طرح استانی‌شدن انتخابات مجلس در تراز سنجش نمایندگان استان/ آیا مجلس دهم میزبان طرح استانی‌شدن انتخابات می‌شود؟

به گزارش خبرنگار سیاسی صبح قزوین، چند هفته ای است طرح استانی شدن انتخابات و لایحه‌ آن به صورت جدی رسانه ای شده است و دیدگاه‌های موافق و مخالف زیادی در خصوص نقاط قوت و ضعف آن در بین کارشناسان مورد بررسی قرار گرفته است.
طرح استانی شدن انتخابات مجلس در تاریخ نهم آذرماه سال ۹۳ یعنی شش ماه پیش از طریق ۱۶۹ نماینده مجلس به صحن علنی مجلس ارائه شد و درخواست یک فوریت آن به تصویب رسید، نخستین بار این طرح در پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی مطرح شد اما پس از بحث و گفتگوهای فراوان در دوره‌های بعدی مجلس به سرانجامی نرسید.
اما گویی نمایندگان مجلس نهم عزم خود را برای اجرایی کردن این طرح جزم کرده اند و در حال حاضر با فرستاده شدن این طرح به کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس جزئیات آن در حال بررسی است تا در نهایت با قطعی شدن جزئیات این طرح، در انتخابات دهم مجلس در اسفندماه سال جاری اجرایی شود.
مطابق با تاکید نمایندگان موافق طرح استانی شدن حوزه‌های انتخابیه مجلس این طرح از طریق تغییراتی که قرار است در طرح شهرستانی بودن انتخابات ایجاد کند به دنبال کسب اهدافی چون ارتقاء سطح کیفی مجلس، افزایش میزان مشارکت عمومی در انتخابات و جلوگیری از وقوع برخی تخلفات چون خرید رای است.
مزایای این طرح در ۹ ماده به شرح زیر تعریف شده است: ۱- پرداختن نمایندگان به بررسی امور ملی و پرهیز از صرف اوقات نمایندگی برای امور جزئی با حفظ ویژگی محلی و ملی بودن مسئولیت نمایندگی و جایگزین کردن برنامه محوری به جای شخص محوری ۲- ارتقای سطح کیفی و افزایش کارایی مجلس از طریق ایجاد امکان انتخاب داوطلبان شاخص تر با صلاحیت برتر ۳- متمایل کردن انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان به سمت ایجاد نظام انتخاباتی متناسب با ساختارهای سیاسی و حقوقی ایران ۴- حذف رقابت‌های شدید و اختلاف برانگیز قومی و قبیله ای و تقویت همبستگی ملی ۵- کاهش تعداد داوطلبان و هزینه‌های اجرایی انتخابات ۶- افزایش میزان و تسهیل امکان مشارکت عمومی شهروندان در اعمال حق تعیین سرنوشت ۷- عادلانه شدن نظام انتخاباتی و ایجاد فرصتهای برابر برای آحاد افراد ملت ۸- کنترل تخلفاتی نظیر خرید رای ۹- تقویت فرهنگ تحزب از چهار نماینده استان قزوین در حوزه‌های انتخابیه استانی وشهرستانی سه تن از آنها یعنی آقایان محمدی، حجت الاسلام حسینی، رجب رحمانی از ارائه دهندگان و موافقان این طرح هستند و عباسپور نماینده آوج و بوئین زهرا از مخالفان این طرح؛ نمایندگان موافق: داود محمدی در گفتگو با خبرنگار سیاسی صبح قزوین، در خصوص طرح استانی شدن انتخابات مجلس اظهار کرد: این طرح نقاط مثبت و منفی دارد که هر کدام در جای خود قابل تامل است و یکی از نقاط مثبت افزایش کارایی و کیفیت مجلس است.
وی اذعان کرد: ایرادی که به این طرح وارد می‌کنند این مسئله است که ارتباط نماینده با موکلین خود کاهش می‌یابد؛ اما در این طرح فقط شهرستانی شدن یا استانی شدن کامل نیست بلکه یک طرحی بین استانی و شهرستانی می‌باشد.
نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز در ادامه گفت: در این طرح افرادی که در حوزه انتخابیه استان قزوین شامل سه حوزه تاکستان، بوئین زهرا و آوج و قزوین، آبیک و البرز قرار دارند این حوزه‌های انتخابیه همچنان نمایندگان خود را خواهد داشت؛ اما کسانی که از هر حوزه انتخابیه کاندیدا می‌شوند باید مجموع استان به آنها رای بدهند بنابراین سطح نمایندگی ارتقا می‌یابد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا این طرح در صورت تائید، زیرساخت‌های لازم را برای اجرایی شدن در انتخابات مجلس امسال دارا می‌باشد، اذعان کرد: این طرح نیاز به زیرساخت آنچنانی ندارد و حوزه‌های انتخاباتی به شکل قبل است و کادر اجرایی و نظارتی هم تغییر نمی‌کند.
