عملکرد نامطلوب برخی سازمانها بر ناکارآمدی اقتصاد اسلامی دامن زده است/ برای داشتن علم اقتصاد اسلامی باید به عالمان اقتصادی اعتماد کرد

دکتر بیت الله اکبری مقدم در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار اقتصادی صبح قزوین، در خصوص کارایی مبانی اقتصاد اسلامی در جامعه اظهار داشت: یک علم اقتصاد وجود دارد که مانند علم فیزیک جهانی است و شبیه قانون جاذبه در همه مکان ها به یک صورت عمل می کند بنابراین قوانین علم اقتصاد در جهان به یک شکل است.
وی افزود: در همین قوانین علم اقتصاد مفهومی به نام تابع مطلوبیت وجود دارد یعنی مطلوبیت در مذهب، در فرهنگ و آداب و رسوم تاثیر دارد، بنابراین وقتی یک فرد را مسلمان می نامیم او دارای آداب و رسوم و قواعد خاصی برای زندگی است و دنیا و آخرت را به شکل دیگری مدنظر دارد و همه این مسائل در فضای زندگی وی باید لحاظ شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قزوین با بیان اینکه هدف در اقتصاد پیش بینی آینده است اذعان داشت: در این پیش بینی اگر آینده مورد قبول ما نبود برنامه ریزی باید به گونه ای پیش رود که با اِعمال سیاست هایی این پیش بینی مطابق خواسته های ما تغییر کند و رفتار بخش خصوصی در این راستا نیز بسیار حائز اهمیت است و باید به آن دقت کافی داشت.
وی ادامه داد: به عنوان فرض اگر فردی به مسئله انفاق، ایثار و گذشت علاقه دارد این شخص در مصرف خود بخشی را به این موضوع اختصاص می دهد و برایش اهمیت قائل است چون آخرت او را می سازد؛ اما فردی که نگاه دنیوی دارد این نوع از خرج اقتصادی را ندارد پس نگاه افراد یک جامعه در وضعیت اقتصادی آن جامعه موثر است که ما چه آینده ای خواهیم داشت و باید این آینده را طبق اهداف خود تغییر دهیم.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مفاهیمی در اقتصاد وجود دارد که به نام اسلام پیاده شده اما این اقدامات کارشناسی نشده و دارای آثار مخربی است ابراز داشت: به عنوان نمونه مفهومی در علم اقتصاد است که یک ابزار برای کنترل حجم پول در کشور می باشد به اسم اوراق قرضه که باید ویژگی خاصی را هم دارا باشد که اگر این ابزار مدیریت نشود بدرستی نمی توان حجم پول را کنترل کرد.
وی در ادامه ابراز داشت: وقتی حجم پول کنترل نشود ایجاد تورم یک مسئله صد در صدی است که در تغییرات پولی گریبانگیر مردم می شود، ما ممکن است با تفسیر اشتباه از اسلام گمان کنیم این مسئله ربا است و باعث شود که این ابزار مهم در علم اقتصاد چه شرقی و چه غربی و چه اسلامی به غلط کنار گداشته شود شبیه اینکه شما پیچ گوشتی را کنار گذاشته و بخواهید با ناخن یک پیچ را باز کنید.
  اکبری با بیان اینکه نمی توان ابزاری چون اوراق مشارکت را جانشین اوراق قرضه کرد خاطرنشان داشت: برای اینکه موازین اسلامی را رعایت کنیم برخی موانع را نه بر اساس علم بلکه برحسب حدس و گمان از اقتصاد اسلامی دور می شویم، همچنین معتقد نیستم که بانکداری اسلامی در کشور داریم سیستم بانکداری ما از غربی ها هم بدتر شده است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر به نام اسلام، قرض الحسنه و عقود اسلامی و مضاربه، در حال رواج دروغ و توهم گرفتن تسهیلات شرعی هستیم در صورتی که قرض الحسنه معنایش این نیست که امروز در بانک ها با این سودهای کلان انجام می دهند و چون ما عملا نتوانسته ایم اسلام را پیاده کنیم این مسئله باعث شده بسیاری از منتقدان، علم اقتصاد اسلامی را ناکارآمد توصیف کنند.
این دکترای اقتصاد افزود: نمی توان با عملکرد نامطلوب برخی از دستگاه های کشور بر بی اثر بودن علم اسلامی در حوزه اقتصاد صحه گذاشت، اسلام منفعت شخصی و مالکیت خصوصی را نفی نمی کند و علم اقتصاد نیز مالکیت خصوصی است یا اینکه در کنترل دولت هاست که اسلام هر دو مورد را داراست.
وی اضافه کرد: دولت به عنوان ناظر و کنترل کننده قیمت ها و هم بخش خصوصی به عنوان ابزار در منابع تولید، همه این موارد نظریه و راهکارش در اسلام موجود است؛ اما جامعه تفسیرش از این مسائل صحیح نیست به طور نمونه در حوزه ربا، مانتوانسته ایم این موضوع را به خوبی تبیین کنیم برای همین بسیاری از مسائل به نام اسلام فقط رنگ و بوی غیر اسلامی به خود گرفته؛ این زمینه ها رویکرد انتقاد مخالفان را فراهم کرده است.
  عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قزوین کمبود فقر و توزیع عادلانه را از ویژگی های اقتصاد اسلامی دانست و گفت: وقتی اقتصاد اسلامی در کشور برعکس عمل می شود عده ای با اشاره به نقاط ضعف موجود در جامعه به نفی اقتصاد اسلامی می پردازند؛ ما اقتصاد اسلامی داریم اما در جامعه اقتصادی پیاده شده که فقط شعار آن اسلامی است، بانکداری اسلامی و غیر ربوی، که فقط اوراق مشارکت به جای اوراق قرضه اسم اسلام را با خود به یدک می کشد.
