكانيزه بوده و اغلب در طول روز به اجرا در مي‌آمد.
از طرفي نيروهاي ايراني در طول جنگ تجربيات ارزنده‌اي از عمليات شبانه و به صورت پياده كسب كرده بودند.
اجراي عمليات‌هاي تهاجمي در مناطق كوهستاني و صعب‌العبور براي يكان‌هاي خودي ممكن‌تر و آسان‌تر از جبهه جنوب غرب مي‌نمود.

از طرفي تسلط بر اين ارتفاعات تنها محور ارتباطي بين دو كشور در اين ناحيه، يعني جاده پيرانشهر – رواندوز را تهديد مي‌كرد و با استقرار بر روي قله 2519، شهدا و ديگر قله‌هاي مجاور اين ارتفاع، در عمق حدود 20 كيلومتري خاك عراق شهرك‌ها و روستاهاي شيورش، حاج عمران، زينو، ميوتان، رايات، دربند، نو پوردان، گلاله، چومان مصطفي و پادگان حاج عمران و بخش عمده فعاليت‌هاي دشمن زير ديد و تير مستقيم نيروهاي خودي قرار مي‌گرفت و ضمن نا امن كردن منطقه براي دشمن تلفات و ضايعاتي بر او وارد مي‌شد؛ علاوه برآن، ادامه پيشروي به عمق خاك عراق در اين ناحيه نيز تسهيل مي‌گرديد.

 عمليات با رمز «يا مولاي متقيان (ع)، يا فاطمه الزهرا (س)» شروع شد.

 اهداف عمليات (هدف‌هاي راهبردي و راهكنشي)

1- انهدام ماشين جنگي دشمن؛

2- ايراد تلفات و ضايعات بر دشمن به تلافي خون پاك مردم بي‌گناه كشورمان، به‌ويژه مردم شريف استان آذربايجان غربي كه در جنگ شهرها و حملات ناجوانمردانه هوايي دشمن به شهرهاي و روستاهاي اين استان و استفاده مكرر از سلاح شيميايي به شهادت رسيدند؛

3- تحميل اراده نيروهاي خودي به دشمن و قرار دادن نيروهاي خودي در مواضع و شرايط بهتر؛

4- بر هم زدن سازمان و آرايش جنگي دشمن و نامتعادل ساختن نيروهايش؛

5- كاهش فشار جنگي دشمن در منطقه عملياتي كربلاي 5 و 6؛

6- ايجاد زمينه براي اجراي عمليات‌هاي بعدي توسط قرارگاه عملياتي رمضان؛

7- باز پس گيري ارتفاعات حساس 2519 معروف به سلطان‌الجبال صدام، تپه شهدا و گردمند و خارج كردن منطقه حاج عمران تا پيرانشهر از ديد و تير دشمن و تسلط بر محور حاج عمران- چومان مصطفي- گلاله.

منظور از اجراي عمليات

مردم كردستان عراق كه از رژيم بعثي جبار و جنايتكار حاكم بر عراق ناراضي بوده و با آن مبارزه مي‌كردند، در اين رابطه با نيروهاي ايراني همكاري كرده و تسهيلاتي را براي نفوذ به عمق خاك عراق در اين ناحيه فراهم مي‌كردند.

همچنين عناصري از شيعيان عراقي رانده شده از آن كشور هم تحت عنوان تيپ 9 بدر در كنار رزمندگان ايران عليه رژيم بعثي عراق مي‌جنگيدند.
به‌طور كلي تشكيل قرارگاه عملياتي حمزه سيدالشهدا در شمال‌غرب و هدايت عمليات به عمق خاك عراق در شمال شرق اين كشور و تصرف برخي شهرك‌ها و پايگاه‌هاي نظامي سبب مي‌شد تا ارتش عراق به اين ناحيه لشكركشي و بخشي از نيروهايش را از مقابل جبهه‌هاي جنوب و غرب به شمال‌غرب ايران جابه‌جا كند.

