۱۹/رمضان/۱۴۴۵

-

۱۴۰۳/۰۱/۱۰ جمعه

صبح قزوین از ورزش زورخانه‌ای تا پارکور/ نسبت فرهنگ سنتی و مدرن با ورزش
کد خبر: ۴۵۳۸۱ تاریخ انتشار: ۱۳۹۴/۵/۱۲ ساعت: ۲۱:۴۵ ↗ لینک کوتاه

به مناسبت روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای

از ورزش زورخانه‌ای تا پارکور/ نسبت فرهنگ سنتی و مدرن با ورزش

ورز‌ش‌هایی که مورد استقبال توده مردم قرار می‌گیرند را می‌توان معلول شرایط و نیازهای روانی-اجتماعی آن جامعه دانست. ورزش پتانسیل آن را دارد که همچون یک سبک زندگی خود را نشان دهد.

از ورزش زورخانه‌ای تا پارکور/ نسبت فرهنگ سنتی و مدرن با ورزش
به گزارش سرویس ورزشی صبح قزوین صبح قزوین، ۱۷ شوال مصادف با واقعه جنگ خندق و یادآور نبرد حضرت امیرالمؤمنین(ع) با عمربن عبدود است که در تقویم رسمی به عنوان روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای نامگذاری شده است. مسلم است که صرف نامگذاری یک روز در میان تحولات وسیع فرهنگی در جامعه امروز ایران، نمی‌تواند به احیا و جلب توجه به ورزش زورخانه ای و فرهنگ پهلوانی  کمکی نماید و باید به  بسترهای اجتماعی و مقتضیات زمان-مکان جامعه توجه کرد. گزارش تحلیلی پیش رو به دلالت های اجتماعی ورزش و مقایسه تطبیقی ورزش زورخانه ای و ورزش مدرن شهرنوردی (parkour) می پردازد؛

ورزش و دلالت‌های فرهنگی اجتماعی

ورزش صرفاً یک فعالیت جسمی و ذهنی نیست؛ چرا که اعمال و حرکات انسان ناشی از مغز و ذهن اوست و در عین حال بر ذهن و مغز او نیز اثر می‌گذارد. بنابراین ورزش پتانسیل آن را دارد که همچون یک سبک زندگی خود را نشان دهد و چه بسا ورزش‌هایی که در واکنش به کنش‌های اجتماعی ـ سیاسی محیطی، صورت خاصی به خود بگیرند یا اصلاً به وجود آیند.

لذا ورز‌ش‌هایی که مورد استقبال توده مردم قرار می‌گیرند را می‌توان از طرفی معلول شرایط و نیازهای روانی-اجتماعی آن جامعه دانست و از طرفی دیگر نیز به طور همزمان شکل دهنده‌ فرهنگ جامعه دانست؛ یعنی یک ارتباط دوطرفه که هم معلول مقتضیات و شرایط و فضا و زمان جامعه است و هم خود بر اتمسفر ان جامعه اثرگذار خواهد بود.

ورزش زورخانه‌ای و فرهنگ پهلوانی نمونه‌ بارزی از این تأثیرگذاری دوطرفه است. ورزشی که به دلایل نظامی و با الهام از حرکات رزمی در میادین جنگ به خصوص در نبردهای تن به تن پا گرفت. ورزش و فرهنگی که ریشه در ایران باستان دارد و با آیین‌های مهرپرستی در آمیخته، اما پس از اسلام با ادغام با آیین‌ها و ارزش‌های اسلامی به حیات خود ادامه داد و فرهنگ موسوم به پهلوانی را وارد جامعه کرد.