وی در ادامه تاکید کرد: ما هر چه اسم بهره روی آن است به سود تبدیل کردیم و گفته ایم اسلام است، در صورتی که چنین چیزی نیست بهره جای خود را دارد و سود جای خود و هر کدام تعریف خاصی در علم اقتصاد دارد؛ ولی ما مسیر اشتباه را طی می کنیم در حالی که علم اقتصاد اسلامی مسئله بسیار مهمی است که آثارش در متون غربی به وفور مشاهده می شود.
این کارشناس اقتصادی رعایت اخلاقیات در علم اقتصاد را در جهان قابل جایگاه و ارزش دانست و گفت: در مبانی دینی تاکید شده دروغ و کم فروشی حرام است و صداقت باید رعایت شود؛ اما تفسیرهای فنی را بد معنا کرده ایم زیرا برخی مسائل فنی بوده و عالم اقتصاد باید روی آن نظر دهد و به همین راحتی نیست که بهره و ربا را یکی بدانیم.
وی ادامه داد: ربا حرام است ولی اینکه چه حوزه هایی ربا محسوب می شود آسان نخواهد بود، ما به راحتی هر مسئله ای که نرخش تعیین شده را ربا دانسته و بعد اعلام می کنیم نرخ را تعیین شده نکنیم و اگر اینگونه نشود نرخ تبدیل به سهام شده و مشارکتی نخواهد یود؛ زیرا در این حالت همه باید سهامدار بوده و چون مردم همه حاضر به سهامدار شدن نیستند اسم این رویه را علی الحساب گذاشتیم.
اکبری همچنین گفت: کسی به یاد ندارد که کمتر از سود علی الحساب به دیگری پرداخت کرده باشد پس ما دروغ می گوییم در صورتی که اسلام با دروغ مخالف است، بانک ها بهره خود را می گیرند و در مضاربه دروغ گفته می شود زیرا فاکتورهای دورغین رد و بدل شده و حساب های دروغین باز و بسته می شود فقط به این دلیل که در عقد اسلامی باید این مسائل انجام شود ما فقط سایه ای از اسلام را در حوزه اقتصاد پیاده می کنیم.
وی با بیان اینکه برای داشتن علم اقتصاد اسلامی باید به عالمان اقتصادی اعتماد کرد ابراز داشت: باید با تشکیل جلسه ای عالمان اقتصادی و دینی کنار هم جمع شده و به دور از حاشیه ها و نگرانی های سیاسی حرف های خود را بزنند، یعنی یک عالم اقتصاد از معنای واقعی اوراق قرضه حرف بزند و معنای بهره را در این حوزه تبیین کند بعد عالم اسلامی ربا بودن آن را مشخص کند.
این دکترای اقتصاد ادامه داد: اگر عالم اقتصاد را کنار گذاشته و عالم دینی حد شرعی بودن یک مسئله را تعیین کند این رویکرد مورد قبول نیست، انتقادی به منکران علم اقتصاد اسلامی ندارم چون عملکرد ما به عنوان یک مسلمان وجه مثبتی را نشان نداده که منتقدین را توجیه کند، چگونه در حوزه اقتصاد اسلامی تورم و بیکاری وجود دارد و نمی توان با ابزار کارآمدی برای کنترل پول ایجاد کرد؟ وی گفت: اقتصاد اسلامی اقتصادی کارآمد است که ابزارش در کشور به خوبی اجرایی نشده است وقتی ابزار کاربردی به خصوص در حوزه کنترل حجم پولی باعث شده تورم در ایران امری همیشگی باشد یا باید علم اقتصاد را بپذیریم یا به نام اسلام کار نکنیم، همچنین لازم است کتابی تهیه شود که علم اقتصاد اسلامی در آن تدوین شده باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قزوین یادآور شد: اسلام خیلی به مباحث اقتصادی توجه کرده است و می توان با بهره گیری از آموزه های اسلامی، اقتصاد را تولید و به جهان توزیع کرد و دولت باید اعتقاد به علم اقتصاد اسلامی داشته باشد، همچنین ما علومی مانند جامعه شناسی، سیاست و روانشناسی داریم که وقتی یک مشکل اقتصادی پیش می آید ممکن است براساس سیاست های یکی از این علوم رخ داده باشد.
وی افزود: دولت باید به سمت بها دادن به علم اقتصاد پیش برود و از سوی دیگر آموزه های علم اقتصاد با آموزه های اسلامی عجین شود که به اصلاحات زیادی نیاز داریم، باید در بانکداری اسلامی، ابزارهای پولی تجدید نظر شود و مالکیت دولت بر برخی حوزه ها بازنگری شود همچنین هدفمندی یارانه ها از دید اسلامی مورد بررسی قرار گیرد.
این کارشناس اقتصادی در پایان با بیان اینکه در علم اقتصاد غربی به صورت مستمر اصلاحات صورت می گیرد گفت: متاسفانه نظر ما این است که نباید هیچ نظریه قبلی نقض شود و این رویکرد اشتباه است زیرا فقط با اصلاحات لازم هم می توان وضعیت اقتصادی را بهبود بخشید و هم کارآیی عملکرد اقتصاد اسلامی را به جهان ثابت کرد.
انتهای پیام/۲۰۰۲/خ