ایام نوروز فرصت ارزشمندی برای بازدید از جاذبههای تاریخی و گردشگری ، استان قزوین نیز به دلیل برخورداری از جاذبههای طبیعی، آثار متعدد باستانی و تاریخی مقصد مناسبی برای گردشگران نوروزی است
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر صبح قزوین؛ ایام نوروز فرصت ارزشمندی برای بازدید از جاذبههای تاریخی و گردشگری است. استان قزوین نیز به دلیل برخورداری از جاذبههای طبیعی، آثار متعدد باستانی و تاریخی مقصد مناسبی برای گردشگران نوروزی است بنابراین در این گزارش تلاش شده تا بخشی از مکانهای دیدنی شهر قزوین معرفی شود.
دروازه درب کوشک
یکی از کهنترین دروازههای شهر است که به سوی الموت، رودبار شهرستان و کوشک و شکارگاههای شمال قزوین باز میشد و دارای یک ورودی با قوس و کلیل و نیم دایره است. در هر طرف راهرو، دو طاقنما ساخته شده که با نرمی به سوی بیرون پیش آمده و حالت آغوش گشوده را تداعی میکند. این دروازه تنها یک نما به سوی خارج شهر دارد که از تزیینات کاشی کاری موجود بنا در زمان فرمانروایی عضد الملک قاجار انجام شده است.
دروازه تهران قدیم
این دروازه از آثار دوره قاجاریه است. بنای دروازه آجری و دارای یک سردر اصلی و دو راه ارتباطی در طرفین است. سردر وسط، دارای عرض و ارتفاع بیشتر و قوس تیزه دار است. این دروازه هشت گلدسته دارد. ورودی اصلی آنها دارای رسمی بندی و کاسه بندی است.
آب انبار حکیم
حاج میرزا حکیم از پزشکان قدیمی قزوین در سال ۱۲۴۴آبگیر بزرگی را در انتهای بازارچه خیابان – روبروی مسجد جامع – بنا کرده که به نام حکیم مشهور است. سردر زیبای این آبگیر که دارای رسمی بندی است به راه شیری میپیوندد که در فضای آغازین آن دو سکوی سنگی در دو سویش قرار دارد و کاربندی سقف آن به زیباییاش افزوده است. طاق مخزن به صورت آهنگ و آجری است که بیش از ۹۰۰ متر مکعب آب را در خود جای میدهد. این آب انبار سی و شش پله دارد و کتیبه سردر آن از کاشی لاجوردی است. همزمان با آب انبار حکیم سقاخانهای نیز در مقابل آن ساخته شده که هنوز پابرجاست .
آب انبار آقا
این آبگیر که از آثار دوره قاجاری است در خیابان مولوی در نزدیکی مسجد آقا قرار دارد. سردر آب انبار که مزین به کاشی معقلی و کاربندی است به راه شیر سی پلهای آن میپیوندد. مخزن که طرح مستطیل نامنظم دارد با دیوارهایی به قطر ۲/۲۰ متر از شفته آهک و روکش ساروج بنا شده گنجایش حدود ۸۰۰ متر مکعب آب را داراست.
آب انبار زنانه بازار
این آبگیر توسط مرحوم حاج ملا عبدالوهاب از علمای بنام دوره قاجار قزوین در کنار مسجد سلطانی بنا شده و ورودی آن از مسگر بازار است. راه شیر ۴۳ پلهای آن پوششی از طاق آهنگ دارد و فاقد تزیینات است. مخزن که کنجایش ۲۳۵۰متر مکعب آب را داراست به شکل مستطیل بوده و در وسط آن چهار ستون معظم کار نگهداری سقف را که از ده گنبد کوتاه تشکیل شده انجام میدهند. پنج بادگیر مرتفع و پلکانی باریک در مخزن برای لایروبی که به شبستان شمال غربی مسجد راه دارد از ویژگیهای این آب انبار محسوب میشوند.