در دوره‌ اخیر ورزش نوپای دیگری که اثرات جانبی فرهنگی بسیاری را به دنبال خود داشته و به صورت دو سویه در برهمکنش با فرهنگ جاری در جامعه است. شهر نوردی یا پارکور Parkour یا هنر جابجایی؛ ورزشی هیجان‌انگیز و نسبتاً پرمخاطره که همچون ورزش زورخانه‌ای ریشه‌ در تمرینات نظامی دارد. ورزشی شهری که امروزه با استقبال گسترده جوانان در عرصه جهانی روبرو شده است، به نحوی که حتی در مناطق محروم و فاقد امکانات حداقلی همچون نوار غزه هم طرفداران خود را یافته است و صد البته در ایران نیز هواداران آن در میان نسل جوان رو به گسترش است.

بنابراین شاید لازم باشد که ابتدا به بستر اجتماعی و فرهنگی که این ورزش‌ها در آن شکل گرفته‌اند، به صورت جداگانه اشاره کوتاهی داشته باشیم؛

ورزشی باستانی، برآمده از فرهنگ جامعه سنتی 

در این گزارش، مجال شرح و بسط تاریخچه‌ ورزش زورخانه‌ای و نسبت آن با فرهنگ پهلوانی نیست و صرفاً ذکر این مختصر کفایت می‌کند که: «اول آنکه؛ ورزشی مانند ورزش‌های زورخانه‌ای و با این مشخصات و آداب، به کلی در ایران باستان وجود نداشته است، که ما بخواهیم از آن به عنوان ورزش باستانی یاد کنیم. در نتیجه، پیدایش این نهاد مربوط است به بعد از اسلام، که بنا به نیازهای مقطعی، برای مقابله با ستمگران عرب و مغول به وجود آمده است.

در این راستا گروه‌هایی مانند «فتیان» و «شاطران» و «عیاران»، جوانمردانی بودند که رسم «فتوت» و «پهلوانی» را بنیان نهادند و طبعاً آداب و آیین آن‌ها از مکتب «عرفان» و «تصوف» نشئت می‌گرفت. همان‌طور که بسیاری از آداب زورخانه نمادی از مشرب عارفانه و فتوت است. دوم؛ مسئله فرهنگ و آیین و ورزش زورخانه است که قطعاً با آیین‌های پهلوانی دوران باستان پیوند آشکار دارد و همانندی بسیار نزدیک معابد مهری و ساختمان زورخانه، از یک‌سو و رواج آیین‌های مانی و مهرپرستی در سنن زورخانه، ارتباط این نهاد را به وضوح با دوره اشکانیان اثبات می‌نماید.» 

ذکر این نکته درباره شکل کنونی زورخانه‌ها جالب می‌نماید که مهم‌ترین ویژگی ساختمان‌های زورخانه‌های فعلی پایین‌تر بودن زورخانه‌های از سطح زمین و داشتن دری کوچک است که به روایتی دلیل اصلی آن استتار و مخفی بودن محل تمرین پهلوانان و قهرمانان مردم  در دوره حاکمان ستمگر بوده است.

ورزشی مدرن، برآمده از مدرن شدن فرهنگ شهری

ورزش زورخانه‌ای چقدر مورد توجه نسل جوان ماست و آنان چه بدیل‌هایی بیرونی را برای این ورزش در نظر دارند؟ این بدیل‌ها برآمده از کدام بستر و علل فرهنگی‌اند و متقابلاً این ورزش کدام نتایج و عوارض فرهنگی را در پی دارد؟

از جمله ورزش‌هایی که امروزه مورد استقبال نسل جوان قرار گرفته است، ورزشی است خاص زندگی مدرن شهری که ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که آن را از ورزش‌های سنتی متمایز می‌کند. پارکور (شهرنوردی) ورزشی است که از فرانسه شروع شد و «ریشه» در قبایل افریقایی دارد. پیش‌قراول این رشته یک افسر نیروی دریایی بود که قبل از جنگ جهانی اول مهارت‌های ورزشی را آن گونه که قبایل بومی در افریقا انجام می‌دادند ترویج نمود. هدف این رشته غلبه بر موانع خصوصاً موانع شهری از قبیل دیوارها، در عملیات‌ها‌ی نجات  است.