نيروهاي خودي

الف- يكان‌هاي تك‌رو (خط‌شكن)

1-         يكان جنگاوران تيپ 3 با استعداد 180 نفر؛

2-         گردان تكاور؛

3-         گردان 103 پياده.

ب – يكان‌هاي احتياط

1-         گردان 115 پياده؛

2-         گردان 132 پياده؛

3-         گردان 198 پياده؛

4-         گردان، 167 پياده.

پ- يكان‌هاي پشتيباني آتش

1- دسته‌هاي خمپاره‌انداز 120 م م و ساير سلاح‌هاي سازماني گردان‌هاي هجومي و احتياط؛

2- گردان‌هاي توپخانه لشكري با مقدورات موجود؛

3- آتش گردان‌هاي رزمي تحت كنترل تيپ 2 مستقر در مواضع مربوط؛

4- سه تيم آتش از هوانيروز كرمانشاه.

نيروهاي دشمن

1- يكان‌هاي دشمن مستقر در جلو محور حاج عمران- رواندوز:

الف) گردان سوم تيپ 75 پياده لشكر 23 عراق مستقر بر روي ارتفاعات 2519؛

ب) 3 گردان از تيپ 604 پياده مستقر در ارتفاعات واراس و دامنه پايين ارتفاعات 2519؛

پ) 2 گردان از تيپ 75 پياده مستقر در منطقه گردمند؛

ت) يك گردان كماندويي از لشكر 23 پياده مستقر در چومان مصطفي؛

ث) 3 گردان از تيپ 96 پياده مستقر در ارتفاعات تپه شهدا و تاپكي كوران؛

ج) يك قرارگاه كنترلي با استعداد 400 نفر پياده مستقر در ناوندا؛

چ) گردان كماندويي سپاه 5 مستقر در ارتفاعات واراس؛

ح)گردان 42 زرهي؛

خ) گردان 4- زرهي؛

د) 4 گردان توپخانه شامل ( گردان توپخانه 678 كاليبر130 م م، گردان 247 كاليبر 100 م م روماني، گردان توپخانه 696 كاليبر 152 م م، آتشبارهاي سبك خمپاره‌انداز 120 م م و آتشبار كاتيوشا).

2- يكان‌هاي دشمن مستقر در منطقه سيدكان و رواندوز:

(الف)- يك گردان كماندويي از لشكر 23 مستقر در سيدكان؛

(ب)-گردان يكم از تيپ 3 لشكر 25 عراق؛

(پ)- تعداد 2 گردان نيروي نامنظم دشمن( جيش الشعبي).

اجراي عمليات

در ساعت 2400 روز 12 اسفند 1365، عمليات كربلاي 7 با رمز مقدس «يا مولاي متقيان علي(ع)» آغاز و در همين ساعت يكان جنگاوران از خط عزيمت عبور و به سوي مواضع دشمن پيشروي كرد.

اين يكان پس از حدود يك ساعت و 40 دقيقه اعلام كرد كه كليه نيروها با آرايش جنگي در نزديكي موانع دشمن مستقر و عناصر متخصص دسته شناسايي و تيم مهندسي مشغول ايجاد معبر و خنثي‌سازي مين‌ها و بريدن سيم‌هاي خاردار دشمن هستند.
بلافاصله گردان تكاور و پس از آن گردان 103 پياده از خط عزيمت عبور كردند.

سرانجام پس از حدود دو روز نبرد سنگين و در مواردي تن به تن كه با آتش مداوم و مؤثر يكان‌هاي توپخانه و بالگردهاي هوانيروز پشتيباني مي‌شد، يكان‌هاي تكاور موفق شدند اهداف از پيش تعيين شده را تصرف، تمامي پاتك‌هاي دشمن را سركوب و مواضع خود را بر روي اهداف تصرف شده تثبيت كنند.