با استانی شدن انتخابات مجلس وحدت نظر بیشتری بین نمایندگان در استان شکل می‌گیرد حجت الاسلام سید مرتضی حسینی در گفتگو با خبرنگار سیاسی صبح قزوین، در خصوص طرح استانی شدن انتخابات مجلس و ارائه این طرح به مجلس اظهار کرد: در این طرح نگاه نمایندگان مجلس از بخش نگری به سمت استان نگری تغییر خواهد کرد؛ زیرا زمانی که نماینده ای فقط برای حوزه انتخاباتی خود برنامه ریزی می‌کند در عملکردش صلاح آن منطقه را در نظر گرفته و این نکته را که آیا این طرح برای استان نیز ضروری است، مدنظر قرار نمی‌دهد.
وی با بیان اینکه با استانی شدن انتخابات مجلس وحدت نظر بیشتری بین نمایندگان در یک استان شکل می‌گیرد ابراز کرد: زمانی که قرار است برای یک استان کار خوب صورت بگیرد، نیاز است که همه نمایندگان اختلاف نظر کمتری روی مباحث آن داشته باشند.
حسینی با بیان اینکه طرح استانی شدن انتخابات مجلس نقاط ضعفی هم دارد تصریح کرد: عده ای کم شدن ارتباط و تعامل نمایندگان با حوزه های انتخابی و مناطق مختلف استان را از نقاط ضعف این طرح می‌دانند که هدف ما در این طرح کم کردن این تعامل و مشارکت مردم نیست و باید برای این موضوع برنامه ریزی لازم صورت بگیرد.
وی تاکید کرد: ایراد دیگر طرح این است که شاید فقط افرادی بتوانند رای کسب کنند که پول بیشتری برای تبلیغات خود هزینه کنند و این نیازمند بهره بردن از حضور سرمایه داران در انتخابات شده و شاید فساد شکل بگیرد.
در این طرح رقابت‌های ناسالم از بین خواهد رفت شیخ قدرت علیخانی در گفتگو با خبرنگار سیاسی صبح قزوین، در خصوص طرح استانی شدن انتخابات مجلس اظهار کرد: با این طرح موافق هستم زیرا سطح کیفی مجلس افزایش پیدا می‌کند و بیشتر نخبگان و دانشگاهیان و چهره‌های حزبی و سیاسی به مجلس راه پیدا می‌کنند.
نماینده سابق قزوین در مجلس ادامه داد: همچنین با اجرای این طرح اختلافاتی که در شهرستان‌ها و حوزه‌های کوچک در گذشته وجود داشت و رقابت‌های ناسالم از بین خواهد رفت.
علیخانی با بیان اینکه مخالفان حق انتقاد و مخالفت با این طرح را دارند ابراز کرد: اما این انتقاد قابل قبول نیست که مشارکت مردم کم می‌شود بلکه این مشارکت مردمی افزایش خواهد یافت.
وی در خصوص یکی از نقاط ضعف استانی شدن انتخابات که محروم ماندن مناطق روستایی و دور افتاده است تصریح کرد: این انتقاد وارد نیست زیرا هیچ چیزی در این طرح کم نخواهد شد و همه عملکردهای گذشته نمایندگان نسبت به رسیدگی به مناطق محروم در جای خود باقی خواهد ماند.
نمایندگان مخالف: با اینکه خود نماینده مرکز استان بودم با استانی شدن انتخابات موافق نیستم حجت الاسلام سید فتاح مرتضوی در گفتگو با خبرنگار سیاسی صبح قزوین، در خصوص طرح استانی شدن انتخابات مجلس اظهار کرد: طرح انتخابات به صورت شهرستانی مزایایی دارد از جمله اینکه ارتباط خوب بین مردم و نمایندگان حفظ خواهد شد و ملت با این ارتباط بهتر می‌تواند پیگیر حل مشکلات و معضلاتی که در شهر و منطقه خود وجود دارد، باشد؛ اما به اعتقاد من انتخابات به صورت شهرستانی ارجح تر است.
نائب رئیس کمیسیون فرهنگی دوره چهارم مجلس اذعان کرد: به طور یقین یک نماینده مرکز استان باید حامی این طرح باشد و کمتر پیش می‌آید از شهرستان‌ها حمایت کند زیرا در استان شناخته شده تر بود و راحت تر تبلیغات انتخاباتی انجام می‌دهند؛ اما با اینکه خود نماینده مرکز استان بودم با این مشی موافق نیستم.