آب انبار سردار (کوچک)
آبگیر با شکوه دیگری توسط برادران سردار به سال ۱۲۲۹ در شمال مسجد – مدرسه سردار ساخته شده که از نظر وسعت و ظرافت بسیار چشمگیر است. مخزن پلانی مربع به ابعاد تقریبی ۲۰متر دارد که در مرکز این مربع ستون عظیمی قرار گرفته که اندازه جرز هر ضلع آن ۴ مترمی باشد و بار چهار تویزه را تحمل میکند. به این ترتیب پلان مربع آبگیر در سقف به چهار مربع کوچکتر تقسیم شده و هر یک از این قسمتها توسط گنبد خفتهای پوشش شده است که در مرکز هر گنبد بادگیر یا بخارکش کوچکی تعبیه شده که کار تهویه را انجام میدهد. طاقنماهای دو طرف سردر ورودی که با کاشی کاری تزیین شده، رسمی بندی سردر، قطر جرزهای ۳/۱۰ متری مخزن، راه آب سی و هشت پلهای، کتیبه مرمر به نستعلیق جلی، ازاره سنگی پلکان و تزیینات کاشی و آجر تشخص ویژهای را به این آب انبار بخشیده است. این آبگیر با گنجایش ۳۸۰۰متر مکعب بزرگترین آب انبار قزوین به شمار میآید.
آب انبار سردار (بزرگ)
این آب انبار در سال ۱۲۲۷ قمری به وسیله حسین خان و حسن خان سردار در کم آب ترین محله شهر، ساخته شده و بزرگترین آب انبار تک گنبدی ایران شناخته میشود. ظرفیت نمادین آبگیر و گنبد فیروزه ای کوچکی که بر فراز گنبد بزرگ آجری واقع شده و گنبد مسجد سردار را به خاطر میآورد از ویژگیهای دیگر این بناست.
این آب انبار دارای سردری رفیع با قوس جناغی است که در طرفین آن دو طاقنما در سه طبقه قرار گرفته و واجد کاربندی و کاشیکاری معقلی است. راه شیر دارای ۴۷ پله سنگی و هر پله به ارتفاع متوسط ۲۵ سانتیمتر است که با سه پله سردر جمعا ۵۰ پله دارد و برای دسترسی به آب ۱۲/۵ متر باید به پایین رفت. پوشش راه شیر از نوع طاق آهنگ جناغی است و در این راهرو چهار شیر آب در فاصلههای معین تعبیه گشته که با کم و زیاد شدن آب در مخزن از شیرهای پایینتر استفاده میشد. مخزن آب این آب انبار دارای طرحی مربع شکل به ابعاد تقریبی ۱۷×۱۷×۱۷متر است و چهار سکنج عظیم برای قرار گرفتن گنبد به روی آن طرح مربع را به هشت ضلعی تبدیل میکنند. مصالح به کار رفته در جرزهای آب انبار شفته آهک با روکش ساروج و قطر دیوارهای آن در حدود ۳ متر است.
گنبد عظیم آب انبار سردار آجری است که در بالاترین قسمت آن بادگیری قرار گرفته و ارتفاع بلندترین نقطه آن تا کف آب انبار حدود ۲۸/۵ متر است. علاوه بر بادگیر مرکزی چهار روزن مشبک دیگر جهت تهویه هوا در گنبد کار گذاشتهاند. حجم مخزن این آب انبار ۳۰۰۰متر مکعب است.
آب انبار ملاوردیخانی
در قسمت شمالی مسجد و مدرسه ملا وردیخان، آبگیری است که به گواهی کتیبه نستعلیق ممتاز مرمرین آن در سال ۱۱۷۷ بنا شده و به سال ۱۲۵۱ مرمت گشته است. بانی اول و دوم آن مولا وردیخان نام داشته است. خان اول معاصر کریم خان زند و خان دوم نواده وی بوده است. ترکیب متناسب سنگ و کاشی در تزیین سردر این آب انبار فوق العاده چشمگیر است.
آب انبار مسجد جامع
کهنترین آب انبار موجود قزوین در شمال جلو خان مسجد جامع قرار دارد که به سال ۱۰۹۳ قمری توسط علی خان نامی یکی از امیران شاه سلیمان صفوی ساخته شده است. یکی از دو گوشوار طرفین سردر آب انبار از بین رفته و از تزیینات متعارف نیز نشانی نیست. مسقف راه شیر به شکل طاق آهنگ با قوس تیزه دار ساخته شده و دو فضا با طاق چهار بخشی در ابتدا و انتهای آن قرار دارد و سقف مشبکی در وسط کار تهویه را انجام میدهد.