پارکوردیوید بل (David Belle)، بنیان‌گذار پارکور در فرانسه می‌گوید: «جنبهٔ فیزیکی پارکور، غلبه کردن بر تمامی موانع پیش روست، درست مانند این که در شرایط اضطراری گیر کرده باشید. پارکور فقط صرف حرکات نیست، بلکه مجموعه‌ای هدفمند و دارای فلسفهٔ خاص خویش است. پس هدف پارکور، رسیدن به مقصد با استفاده از کاراترین، روان‌ترین و مستقیم‌ترین مسیر و مناسب‌ترین حرکات است که می‌تواند شامل دویدن، پریدن، بالا رفتن و خزیدن باشد».

اما علاوه بر جنبه فیزیکی، استقبال از این ورزش قطعاً جنبه‌های روانی بسیاری نیز داشته است که بررسی آن می‌تواند کمک شایان توجهی به درک جامعه‌ جوان امروز نماید: در زندگی شهری امروز، دیوارها از المان‌های اصلی محیط زندگی شهری بوده و بیش از هر چیز دیگر در همه جا حضور دارند، از جمله اینکه علاوه بر شکل دادن ساختارهای معماری شهر، همچون موانعی محدود کننده‌ فضای پیرامون ما عمل می‌کنند.

اما این موضوع برای شهرنوردها صادق نیست، چرا که آن‌ها به جای استفاده از مسیر‌های از پیش تعریف شده توسط معماران و مهندسین شهرسازی، مسیر خود را با نوعی ساختار شکنی و پریدن از روی دیوارها و نرده‌ها و موانع انتخاب می‌کنند که البته مردم معمولی عبور از این مسیرها را غیرممکن می‌دانند.

شهرنوردها دیوارها را کوتاه می‌بینند و بر موانع محیط شهری غلبه کرده و خارج از نظم و دیسیپلین جغرافیای شهری رفتار می‌کنند. به نوعی فرهنگ پارکور یک فرهنگ سرپیچی (فارغ از جنبه‌های اخلاقی مثبت و منفی آن) از مسیرها و روش‌های از پیش تعریف شده و مقبول عام است و تلاشی است خلاقانه‌ برای کشف مسیرهای جدید و رسیدن به رهایی و فرار از هر نوع نظارت.

مقایسه تطبیقی

با توجه به ویژگی‌های برشمرده برای هر یک از این دو ورزش سنتی  و مدرن، اکنون می‌توان با مقایسه تطبیقی بین مشخصه‌های کلیدی دو ورزش زورخانه‌ای و پارکور، بسیاری از ویژگی‌های جامعه‌شناختی دو جامعه سنتی و مدرن را هرچه بیشتر نمایان سازد:

پهلوانی (زورخانه)

 شهرنوردی (پارکور)

پیشینه

فنون کهن نظامیان ایران

تمرینات عبور از موانع نظامیان و عملیات نجات

کیستی

افرادی که از اصول ورزش زورخانه‌ای در زندگی روزمره خود استفاده می‌کنند، به عنوان پهلوان در جامعه شناخته می‌شوند

افرادی که از اصول پارکور در زندگی خود بهره می‌برند

«تراسور» (Traceur) نامیده می‌شوند

محیط

در یک فضای بسته و محدود در ساختمانی پایین‌تر از سطح زمین و در یک فضای بسیار محدود و با وسایلی خاص تمرین می‌شود.

بدون نیاز به یک فضای خاص یا وسایل خاص، کل شهر عرصه تمرین شهرنوردان است

چرایی

انجام تمرین‌‌های مخفیانه به دلایل امنیتی و اخلاقی (فروتنی)

ترجیح نسل جدید مبنی عدم دست و پنجه نرم کردن با موانع و مشکلات و به عبارتی دیگر ارجحیت دور زدن مشکلات به جای مواجه شدن با آن‌ها

تلاش برای نمایش تمایزات فردی

هدف

زورآزمایی دو فرد یا دو پهلوان

زورآزمایی یک فرد با کل ساختار و عرف شهری و یک عکس‌العمل یا واکنش به محیط فیزیکی و روانی شهری

