به گزارش صبح قزوين، پانزده خرداد ۱۳۴۲ مجموعه وقایعی است که در پی بازداشت روح‌الله خمینی منجر به تظاهرات در تهران و قم علیه دولت اسدالله علم شد. تظاهرات به زد و خورد خونین بین ماموران شهربانی و تظاهرکنندگان تغییر یافت.
نهضت آزادی به ریاست مهدی بازرگان، به پشتیبانی از خمینی و از تظاهرات برخاست و علیه اصلاحات انقلاب شاه و مردم، به ویژه اصل اول یعنی اصلاحات ارضی و اصل پنجم آن یعنی اصلاح قانون انتخابات ایران اعتراض و شورش کرد.
اصل پنجم انقلاب سفید، اصلی بود که برای دادن آزادی به زنان و در دادن حق برابرسیاسی و اجتماعی با مردان در انتخاب کردن و انتخاب شدن در انجمن های استان و شهرستان، دو مجلس شورای ملی و مجلس سنا و انتخابات در هر سطح انتخاباتی دیگر در کشور نوشته شده بود. در تکمیل قوانین برای حمایت و آزادی زنان، قانون حمایت خانواده نیز به تصویب رسید که خمینی آن را نیز خلاف قوانین اسلام خواند.
این واقعه سرآغاز انقلاب اسلامی ایران است. در مقدمهٔ قانون اساسی جمهوری اسلامی آمده:«اعتراض در هم كوبنده امام خمينی به توطئه آمريكایی "انقلاب سفيد" كه گامی در جهت تثبيت پايه‌های حكومت استبداد و تحكيم وابستگی های سياسی، فرهنگی و اقتصادی ايران به امپرياليزم جهانی بود عامل حركت يكپارچه ملت گشت و متعاقب آن انقلاب عظيم و خون بار امت اسلامي در خرداد ماه ۴۲ كه در حقيقت نقطه آغاز شكوفایی اين قيام شكوهمند و گسترده بود مركزيت امام را به عنوان رهبری اسلامی تثبيت و مستحكم نمود و علي رغم تبعيد ايشان از ايران در پی اعتراض به قانون ننگين كاپيتولاسيون (مصونيت مستشاران امريكایی) پيوند مستحكم امت با امام همچنان استمرار يافت و ملت مسلمان و به ويژه روشنفكران متعهد و روحانيت مبارز راه خود را در ميان تبعيد و زندان، شكنجه و اعدام ادامه دادند.
بی شک یکی از مهم ترین وقایعی که در شکل گیری و تعیین ماهیت انقلاب اسلامی تاثیرگذار بوده، قیام 15 خرداد است.
این قیام مردمی که به تعبیر بسیاری از نویسندگان و محققان نقطه عطف تاریخ انقلاب اسلامی است زمینه ساز و جهت دهنده حرکت های بعدی مردم در نهضت اسلامی علیه رژیم پهلوی و حامیان آن شد. این قیام با داشتن ویژگی ها و مشخصاتی ماهیت نهضت اسلامی را از نهضت های دیگر جدا کرد.
امام خمینی (ره) در سخنرانی تاریخی عصر عاشورای سال 1342 با شجاعت به انتقاد صریح از محمدرضا پهلوی و سیاست های ضداسلامی و وطن فروشانه وی پرداخت.
در پی این سخنرانی حماسی و سرنوشت ساز بود که حکومت به فکر تعرض به حریم مرجعیت افتاد.
دستگیری امام خمینی در 15 خرداد، مردم سراسر ایران را در حمایت از وی به صحنه آورد و جلوه ای مهم از پیوند مردم و مرجعیت شیعه را آفرید که ریشه در باورهای عمیق دینی داشت.
قیام خرداد 1354 در مدرسه فیضیه به نهضت امام خمینی رحمه الله، جانی دوباره بخشید و مسیر جدید و نویی برای ادامه تظاهرات و راهپیمایی ها علیه رژیم شاهنشاهی باز کرد.
علی رغم سم پاشی های فراوان و گسترده رژیم خودکامه شاهنشاهی علیه قیام 17 خرداد سال 1354 که در مدرسه علمیه فیضیه اتفاق افتاد، نتوانست در قلوب مسلمان و مردم ایران ذره ای تیرگی و ترس و هراس ایجاد کند و نور امید را از دل ها برباید.
نهضت امام که قیام های مخلصانه ای به خاطر آن هر روز در نقاط مختلف کشور اتفاق می افتاد دستاوردهای فراوانی برجا گذاشت.
هر چند در این راه و رهروی برخی از طلاب مظلوم و بی گناه به شهادت رسیدند، شماری به اداره نظام وظیفه گسیل شدند و با رفتار خشن و اهانت بار فرماندهان نظامی روبه رو بودند و رنج ها بردند.