مخزن آبگیر که گنجایش ۱۸۰۰ متر مکعب آب دارد با شیوه دو تویزه آجری و سه گنبد پوشش یافته و پلکانی جداگانه برای لایروبی دارد. قطر دیوارهای چهار سوی مخزن به ۲/۴۰ متر میرسد. اتصال به شبکه اگوی شهری، کتیبه مرمرین به خط نستعلیق ممتاز، راه شیر چهل پلهای و کف سازی آجری که نحوه عایقبندی آن بسیار مهم است از ویژگیهای این آب انبار به شمار میرود.
آب انبار حاج کاظم
این آبگیر نیز در انتهای خیابان تبریز که یکی از محلات کم آب شهر است به وسیله مرحوم حاج کاظم کوزه گر به دستیاری حاج اسماعیل در سال ۱۲۵۶ بنا شده و از نظر گنجایش و زیبایی کم نظیر است. نمای سردر رفیع و با شکوهی که طاق آن رسمی بندی شده و دو طاقنما در طرفین دارد به تمامی به کاشی کاری مزین است. در قسمت ورودی راه شیر که چهل پله از سنگ تراشیده دارد چهار سکو در دو طرف با دو فضای خستگی گیر ساخته شده و طاق آهنگ با قوس جناغی آن پوشش داده که دو کاربندی نیم کار زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
مخزن آبگیر پلانی مستطیلی دارد و با طاق و تویزه پوشش داده شده و قطر دیوارهای آن به ۳ متر می رسد که می تواند بیش از ۲۳۰ هزار لیتر آب را در خود ذخیره کند. دو بادگیر یا هواکش بلند مزین به کاشی و آجر تراش که در پایین چهار ضلعی است و سپس به هشت ضلعی تبدیل میشود و دو کتیبه مرمرین به نستعلیق ممتاز از برجستگیهای خاص این آبگیر به شمار میروند.
خانه شهیدی
از خانههای قدیمی سبک معماری قزوین است که قسمت اندرونی آن از بین رفته و تنها قسمت بیرونیاش در دو طبقه باقی مانده است. اتاقهای کوچک کم ارتفاع و در دو طبقه در دو سوی تالار مرکزی با مهمانخانه که سقفی بلند دارد قرار گرفتهاند. مهمانخانه با خنچه پوش، قابهای چوبی، گچبری و نقاشی روی چوب و دیوار تزئین شده است.
عمارت عالی قاپو
از بین هفت در ورودی به ارگ سلطنتی صفویان، تنها در اصلی جنوبی که به خیابان و میدان شاه باز میشد و “عالی قاپو ” نام داشته به یادگار مانده است. این بنا نخست در دوره شاه طهماسب ساخته شده و در زمان شاه عباس اول به صورت کنونی تغییر شکل یافته است.
بر پیشانی این سردر رفیع که ۱۷ متر ارتفاع و قوسی تیزه دار دارد ، کتیبهای با کاشی معرق به خط ثلث جلی از علیرضا عباسی جلوه گر است که بر فراز آن پنجره مشبک بزرگی از کاشی قرار گرفته است. بیش از دو گــوشوار بلند در طرفین سردر که بر بالای طاق نمایی واقع شده بنا را به ساختمانهای همجوار پیوند میداده است. سه ردیف طاقنمای کشیده در هر طرف وجود دارد. لچکی های ایوان دارای کاشی کاری معرق با طرح گره بندی است و داخل ایوان از دو طرف دو سکوی بزرگ با ازاره سنگی خود نمایی میکند. دو فیلپوش ایوان که نیم گنبد بر روی آنها قرار گرفته نشان از مقرنس کاری در دورههای پیشین دارد که متاسفانه از بین رفته است.