دستاوردهاي عمليات كربلاي 7

رزمندگان لشكر 64 اروميه در جريان عمليات كربلاي 7 ارتفاعات راهبردي منطقه از جمله ارتفاع بسيار مهم 2519، گردمند، تپه سرخي، يال كله اسبي و حدود 50 كيلومتر مربع از خاك عراق را به تصرف خود در آورده، محور عمومي پيرانشهر و رواندوز عراق را آسيب‌پذير ساختند و بر شهرها و آبادي‌هاي عراق در اين منطقه از جمله چومان مصطفي مسلط شدند و پادگان حاج عمران را نيز از دست دشمن خارج كردند.

به اين ترتيب تداركات و حركات ضدانقلاب به داخل كشور جمهوري اسلامي ايران نيز در اين منطقه تحت واپايش (كنترل) قرار گرفت.

در اين عمليات حدود سه هزار نفر از نيروهاي دشمن كشته و زخمي شدند و 289 نفر از آنان نيز به اسارت رزمندگان پرتوان لشكر 64 پياده درآمدند و 9 پاتك سنگين عراق به منظور بازپس‌گيري مواضع از دست رفته‌اش با تلاش و مجاهدت رزمندگان لشكر سركوب و با شكست مواجه شد.

12 گردان پياده دشمن از تيپ‌هاي 1، 2 و 3 لشكر 23 كماندويي سپاه پنجم عراق، تيپ‌هاي 93 و 96 احتياط مستقر در منطقه، تيپ‌هاي 108 و 606 پياده و 5 گردان توپخانه آسيب كلي ديد و چندين دستگاه تانك و نفربر و خودرو دشمن منهدم و مقادير زيادي از انواع جنگ‌افزارهاي سبك و سنگين دشمن با مهمات مربوط سالم به غنيمت رزمندگان خودي درآمد.

تجهيزات منهدم شده دشمن:

حدود 90 دستگاه تانك، 150 دستگاه خودرو، 60 عراده توپ، پنج انبار مهمات، ده‌ها قبضه سلاح نيمه‌سنگين و سبك از قبيل خمپاره‌انداز و.
.
.

 غنايم به دست آمده از دشمن:

هشت دستگاه تانك، پنج دستگاه خودرو، پنج عراده توپ، تعدادي خمپاره‌انداز و سلاح سبك و مقدار زيادي مهمات.

علل پيروزي رزمندگان لشكر 64 پياده در عمليات كربلاي 7

1- فرماندهي قوي و مدبرانه سرهنگ آذرفر بر لشكر؛

2- وجود روحيه و ميل جنگجويي و اعتماد به نفس در رزمندگان لشكر 64 كه به سبب وجود فضاي معنوي، ايمان و اعتقاد راسخ به جوهره دفاع از ارزش‌هاي ديني و ملي كه در اثر آموزه‌ها و عملكرد مسئولان اثر گذار لشكر ايجاد شده بود؛

3- آموزش و مهارت رزم در كوهستان و شرايط نامساعد جوي؛

4- تأكيد شديد بر رزم شبانه؛

5- رعايت اصل غافلگيري؛

6- حفظ اسرار عمليات و بهره‌برداري موفقيت‌آميز از پوشش و فريب تاكتيكي؛

7- سرعت عمل؛

8- طرح‌ريزي، هدايت و نظارت ستادي درست؛

9- هماهنگي بسيار نزديك بين عناصر رزمايشي و عناصر آتش؛

10- شناسايي نسبتاً خوب از مواضع و موانع دشمن؛

11- داشتن آتش پشتيباني دقيق و پرحجم.

تجزيه و تحليل عمليات

امير سرتيپ غضنفر آذرفر در دوران 8 سال دفاع مقدس و به‌ويژه در سمت فرماندهي لشكر 64 اروميه در بين كاركنان از محبوبيت و مقبوليت بسياري برخوردار و داراي جايگاه والايي بوده است، به‌طوري كه در ميان افراد نقش رهبري را داشته و اين امتياز ناشي از جاذبه شخصي وي بوده كه به علت شجاعت، فعاليت، توان جسماني بالا، روحيه رزمي عالي، حضور مداوم در ميان رزمندگان خط مقدم، احساسات وطن دوستانه و پاي بندي به ارزش‌ها و باورهاي ملي و ديني، آراستگي لباس و ظاهر و قدرت بيان او بوده است.