شماری نیز در دادگاه های فرمایشی نظامی با زندان های درازمدت كیفر دیدند. طلاب بازداشتی كه به زندان محكوم شدند، بیش از یكصد نفر بودند كه از 6 ماه تا 15 سال كیفر گرفتند. با وجود این، خروش فیضیه در 15 خرداد 54 دستاوردی ارزنده، برجسته و سرنوشت ساز به همراه داشت.
وزارت امور خارجه شاه در نامه ای به ساواك یك مورد از اخبار یكی از روزنامه های خارجی پیرامون رویداد قم را چنین گزارش كرده است:
حماسه خونین فیضیه شاه را در هم شكست و به ملت ایران نمایاند كه می توان آشكارا رویاروی شاه ایستاد و با شعار مرگ بر شاه سرنگونی رژیم او را فریاد زد. مردم از خیزش فیضیه درس گرفتند، جرأت یافتند، پیش آمدند.
عوامل شكل دهنده قيام
انقلاب اسلامي ايران، در دوره شكل گيري خود(1340 ـ 1343) با يك سري زمينه ها و مقدمات همراه بود و در اين دوره انرژي تحول و دگرگوني، طي يك سلسله جريانات و اقدامات به تدريج به سمت حوزه علميه قم كشيده شد و رنگ و محتواي مذهبي به خود گرفت و رهبري يك عالم ديني در حدّ مرجعيت؛ يعني امام خميني(ره) بر آن مسجّل شد. اين زمينه ها و مقدمات عبارت است از:
الف. رحلت آيت اللّه بروجردي و مطرح شدن نام امام خميني(ره)
ب. جريان لايحه انجمنهاي ايالتي و ولايتي
ج. جريان همه پرسي ششم بهمن
د. حادثه خونين فيضيه(1341)
ه. دستگيري امام و قيام 15 خرداد 1342
حماسه رهبري در عاشوراي 42
امام خميني با تبليغات و اقدامات خود، طي حدود دو ماه، حادثه فيضيه را تا نزديك محرم تداوم داد. شهر قم شاهد سخنراني تاريخي امام عليه شخص شاه، آمريكا و اسرائيل بود. اين سخنراني به منزله رويارويي مستقيم و آشكار با حكومت بود و نشان ميداد كه امام، روحانيت و مردم، به نقطه غير قابل بازگشتي با دستگاه رسيدهاند. امام فرمودند: «اي آقاي شاه! اي جناب شاه! بدبخت، بيچاره! 45 سال از عمرت ميره، عبرت بگير. عبرت از پدرت بگير. اگر راست ميگويند كه تو با اسلام و روحانيت مخالفي، بد فكر ميكني.
اگر ديكته مي كنند، به دست تو مي دهند، در اطراف آن فكر كن. چرا بي تأمّل حرف مي زني؟ چه ارتباطي بين شاه و اسرائيل است كه سازمان امنيت مي گويد: از شاه صحبت نكنيد، از اسرائيل هم صحبت نكنيد؟ آيا به نظر سازمان امنيت، شاه، اسرائيلي است؟ آيا به نظر سازمان امنيت، شاه يهودي است؟
آقاي شاه! اين ها مي خواهند تو را يهودي معرفي كنند تا من بگويم كافري، از ايران بيرونت كنند و به تكليف تو برسند.» طي حدود 24 ساعت بعد از اين سخنراني، رژيم سريعا عكس العمل نشان داده و مأموران شاه، نيمه شب پانزدهم خرداد، امام را به تهران منتقل و به زندان قصر بردند. صبح 15 خرداد، مصادف با 12 محرم، خبر دستگيري امام در سراسر ايران منتشر شد و مردم به شدّت عكس العمل نشان دادند و در حدّ وسيعي اعتراض كردند.
دسته جات عزادار به تظاهرات پرداختند و مردم قم گروه گروه با اظهار خشم و نفرت از اين عمل دستگاه، به طرف حرم حضرت معصومه حركت كردند و جمعيت انبوهي در آن جا گرد آمدند. با توجه به دستگيري امام، مأمورين شاه كه از قبل آمادگي كامل داشتند، به جان مردم افتاده و جمعي را شهيد و برخي را مجروح نمودند.
در واقع مي توان قيام 15 خرداد را حركت خود جوش و مردمي، بدون برنامه ريزي قبلي دانست كه با توجّه به بسترها و زمينه هاي قبلي به وجود آمد و در حمايت از رهبر ديني و ياري آرمان هاي متعالي، به اوج خود رسيد و شهرها و مناطق مختلف ايران را در بر گرفت.
سوگ مندانه بايد گفت كه اجتماعات و تظاهرات مردمي زنان و مردان در اعتراض به بازداشت امام در قم، تهران و برخي ديگر از شهرها با هجوم نيروهاي مسلح و مأمورين خون آشام به خاك و خون كشيده شد.
سيل خروشان كشاورزان غيور و كفن پوش ورامين، دهقانان كَنْ و مردم جماران به سوي تهران سرازير شد و انبوه جمعيت اعم از بازاريان، بار فروشان، معلمان، دانشگاهيان و اقشار مختلف مردم، با غريو رعدآساي يا مرگ يا خميني و مرگ بر شاه، تهران را به لرزه در آورد.