هشتی بزرگی که پس از جلو خان سردر، قرار گرفته و دارای پلان هشت نگینی است به کتیبهای از نستعلیق ممتاز و نقوش سحر انگیز دیواری مزین است. سقف هشتی مرتفع و از کاربندی و کاشی کاری برخوردار میباشد. پلکانهای واقع در هشتی به طبقه بالا که جایگاه کوفتن نقاره بوده راه مییابند.
عمارت شهرداری
این بنا همزمان با مجموعه کلیسای کانتور، منبع آب و … توسط روسها به منظور بهره برداری اجتماعات هنری(سینما و تئاتر) برای اتباعشان ساخته شده و دارای شش ستون در ایوان جنوبی است که در حد فاصل ستونها، پایههای سنگی چهارگوشی تعبیه شده که به جای گلدان استفاده میشود. این ستونهای استوانهای سرستونهایی تزیینی به شکل حلزون همراه با گل دارند و حامل سقف بنا هستند. چهار مناره کوتاه آجری به صورت مکعب در بالای پیشانی ساختمانی که تزییناتی از گچ روکار و آجرکاری به سبک گره چینی داراست با طاق تزیینی همراه شده است.
در و پنجرههای جنوبی، شرقی غربی ساختمان، قابی تزیینی به شکل طاق یاقوس و شیشه های رنگی دارند. چند اتاق بزرگ و کوچک و یک سالن تقریبا دویست متری با تزیینات گچبری مختصری در سقف از ویژگی های دیگر این عمارت به شمار میروند.
حسینیه امینیها
قسمتی از یک عمارت گسترده و تو در تو است که به سال ۱۲۷۵قمری در دو طبقه به وسیله مرحوم محمد رضا امینی ساخته شده است. حسینیه دارای دو حیاط شمالی و جنوبی و سه تالار شرقی – غربی است که به موازات یکدیگر قرار دارند و به وسیله پنج دری های متحرک مشبک از هم جدا میشوند. تالار میانی بزرگتر از دو تالار دیگر و به طول ۱۸متر و عرض ۵ متر ساخته شده و طول و عرض دو تالار دیگر، هر یک ۵*۱۰ متر است. آمیختگی حساب شده و زیبای تزیینات گچ بری، نقاشی روی چوب و آئینه کاری در سقف، دیوارها، طاقچهها، رفها و دیوار وارههای چوبی بسیار چشمگیر و در حد شاهکار است. دو اتاق شمالی – جنوبی نیز در شرق و غرب تالارها وجود دارد که از تزیینات کمتری برخوردار است. سردابه، آشپزخانه، انبارها و شربت خانه درطبقه زیرین حسینیه واقع شده است.
کاخ موزه چهلستون (کلاه فرنگی)
یکی از آثار مهم دوره صفوی در قزوین عمارت چهلستون یا کلاه فرنگی است که در وسط باغ بزرگی قرار دارد و تنها کوشک باقی مانده از مجموعه کاخهای سلطنتی روزگار شاه طهماسب است. بنا ساختمانی هشت گوش به مساحت تقریبی ۵۰۰ مترمربع است که براساس نقشه یک معمار ترک در دو طبقه ساخته شده و دارای تالارها و اتاقهای کوچکی در هر طبقه است. نقاشیهای دیواری طبقه اول نمونه ای از هنر نگارگری مکتب قزوین و دارای شهرت جهانی است. تالار بزرگ طبقه دوم با ارسیهای پنج چشمه ای در چهار جهت اصلی به محوطه غلام گردش بالا میپیوندد که دارای سقف بلندی از خنچه پوش بوده است. از این بنا هم اکنون به عنوان گنجینه (موزه ) قزوین استفاده میشود. گفتهاند بنای هشت بهشت اصفهان با گرته برداری از این اثر ساخته شده است.
عمارت سردار مفخم
از خانههای دو طبقه کوشکی دوره قاجار با تزیینات آجری و گچبری است که در خیابان هلال احمر واقع است و هم اینک به عنوان موزه دکتر صالحی استفاده میشود.
گراند هتل
نخستین هتل ایران به شیوه امروزی جهان در سالهای پایانی دوره قاجاری است که توسط ارباب برزو مهرشاهی از زرتشتیان قزوین در خیابان پیغمبریه و غرب دولتخانه صفوی ساخته شده است. راهروهای و اتاقهای این هتل سه طبقه با طاق و تویزه پوشش داده شده و از ویژگیهایی همچون: روکش چوبی، ستون های مدور با سر ستونهای گلدانی، سقف چوبی، گچبری، آجرکاری و… برخوردار است.