ايشان با ايراد سخنراني‌هاي آتشين، مهيج و برانگيزاننده باعث تحسين و تكريم قاطبه افراد لشكر بوده و با تدبير خوبي كه داشته نه فقط افراد داوطلب براي اين عمليات دشوار را شناسايي كرده، بلكه افراد به ظاهر بي‌انضباط، خاطي و متمرد را با مديريت و رفتار خود به پاي عمل مي‌كشاند و با تشكيل يكان خط شكن جنگاوران كه بدنه اصلي آن از اين گونه افراد تشكيل شده، ضربه اصلي را بر دشمن وارد و با استفاده از اين نيرو خط مقدم و مواضع دشمن را در هم شكسته و هدف را فتح مي‌نمايد!

محاسن و نقاط قوت نيروهاي عمل‌كننده

روحيه تهاجمي: كاركنان لشكر 64 از روحيه تهاجمي بالايي كه از خصوصيات بارز يك سرباز مؤمن و مدافع ارزش‌ها مي‌باشد، برخوردار بوده‌اند، نبردهاي سنگر به سنگر و تن به تن در اين عمليات مؤيد روحيه عالي و ايمان والاي ايثارگران لشكر بوده است.

حضور فرماندهان در جلو:

استقرار قرارگاه‌هاي راهكنشي به ترتيب گردان، تيپ و لشكر در جلو و همچنين حضور فرماندهان در ميان نيروها و هدايت خوب عمليات و صدور دستورها و فرامين به موقع در دستيابي به اهداف راهكنشي و كسب پيروزي عامل مؤثري بوده است.

 غافليگري و فريب راهكنشي:

استفاده از اصل غافلگيري و رعايت تأمين از اصول مسلم جنگ و كسب پيروزي است.
با توجه به آلوده بودن منطقه عمومي پيرانشهر به وجود عناصر ضد انقلاب و منافقين، با انجام حركات و مانورهاي فريبنده راهكنشي موجبات غافلگيري دشمن فراهم شد.

نقش نيروهاي پرتلاش پشتيباني:

هم‌زمان با آغاز درگيري يكان‌هاي خط‌شكن تيپ سوم، عناصري از تيپ‌هاي يكم و دوم لشكر پيشروي به سمت ارتفاع 1281 واقع در منطقه مقابل دولتو و تپه شهدا را شروع كرده و تعدادي از افراد دشمن را به هلاكت مي‌رسانند.

همچنين در ساعت 2230  روز سيزدهم، دو گروهان از تيپ دوم پياده مجدداً به تپه شهدا يورش برده و به دو گردان از تيپ 604 عراق تلفات قابل توجهي وارد آورده و سه نفر از آنان را به اسارت مي‌گيرند؛ به اين ترتيب با درگير كردن بخشي از نيروهاي دشمن، موفقيت تلاش اصلي را تسهيل كردند.

شناسايي و كسب اطلاعات:

انجام شناسايي و بررسي‌هاي مداوم و كسب اطلاعات ارزشمند از زمين و دشمن و اعزام و هدايت گشتي‌هاي شناسايي و هدايت تلاش‌هاي جمع‌آوري شده، به‌ويژه حضور ركن دوم تيپ و لشكر در خط مقدم و بازجويي فوري و تخصصي از اسرا در جهت انهدام مواضع خمپاره‌اندازها و توپخانه و محل‌هاي تمركز دشمن فوق‌العاده مفيد و مؤثر بوده است.

 توپخانه صحرايي و پدافند:

ترديدي نيست كه توپخانه لشكري در پيروزي عمليات كربلاي7 نقش مؤثر و فوق‌العاده ارزنده داشته است.
هماهنگي توپخانه با يكان‌هاي پياده و انتقال و بلند كردن آتش با توجه به شعاع عمل منطقه عمليات و خاموش كردن آتش توپخانه، خمپاره‌اندازهاي سنگين و ادوات زرهي دشمن و جلوگيري از آزادي عمل آنها؛

همچنين متواري ساختن بالگردها و هواپيماهاي او توسط آتش پدافند ضد هوايي از خصوصيات بارز و حماسه‌آفريني فرمانده و ديگر نيروهاي توپخانه لشكري بوده است كه آثار ادوات زرهي منهدم شده موجود در روي هدف‌هاي تصرف شده، گوياي اين واقعيت است.

