راهکارهای بی اثر کردن تحریم‌های نفتی/ از ضرورت توسعه پالایشگاه‌ها تا گسترش عرضه نفت در بورس انرژی

آنچه که مشخص است در سال های گذشته سهم بالای صادرات نفت خام و وابستگی بودجه کشور به درآمدهای نفتی، فرصت فشار آوردن به اقتصاد کشور از تحریم فروش نفت خام را به وجود آورده است.

میزان صادرات نفت خام و میعانات ایران در سال 2018

میزان صادرات نفت خام و میعانات ایران در سال 2018

بررسی نمودار بالا نشان کی دهد که پس از وضع تحریم های جدید علیه ایران، یعنی در سال 2018 صادرات نفت و میعانات در ماه اکتبر (آبان و آذر) به زیر 2 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است و بهترین فروش نفت ایران متعلق به آپریل با فروش 2 میلیون و 700 هزار بشکه نفت است. این تغییرات ناگهانی در طول چند ماه با وضع تحریم های جدید زنگ خطر بزرگی برای تأمین ارز کشور به شمار می رود.

راهکار های بی اثر کردن تحریم

با توجه به صادرات نفت خام ایران در محموله های بزرگ (2میلیون بشکه) در کنار خریداران محدود (حدود 40 پالایشگاه) و مشخص بودن کیفیت و خواص شیمیایی و فیزیکی نفت ایران، امکان تشخیص و شناسایی نفت ایران وجود دارد. به همین دلیل است که آمریکا می‌تواند تحریم خرید و فروش و همچنین تحریم‌های بیمه و بانکرینگ را بر علیه ایران اعمال کند.

در چنین شرایطی راههای مقابله با تحریم ها از سوی ایران به نکته مهمی تبدیل شده است؛ مشخصا برای مقابله با تحریم های نفتی آمریکا دو دسته راهکار وجود دارد. راهکارهای کوتاه مدت مانند عرضه نفت در بورس انرژی و راهکارهای بلند مدت مانند ساخت پتروپالایشگاه به منظور افزایش ظرفیت پالایشی داخلی و توسعه زنجیره ارزش نفت.

راهکار اول در چند مرحله انجام پذیرفت و در کنار برخی از مشکلات در حال پیگیری است اما در توضیح راهکار دوم می توان گفت که درصورت فراورش نفت خام و میعانات گازی به زنجیره متنوعی از فرآورده های پالایشی و پتروشیمیایی، علاوه بر کوچک شدن محموله های صادراتی، مشتریان آن بسیار گسترده خواهند شد. با این اقدام، رهگیری محموله‌های کوچک و متعدد فراورده‌های نفتی برای کشور تحریم‌کننده بسیار دشوار خواهد شد.

موانع توسعه صنعت پتروپالایش

افزایش ظرفیت پالایشی کشور به منظور تولید فراورده های متنوع نفتی و کاهش وابستگی به صادرات نفت خام، نیازمند سرمایه گذاری کلان و برنامه ریزی هوشمند است. مانع نخست در ارتقا و همچنین افزایش ظرفیت پالایشی کشور، واگذاری ساخت پالایشگاه های جدید به بخش خصوصی - بدون حمایت های تنظیم‌گرانه و تسهیل‌گرانه از سمت دولت - است. در این شرایط به دلیل کمبود منابع مالی بخش خصوصی، تقریبا هیچ کدام از طرحهای پالایشی کشور از مرحله تسطیح زمین و فنس‌کشی فراتر نرفته‌اند.

به غیر از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، سایر روشهای تامین مالی نیز با مشکلاتی روبرو هستند.

1. وام از صندوق توسعه ملی: صف طولانی تقاضای وام و عدم تخصیص منابع کافی
2. استفاده از بودجه عمرانی دولت : کمبود بودجه ی عمرانی دولت
3. جذب فاینانس خارجی : تحریم های بین المللی و عدم ارائه ضمانت دولت به بخش خصوصی جهت اخذ فاینانس

موارد ذکر شد عواملی است که احداث و ارتقاء پالایشگاهها را با مشکل جدی روبرو کرده است.

زیر طرحهای پالایشی کشور و روند تامین مالی آنها

همانطور که از جدول بالا مشخص است، فقط دو طرح ارتقاء فناوری پالایشگاه شازند و احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس که از لحاظ تولید بنزین بسیار مهم هستند با استفاده از منابع دولتی به سرانجام رسیده است. سایر پروژه ها در انتظار فاینانس خارجی هستند که مدت انتظار آنها بین 2 تا 12 سال است.

مدل توسعه صنعت پتروپالایش مبتنی بر سرمایه های مردمی

راهکاری که در شرایط موجود مورد توجه قرار گرفته، جذب سرمایه های مردمی است. در حال حاضر، میزان نقدینگی کشور به 1600 هزار میلیارد تومان رسیده و بخش عظیمی از آن در حساب‌های پس‌انداز بانک‌ها انباشت شده است. وزارت نفت می‌تواند با اتخاذ سیاست‌هایی همچون اعطای تنفس خوراک جهت تضمین پرداخت سود به سرمایه‌گذاران و تنظیم‌گری صحیح در صنعت پالایشی، نقدینگی مردم را به این صنعت هدایت کند. هدایت نقدینگی از طریق بورس (خرید سهام پالایشگاه توسط مردم) و با استفاده از بستر صندوق‌های پروژه صورت می گیرد. عدم اتخاذ این راهکارها موجب هجوم نقدینگی به بازار ارز، سکه و مسکن می‌شود.

تهیه ساز و کار اجرایی این طرح به عهده وزارت نفت است. با توجه به نبود تجربه ی کافی در این زمینه و عدم قطعیت بالا در ساخت واحدهای جدید پتروپالایشگاهی، بهتر است شروع اجرای این طرح با ارتقاء فناوری پالایشگاه‌های موجود باشد. این کار دو مزیت دارد، اولا ایرادات اجرایی و عملیاتی طرح با کمترین هزینه مشخص می شود و ثانیا درصورت کسب موفقیت، سهم نفت کوره تولیدی پالایشگاهها به شدت کاهش می‌یابد و  بخش زیادی از مشکل تولید مازاد نفت کوره کشور حل می شود.

انتهای پیام/1404