عمارت سپهدار
کوشکی آجری در دو طبقه است که در خیابان فلسطین غربی و محوطه باغ تاریخی هزار جریب قرار دارد و توسط محمد ولی خان سپهسالار تنکابنی در دوره قاجار ساخته شده است.
کلیسای کانتور
محــوطه نسبتا وسیــعی که اینــک به خیابانهای دارایی، بوعلی و خیام محدود میشود – شمال محله پنبه ریسه – در اواخر دوره قاجار در اختیار اتباع دولت روسیه قرار داشت. علاوه بر ساختمان کنسولگری روسیه در قزوین، تاسیسات دیگری نظیر منبع آب، سالن تئاتر و باله و … در آن برای استفاده مهندسان و کارکنان روسی شاغل در پروژه راه شوسه قزوین احداث شده بود.
از جمله این بناها کلیسای کوچکی است که در جنوب شرقی این مجموعه واقع شده و به نام کلیسای کانتور شناخته میشود. در این اثر، پلان چند ضلعی نامنظم، نمای آجری قرمز پوشش شیروانی گنبدها به همراه آجر لعابدار و نو آوری در فرمهای تزیینی هندسی، معماری کاملا متفاوتی با سایر بناهای استان ارائه میشود .
در ورودی کلیسا پس از عبور از ایوان کوچکی که نیم متر از سطح زمین بالاتر است و با ستونهای چوبی بر پا شده و سقفش از شیروانی است با قوسی هلالی از جانب غرب باز میشود و به سالن اصلی و دو اتاق کوچک در شمال و جنوب آن می پیوندد که هر کدام با پنجرههای نعل اسبی به بیرون ارتباط دارند. تاکید بر اجرای طاق و قوس در داخل بنا چشمگیر است و در طاقچه ها و ورودی اطاق ها و سرسرا دیده میشود. تزیینات گچبری جالبی نیز در داخل و قسمتی از نمای بیرونی غربی به کار رفته است. از بیرون در دو طرف در ورودی با گچبری برجسته نقش صلیبی را در داخل تاج گلی در آورده و به این ترتیب تنها قسمت نمای بیرونی را که آجری نیست به شکل متفاوتی تزیین کردهاند. نمای خارجی کلیسا یکسره از آجر قرمز است و دور تمامی پنجرهها که صورت نعل اسبی کشیده دارند، دو ردیف آجر کاری برجسته استفاده شده است. در ضلع جنوبی سه نیم ستون استوار برج مانندی در محل تقاطع اضلاع بنا بر آورده و سر ستونهای آن را با آجر کاری برجسته حلزونی شکل تزیین کردهاند که در بالای آن و فاصله بین ستون ها یک نوار آجر کاری برجسته به صورت ۸ و عرض نیم متر به چشم میخورد .
برج ناقوس در ضلع غربی کلیسا قرار گرفته است یک چهار طاقی ساده که بر روی دهلیز ورودی بنا شده و در چهار ضلع، پنجرههای نعل اسبــی دارد. بــر بالای پنجرهها یک ردیف آجر کاری برجسته به صورت ۸ انجام گرفته و در جلوی پنجرههای ضلع شمالی و جنوبی برج، دو نیم ستون متصل به دیوار و دو ستون استوانهای پیش آمده به جنبه تزئینی آن کمک کردهاند. بر روی این چهار طاقی یک بنای هشت ضلعی کوچکتر قرار دارد که محل نواختن ناقوس بوده است. پوشش این برج، گنبدی فیروزهای است که از گردنی کشیدهای برخوردار است. آرامگاه یک خلبان روسی نیز در محوطه جنوبی کلیسا واقع شده است.