وی با بیان اینکه انتخابات شهرستانی نسبت به استانی دارای قوت است ابراز کرد: مشارکت مردم در یک انتخابات بسیار مهم است و به هر اندازه که حوزه انتخاباتی کوچکتر باشد مشارکت به همان نسبت افزایش می‌یابد، نمونه بارز این مدعا هم آمار حضور مردم در حوزه انتخابیه تهران است که به دلیل بزرگ بودن حوزه همیشه پایین تر از مناطق دیگر است با ارتباط نزدیک نمایندگان با مردم زمینه حفظ و پشتیبانی انقلاب فراهم می‌شود روح الله عباسپور در گفتگو با خبرنگار سیاسی صبح قزوین، در خصوص طرح استانی شدن انتخابات مجلس اظهار کرد: یکی از ایرادهای این طرح مشکلات امنیتی در مناطق شیعه و سنی نشین است که به صورت مشترک با یکدیگر زندگی می‌کنند و ممکن است ناامنی در این مناطق ایجاد کند.
این نماینده مجلس ادامه داد: این طرح هزینه انتخابات را بالا می‌برد یعنی کسی که در حوزه انتخابی بوئین زهرا و تاکستان سرمایه گذاری می‌کند در این طرح باید در حد یک استان سرمایه گذاری انجام دهد و مخصوصا در استان‌های بزرگی چون خراسان رضوی، سمنان، شیراز، اصفهان و مازندارن این هزینه‌ها به صورت کلان افزایش می‌یابد.
این کارشناس سیاسی در ادامه اضافه کرد: نیروهای جدید که قصد ورود به انتخابات مجلس را دارند در سطح استان شناخته شده نیستند و از ابزار رسانه ای هم بهره نبرده اند و نمی‌توانند تبلیغات خوبی برای شناساندن خود به جامعه داشته باشند؛ اما این افراد در حوزه انتخاباتی و شهرستانی خود می‌توانند با بهره بردن از ظرفیت‌های موجود رای بیاورند.
وی تصریح کرد: موافقان طرح استانی شدن انتخابات مجلس مطرح می‌کنند که با این طرح ما به ماموریت اصلی خود که قانونگذاری و نظارت بر اجرای قانون است و دیگر ضرورتی ندارد که به مطالبات مردم در حوزه انتخابیه خود داشته باشیم؛ اما باید در پاسخ به این نظرات گفت که امروز چه فرقی با زمانی که این طرح به تصویب کامل برسد، دارد؟ نماینده آوج و بوئین زهرا امروز وظیفه و ماموریت نمایندگان مسائل کشوری است افزود: وظیفه ای که قانون برای نمایندگان در نظر گرفته است قانونگذاری و نظارت بر آن است، امروز هم اگر نماینده ای بخواهد می‌تواند سرکشی به حوزه انتخابیه خود نداشته باشد.
وی در پایان بیان کرد: این رویکرد صحیحی نیست که این طرح را بگذاریم که مردم به ما رای بدهند و بعد با آنها ارتباط نداشته باشیم، ایران اسلامی امروز نیازمند مشارکت قوی و حضور مردمی در شرایط مختلف سیاسی و اجتماعی هستیم.
فرهنگ تحزب در کشور نداریم به نظر می‌رسد با وجود نکات مثبتی که اکثر نمایندگان در طرح استانی شدن انتخابات مجلس به آن اشاره می‌کنند از نگاه تحلیلگران نقاط ضعف پررنگی در این طرح قابل توجه است.
محتوای طرح استانی شدن انتخابات دارای اشکالات جدی است؛ این طرح با توجیه سامتاندهی به وضعیت شهرها و استانها رای آورده است؛ این در حالی است که تمام این مشکلات تکیه اش بر شهرستان‌ها خواهد بود.
این طرح با وجود بندهای قابل توجهی که به عنوان نکات مثبت و برجسته در آن ذکر شده است طرح جامعی نیست و نکات مهمی در آن مورد غفلت واقع شده است.
در بند اول این طرح پرداخت نماینده به امور کلی و فاصله گرفتن از امور جزئی بیان شده است و این موضوعی صحیح و غیرقابل انکار است؛ اما برای از بین نرفتن مشارکت عمومی مردم و حفظ ارتباط بین مردم و نمایندگان چه راهکاری اندیشه شده است؟ نباید یک نماینده برای اینکه رای خود را حفظ کند به دنبال حل مشکلات جزئی شهروندان حوزه انتخابیه خود باشد بلکه مسئولین آن حوزه را مجاب به حل مشکلات موجود در آن حوزه کند.
این سیکل اشتباه از ابتدا شکل گرفته و باید نگاه یک نماینده به وظیفه ای که در حوزه نمایندگی خود دارد تغییر کند، اما برداشته شدن یکباره این سیکل اشتباه و کنار گذاشته شدن حوزه‌های شهرستانی و تبدیل به حوزه استانی در انجام برنامه‌ها منجر به ایجاد شکاف بین مردم و مسئولین خواهد شد.