اين اعتراضات الهي و به حق، با واكنش شديد رژيم روبه رو شد و توسّط نيروهاي جهنّمي و خون آشام خود، تظاهر كنندگان را با وضع فجيعي قتل عام نمود. به اين ترتيب يوم اللّه 15 خرداد شكل گرفت.
عوامل، بسترها و زمينههاي شكلگيري قيام پانزده خرداد
به طور خلاصه مي توان عوامل، بسترها و زمينه هاي شكل گيري قيام پانزده خرداد را چنين شمارش كرد:
1- ارائه پي در پي طرحها و لوايح غير اسلامي و دين ستيزانه
2- اسلام ستيزي رژيم و كم رنگ كردن آموزه ها و دستورات ديني
3- ايجاد فشار و اختناق و تحوّلات آمرانه
4- ناديده گرفتن مرجعيت و قدرت رهبري ديني
5- هتك احترام مرجعيت؛ به خصوص امام خميني(با دستگيري ايشان)
6- ترويج تدريجي و آرام ارزشهاي غربي براي به حاشيه راندن دين
7- برگزاري انتخابات فرمايشي و ايجاد مجالس مطيع(در واقع كم رنگ كردن قانون اساسي)
8- قبضه مطلق قدرت و ناديده گرفتن نظرات روحانيون و مردم
9- محك زدن قدرت مذهبي مردم و بررسي امكان حذف اين نيروي اثرگذار و تهديد علما
10- غائله سازي عمدي و ايجاد اختلاف بين مردم
11- تحريكات شديد عوامل رژيم عليه اسلام گرايان و اتهامات ناروا(چون ارتجاع سياه و پيوند با خارج و...) عليه آنان
12- سركوبي شديد اعتراضات مردمي؛ از جمله حمله ددمنشانه به فيضيه
دستاوردها و پيامدهاي قيام
با اعتراضات و تظاهراتي كه صورت گرفته بود، امام خميني(ره) پس از ده ماه زنداني شدن، در 18 فروردين 43 به قم مراجعت كرد و مورد استقبال با شكوه مردم و روحانيون قرار گرفت. اين استقبال و توجّه مردم، به نوبه خود، پس از حادثه 15 خرداد، براي امام و انقلاب يك پيروزي محسوب مي شد و نقطه عطفي بر اين حركت انقلابي مردمي به شمار مي آمد كه پس از فراز و نشيب هايي سرانجام در سال 57 با سرنگوني رژيم شاهنشاهي به پيروزي رسيد.
نهضت 15 خرداد در انديشه بنيان گذار نظام جمهوري اسلامي، داراي منزلتي ويژه بوده و مبدأ انقلاب اسلامي است. «15خرداد را بشناسيد و مقصد 15 خرداد را بشناسيد و كساني كه 15 خرداد را به وجود آوردند، 15 خرداد از همين مدرسه(فيضيه) شروع شد. عصر عاشورا در همين مدرسه اجتماع عظيم بود و 15 خرداد براي اسلام بود... و به اسم اسلام بود و به مبدأيت اسلام و راهنمايي روحانيت و همين جمعيت ها كه الآن اين جا هستند... .» با بررسي ابعاد مختلف اين قيام، مي توان آثار و دستاوردهاي فراواني براي آن شمارش كرد، از جمله:
1- شكست دكترين كندي
2- آشكار شدن ماهيت ضد اسلامي شاه
3- تقويت روحيه ديني و دفاع مذهبي مردم
4- افزايش رشد سياسي روحانيت و تودههاي مردم
5- قرار گرفتن علما و مراجع در سطح رهبري و پيشتازان نهضت
6- تعميق پيوند روحانيت با اقشار مختلف؛ بخصوص دانشجويان
7- الگو قرار گرفتن مذهب براي مبارزه(اسلاميتر شدن انقلاب)
8- افشاي چهره رياكارانه شاه
9- تشكيل سازمانها و گروههاي اسلامي
10- شكلگيري جدّي انديشه براندازي رژيم
11- رشد آگاهي و تفكّر انقلابي مردم
12- برملا شدن ماهيّت ملّي گراها
13- پايان يافتن مبارزه در چهار چوب نظام حاكم(به عنوان شيوه غالب مبارزه و به عنوان رفرم)
14- مركز قرار گرفتن نيروهاي معارض مذهبي
15- شروع دور جديد مبارزات روحانيت(ورود جدّي روحانيت به عرصه سياست)
16- افشاي خطر صهيونيسم
17- تضمين پيروزي نهضت(آشكار شدن طليعههاي پيروزي)
18- فروپاشي تز جدايي دين از سياست و...
با توجّه به همين آثار و پيامدهاي مؤثر و غير قابل انكار بود كه امام خميني(ره)، بر حفظ نام و ياد 15 خرداد و شناخت ارزش هاي آن تأكيد داشت.
منبع: مجله مبلغان- گروه تبيان
انتهاي پيام/3003
دیدگاه ها