کلیسای ارامنه
ساختمان کلیسای فعلی ارامنه – که "هرپسیمه مقدس" خوانده میشود – در پی گسترش حضور آنان در قزوین و کوچک بودن کلیسای قبلی در سال ۱۳۱۵ شمسی با همت کشیش هارویتون درمیسروپیان در زمین موقوفهای توسط هوانس بارسقیان ساخته شده و دارای نمازخانه، سالن اجتماعات و یک مدرسه است. این کلیسا در خیابان طالقانی قرار دارد و در دیگری نیز از خیابان خیام به آن باز میشود. ساختمان کلیسا بنایی آجری است که طرحی مبتنی بر محورهای چلیپایی دارد و فضای اصلی آن مستطیلی است که چهار ستون رفیع در داخل آن بر آوردهاند و با قوسهای تیزه دار به هم پیوستهاند. محراب کلیسا در ضلع شرقی آن قرار گرفته و برج ناقوس در جانب غربی واقع شده است.
سرای حاج رضا
این سرا در دو طبقه با حیاطی وسیع ساخته شده که حجرههای بازرگانان در چهار سوی آن گسترده است. هشتی بزرگی که دارای گنبد با شکوه و به سقف یزدی بندی شده و کاشیهای رنگین آراسته است در جنوب غربی بنا قرار گرفته و به زیبایی حیاط افزوده است.
سرای رضوی
سرای رضوی با سه ورودی که به قیصریه، بازار وزیر و بازار بزازها میپیوندد در دو طبقه ساخته شده و در جنوب قیصریه قرار دارد. این سرا از آثار دوره صفویه است و شاردن به تفصیل به وصف آن پرداخته است.
سرای قیصریه
بازار نسبتا بزرگی است که از شرق به غرب در شمال مسجد النبی گسترده شده و دارای چهار در است. درِ شرقی به سرای وزیر و درِ غربی به چهار سوقی باز میشود. دو تیمچه دو طبقه سرپوشیده و سرباز در شمال و جنوب قیصریه قرار دارند که به وسیله دو در با قیصریه مرتبط میشوند. طاقهای آجری رفیع که از استحکام و استواری بنا خبر میدهند در امتداد یکدیگر تکرار شده و مجموعه زیبایی را شکل دادهاند. این بازار از آثار شاخص دوره صفوی در قزوین است.
مجموعه سعدالسلطنه
بزرگترین کاروانسرای سر پوشیده و مرکز تجاری داخل شهری در ایران است که با وسعتی افزون بر ۲/۶ هکتار توسط باقر خان سعد السلطنه فرماندار قزوین در اواخر سلطنت ناصر الدین شاه قاجار ساخته شده و از سراهای تودرتو و پیوسته به هم تشکیل گردیده است. حجرههایی که در حیاطها واقع شدهاند با ایوانچههای کاربندی شده نشانگر کمال زیبایی و سنجیدگی طرح میباشند که محورهای شرقی ـ غربی و شمالی ـ جنوبی بازار از آنها میگذرند. محورهای عمود بر هم در چهار سوق کاروانسرا به هم می پیوندند و معماری مکتب قزوین در فضاهای تجاری را به شیوه ای بسیار زیبا و ماندگار به نمایش میگذارند. بر فراز این چهار سوق گنبدی بزرگ و در چهار طرف آن چهار نیم گنبد قرار دارد که همگی دارای کار بندی و در اوج زیبایی هستند. ورودیهای متعدد و بلند، حیاطهای وسیع، بارانداز و شترخان بزرگ با بیش از یکصد ستون آجری، گرمابه، هشتی های با شکوه و حجرههایی که دور تا دور فضاهای باز و در دالانهای طول و دراز گسترده و از تزئینات آجر تراش و کاشی برخوردارند این مجموعه را به زیبایی تمام آراستهاند.
سرای وزیر
در جنوب مجموعه سعدالسلطنه و مشرق قیصریه، سرایی در دو طبقه وجود دارد که به سرای وزیر معروف است. هشتی بسیار محتشمی که با کاربندی تزیین شده و حیاط را به بازارچه وزیر متصل می کند، زیبایی خاصی به این سرا بخشیده است. در چهار طرف حیاط حجرههایی در دو طبقه قرار دارند که دارای لچکهای طاقنمای آراسته به کاشی های رنگیناند که از نقشهای جالب تشکیل شدهاند.
انتهای پیام/7003
دیدگاه ها