چیستی

سعی بر حفظ راه و رسم گذشته

حفظ میراث گذشته، مخصوصاً مهارت‌ها و تکنیک‌های نظامی گذشته

سعی می‌شود از راه‌های معمول اجتناب و با کسب مهارت‌های جدید، از مسیرهای غیر معمول برای عبور و مرور سریع‌تر استفاده شود

ارزش‌ها

قانون‌مند بودن - آداب خاص داشتن - تأکید بر فنون قدیمی

فارغ از هر قانون بودن و انجام دادن هر حرکت دلخواه - عدم نیاز به کسب رخصت - اضافه کردن حرکات ابتکاری

هنجارها

اولویت آخر دادن به تازه وارد - عدم اجازه ورود به گود به تازه وارد - عدم کباده کشی تازه وارد - جایگاه متمایز پیشکسوت و تازه وارد

تشویق و روحیه دادن و بالا بردن اعتماد تازه وارد - یکسان بودن جایگاه و محل تمرین افراد جدید و قدیمی

کارکرد

تمرینات نظامی و آمادگی جسمانی - تمرینات زورخانه برای روبرو شدن و جنگیدن با دشمن – برداشتن موانع احتمالی- تاکید بر ایستادن و مبارزه کردن با حریف یا مانع احتمالی

تمرینات عبور از موانع، به عنوان عکس‌العمل جوانان نسبت به محیط شهری که پر است از دیوارها و موانع، برای غلبه بر موانع و تمرد کردن از مسیرهای از پیش تعبیه شده توسط مهندسان شهرسازی

دویدن و دور زدن مانع یا حریف احتمالی و اجتناب از هر گونه سکون یا درگیر شدن

نمایش گسترده حرکات از طریق به اشتراک گذاشتن فیلم و عکس در اینترنت

جدول: مقایسه‌ ویژگی ورزش زورخانه‌ای و پارکور

همان‌طور که مشاهده شد، ویژگی‌های بنیادی این دو ورزش ما را به مشخصه‌های اصلی جامعه‌ سنتی و مدرن رهنمود می‌سازد و اینکه چگونه ورزش نیازهای فیزیکی و روانی هر نسلی را برآورده می‌سازد.

نتیجه‌گیری

با تغییر محیط زندگی و ازدیاد موانع محیطی پیرامون انسان شهری، تعامل و تقابل شهروندان در ارتباط با محیط دچار تغییر شده و بسیاری از آنان سعی می‌کنند بر موانعی خود ساخته، غلبه نمایند، در حالی که تا کنون انسان سعی می‌کرد بر موانع طبیعی غلبه کند. انسان امروز بیش از هر زمان دیگری خود را در حصار موانع فیزیکی خودساخته همچون دیوارها و ساختمان‌های بلند و نیز موانع غیر فیزیکی همچون مقررات رفت و آمد و قوانین و عرف‌های متداول زندگی مدرن شهری محصور می‌بیند و لذا به دنبال رهایی از این موانع و کشف راه و رسمی متفاوت و متمایز می‌باشد.

همان‌طور که ورزش زورخانه‌ای را می‌توان نمود تمایلات خفی رزمی در جامعه سنتی دانست، ورزش پارکور را نیز می‌تواند نمود اعتراض خفیف به محدودیت‌های خود ساخته‌ غیرضروری و تجملی و دست و پا گیر انسان امروز دانست. زورخانه؛ زورآزمایی دو فرد یا دو پهلوان، پارکور؛ زورآزمایی یک فرد با کل ساختار و نظم مقبول شهری و به نوعی تاکید بر این است که دونده خط سیر خود را به خاطر وجود موانعی همچون نرده‌ها و دیوارها تغییر ندهد، حتی اگر شده از بالای آنها بپرد.




منبع: مهر
انتهای پیام/7008

منبع: مهر

دیدگاه ها

اخبار استان قزوین
اخبار ایران و جهان