نکته دیگر این است که هنوز پس از ۳۶ سال از پیروزی انقلاب این نتیجه حاصل نشده که فرهنگ تحزب در کشور داشته باشیم و ما ساختار حزبی نداریم که افراد نخبه و داوطلبان با صلاحیت‌های شاخص در آن تربیت شده و با شرکت در انتخابات سطح کیفی مجلس افزایش یابد.
با استانی شدن انتخابات، زمینه ورود افراد جدید به حلقه مدیریتی نظام محدود می‌شود در بند دیگر این طرح حذف رقابت‌های شدید قومیتی در نظر گرفته شده است که هم برخی ضعف‌ها را دارد هم در انتخابات نیازمند برگزیده شدن افراد به دور از نگاه‌های جناحی و قومی و قبیله ای هستیم.
در این طرح ذکر شده کاندیدای بومی باید حداقل ۱۵ درصد آرای حوزه خود را کسب کند، یعنی وی باید بیشترین رأی را از میان کاندیداهای آن حوزه در محدوده‌ استان خود به دست آورد.
نباید این فرض به وجود آید که اگر فرهنگ‌های منطقه ای کم شود با حرکت به سمت فرهنگ ملی مشکل حل خواهد شد؛ ما نباید در مسیر تقویت همبستگی ملی به سمت از بین بردن فرهنگ‌های غنی در کشور پیش برویم، زیرا با از بین رفتن خرده فرهنگ‌ها و تشکیل فرهنگ محوری، به خوبی می‌توان به آن تهاجم کرد.
یکی دیگر از بندهای این طرح کاهش هزینه‌های انتخاباتی با شرکت افراد در یک لیست مشترک است؛ البته این موضوع برای هزینه‌های مستقیم افرادی که در یک لیست مشترک شرکت می‌کنند، صحیح است اما در رابطه با هزینه‌های غیرمستقیم درست نیست.
با این روش زمینه محدود و بسته شدن فضای ورود افراد جدید به حلقه مدیریتی نظام فراهم می‌شود، زیرا نمایندگان فعلی که برخی از آنها چندین دوره نماینده مجلس هستند؛ ارتباطات مالی و مردمی خود را گرفته اند و جایگاهشان در مجلس ثبت شده است در صورتی که افراد توانمند ناشناخته چگونه می‌توانند با این افراد شناخته شده رقابت کرده و با ایجاد فرصت‌های برابر در انتخابات شرکت کنند؟ یکی از خصوصیت خوب مجلس این است که از یک شهرستان فردی با ۲۰۰ هزار رای وارد حوزه تصمیم گیری کشور شده و با شناساندن توانایی‌های خود زمینه رشدش فراهم می‌شود، اما در حوزه استانی که هزینه تبلیغات بسیار گرانتر است این فرد باید در چهار سال دوران نمایندگی خود از طریق راه اندازی رسانه و برنامه‌های مستمر، حضور خود را در اذهان عمومی حفظ کند و در این فضا شکل گیری باندهای فساد در پشت فضای کاری نمایندگان غیرقابل انکار خواهد بود.
کاهش مشارکت عمومی در انتخابات با طرح استانی شدن انتخابات قابل توجه است نکته قابل توجهی که در صحبت‌های اکثر منتقدین شنیده می‌شود کاهش مشارکت عمومی در انتخابات با طرح استانی شدن انتخابات است، نمونه بارز این مدعا نیز استان تهران است که در اکثر مواقع نسبت به آمار کشوری پایین است زیرا شکاف بین مردم و مسئولین و نمایندگان خودشان زیاد و انتظارات بالاست.
اما در حوزه‌های شهرستانی در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد اختلاف آمار در شرکت کنندگان انتخابات وجود دارد و این به دلیل انتخابی بودن حوزه شهرستانی و ارتباط بیشتر بین نمایندگان و مردم است.
با توجه به نقش تاثیرگذاری که مردم در حفظ نظام و پشتیبانی از انقلاب دارند نباید این طرح زمینه ساز مشارکت کمرنگ اقشار مختلف مردم شود و امضاکنندگان این طرح در صورت تصویب کامل در مجلس باید به این موضوع به صورت جدی بپردازند.
در پایان می‌توان گفت طرح استانی شدن انتخابات مجلس با این مفاد طرح جامع و مناسبی است؛ اما با این شرط که زیرساخت‌های لازم برای عملیاتی شدن آن در سطح جامعه وجود داشته باشد تا زمانی که در کشور زیرساخت‌های حزبی، نظارتی و عملیاتی قوی ایجاد نشود امید به اجرای همه مفاد این طرح بی فایده خواهد بود.
انتهای پیام/۲۰۰۲