 مهندسي رزمي

در جريان جنگ تحميلي برتري چشمگير يكان‌هاي مهندسي ارتش عراق بر يكان‌هاي خودي، به‌ويژه در ايجاد موانع و استحكامات محرز بوده و يكان‌هاي تكا‌ور هميشه از كمبود تجهيزات مهندسي و عملكرد ضعيف يكان‌هاي مهندسي ناراضي بوده‌اند، اما در عمليات كربلاي 7 كه در محدوده كوچكي به اجرا درآمد، عملكرد گردان 407 مهندسي و جهاد قم با حركات گام به گام بلدوزرها در كنار افراد پياده و فعاليت و تلاش آنان در زير آتش خمپاره‌انداز و گلوله توپخانه با جايگزين كردن فوري رانندگان مجروح شده توسط گردان مهندسي و ايجاد استحكامات و احداث جاده دسترسي به مواضع متصرفي قابل تحسين بود.

هوانيروز

پايگاه هوانيروز كرمانشاه با استقرار در پادگان پسوه و پس از شناسايي لازم و هماهنگي با قرارگاه لشكر 64، آماده اجراي عمليات شده بود.
پس از تصرف اهداف به وسيله رزمندگان زميني، هوانيروز با سه تيم آتش در پشتيباني از نيروهاي خودي و مقابله با پاتك‌هاي دشمن وارد عمل شد و با به آتش كشيدن ده‌ها دستگاه از ادوات زرهي و سنگرهاي اجتماعي دشمن، تلفات و خسارت زيادي بر آنها وارد كرد.

ترابري هوايي (هلي‌برن) نيروهاي خودي در كمترين زمان ممكن، آن هم در شرايط بد جوي (بيش از 20 درجه زير صفر) به منطقه عمليات، آماد رساني (مهمات و آذوقه) گسترده و مداوم در طول انجام عمليات و تخليه مجروحين از بلندترين قله‌هاي پر برف كوهستان‌هاي منطقه عمليات به بيمارستان از جمله عملكردهاي هوانيروز در اين عمليات بوده است.

تعداد بالگردهاي شركت‌كننده در عمليات كربلاي7 در مجموع 20 فروند به شرح زير بوده:

بالگرد كبرا به تعداد شش فروند *بالگرد 214 به تعداد 12 فروند * بالگرد 206 به تعداد دو فروند

ساعت پرواز انجام شده :541 ساعت

تعداد مجروحين حمل شده :449 نفر

تعداد نيروهاي رزمنده ترابري شده توسط بالگرد: 1560 نفر

مقدار بار (مهمات و تداركات) مورد نياز حمل شده: 105 تن

انتخاب شرايط نامساعد جوي به منظور غافلگير كردن دشمن:

برابر اخبار و اطلاعات دريافتي از اسراي عمليات كربلاي 7، دشمن دو شب قبل از حمله، احتمال تك لشكر را متصور مي‌دانست، ولي به علت شرايط سخت و نامساعد جوي، وجود برف و كولاك شديد، فرمانده لشكر 23 عراق به يكان‌هاي تابعه ابلاغ كرده بود كه از حالت آمادگي خارج و به وظايف محوله معمولي بپردازند كه به هر حال انتخاب شرايط جوي نامساعد براي ساعت (س) روز (ر) از عوامل مهم پيروزي و نقاط قوت عمليات بوده است.

تعويض به موقع يكان‌هاي درگير و پيش‌بيني احتياط‌هاي مناسب، از فرسودگي يكان‌هاي خط‌شكن جلوگيري كرده و مداومت نبرد را با نيروهاي تازه نفس تضمين كرد و به‌ويژه در دفع پاتك‌هاي دشمن بسيار مؤثر و تعيين‌كننده بود.