به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر
صبح قزوین ؛ حنانه امیری.
۲۱ تیرماه در تاریخ تقویمی ما به نام روز عفاف و حجاب نامگذاری شده است تاریخی که در واقع گویای اقدام ظالمانه رضاشاه پهلوی در تقلید از همتای ترک خود در کشف حجاب است.
به همین مناسبت میزگردی با حضور سه تن از فعالان فرهنگی حوزه عفاف و حجاب در دفتر پایگاه تحلیلی خبری
صبح قزوین برگزار شد.
میهمانان این برنامه دکتر فاطمه محمدبیگی دبیر بنیاد عفاف و حجاب قزوین، محسن حق شناس کارشناس فرهنگی و منتخب شورای شهر قزوین و سوده شهرستانی کارشناس و مشاور فرهنگی هستند.
صبح قزوین : چه تعریفی از زندگی عفیفانه دارید و با تهاجمات فرهنگی امروز جامعه آیا میتوان پاک زندگی کرد؟
فاطمه محمدبیگی، دبیر بنیاد عفاف و حجاب قزوین:
بر مبنای آیات قرآن ملاک زندگی سالم زندگی براساس تقوا، ایمان و فضیلتهای اخلاقی است و زندگی عفیفانه بر مبنای عفت، غیرت و حیا و پاکدامنی شکل میگیرد و انسانی که از تبرج جاهلی دور بوده و حدود ادب وی اقتضا میکند قوانین محرم و نامحرم را رعایت کرده و در تمام شئون زندگی خود از عفت کلام و اجتماعی و اقتصادی و در مجموع در مواجه با همه مسائل از ویژگی حیامندی برخوردار باشد زندگی عفیفانه دارد.
اگر خانمی که عفیف است اما عکسهای خود را در فضای مجازی منتشر میکند یعنی حقیقت مجاز را درک نکرده است.
ما نیازمند آموزش در این زمینه هستیم زیرا گاهی انسانی در فضای حقیقی جامعه عفیف هستند اما آگاهی لازم را در حوزه فضای مجازی ندارند.
تعریف زندگی عفیفانه در دنیای مدرن باید یک بازتعریف شود، وجود اختلاسها و گناهان نشانه ضعف در عفت اجتماعی و اقتصادی است به علت عدم پرداخت ما به جنبههای مختلف عفت و نداشتن نگاه همه جانبه در مسائل تربیتی به ویژگیهایی مثل غیرت و عفت و حیا دچار تک بُعدی نگری در زمینه زندگی عفیفانه شدیم.
صبح قزوین : آیا شما هم معتقدید زندگی عفیفانه نیازمند بازتعریف است؟
محسن حق شناس، کارشناس فرهنگی و منتخب شورای شهر قزوین:
عفت به معنای این است که قوه شهوت در اختیار عقل قرار بگیرد و زندگی عفیفانه فقط بحث حجاب نیست بلکه در حوزه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی معنا مییابد.
پیامد زندگی ماهوارهای امروز پیامد ماهواره ای شدن نیست بلکه آمریکایی شدن است که مدل خاصی از زندگی را به همه دنیا تسریع میدهند و در این مدل خیانت، تنوع طلبی و قبح زدایی و حیازدایی گسترش مییابد.
ما باید در این فضا مسیر زندگی عفیفانه را یاد بگیریم زیرا اسلام دین بسیار مترقی است و مخالف حضور زنان در اجتماع نیست؛ بلکه برای این حضور قائده تعرفی کرده و حتی برای آقایان نیز حدود تعریف کرده است و مرد مسئول حفظ عفت خانواده تعریف میشود بحث عفت و غیرت در جامعه ما باید بازتعریف و اِحیا شود.
صبح قزوین : مولفههای اِحیای بازتعریف در زندگی عفیفانه چیست؟
محسن حق شناس:
اگر تعریف درستی از جایگاه و وظایف زن در اجتماع داشته باشیم به این مولفهها بهتر دست پیدا میکنیم.
مسئولیت اصلی زن مدیریت فضای خانه و تربیت فرزند و حفظ حجاب و حیاست که ما باید این مسئولیت را پذیرفته و به آن احترام بگذاریم؛ اما فضای امروز این است که نگاه ما به زن خانه دار به صورت یک شخص سرخورده و ورشکسته است این موضوع باید اصلاح شود.
نکته بعدی پاسخ به این سوال است که تمام محوریت حضور زن فضای خانواده است یا خیر؟ قطعا اینطور نیست بلکه باید برای این حضور قواعدی رعایت شود و بسترهایی که این قواعد را میشکند از بین ببریم.
متاسفانه امروز برخی از فضاهای اداری به اختلاط زن و مرد تبدیل شده است؛ اگر فضای حجب و حیا و عفاف را رعایت کنیم این محیط اداری به جای ارتباط جنس مخالف با یکدیگر به فضای کاری تبدیل میشود .
چادر قله حفظ عفاف و حجاب برتر است اما عفاف به داشتن چادر خلاصه نمیشود و پیامد زندگی عفیفانه داشتن پوشش است که بهترین پوشش چادر میباشد .
از بین بردن شرم و حیا، برداشتن نگاه عفیفانه بین زن و مرد، نابودی احساس مسئولیت و وفاداری در خانواده، ترویج تفکر آزاداندیشی مطلق در خانواده و ایجاد حس رقابت جنسی بین زن و شوهر و تبدیل رقیب هم برای یکدیگر، و ترویج وقاحت از رهاوردهای زندگی ماهواره ای است.
امروز خیانت همسران نسبت به یکدیگر در حال گسترش است و باید برای بنیانهای خانواده ارزش قائل شویم و همه دستگاهها وارد حوزه تکالیف عملیاتی خود شوند.
اگر این اتفاق افتاد ما میتوانیم ادعا کنیم در حوزه عفاف و حجاب قدم برداشتیم در غیر این صورت به صِرف گزارش دادن قدم عملیاتی در این حوزه برداشته نخواهد شد.
صبح قزوین : پس از انقلاب با انجام کارهای سطحی در حوزه عفاف و حجاب در بین جوانان دلزدگی ایجاد شد، چرا؟
سوده شهرستانی:
اگر در مسائل دینی لایههای مختلف را درنظر نگیریم و فقط در یک نقطه تمرکز کنیم نتیجهای نمیگیریم، در مسائل دینی سه لایه را باید درنظر گرفت که هرکدام زیربناهای دیگری است.
عمیق ترین لایه مسائل اعتقادی ماست که ریشه در باورها و بینشها افراد دارد که در این سطح حتی تقلید جایز نیست،
در لایه بعدی که از ایمان و باور فرد منشعب می شود گرایش و انگیزههای فرد است که ناظر به گزارههای اخلاقی دین است که ریشه در باورها دارد و پرداختن و ترویج آنها بسیار بااهمیت است زیرا انسان فطرتا به مسائل اخلاقی گرایش دارد.
روبنایی ترین معارف دینی بخش احکام و مسائل فقهی است که ناظر به بایدها و نبایدهای دینی است، ما اگر این سلسله مراتب بین تعالیم دینی را درنظر نگرفته و تمام توجه ما به مسائل سطحی معطوف شود نهایتا با قرار گرفتن در معرض کوچکترین شبهه و تجمه فرهنگی به انحراف کشیده میشویم.
یکی از اصلی ترین دلایلی که ما در بحث عفاف و حجاب دچار آسیب شدهایم عدم توجه به ریشههای تربیتی و اعتقادی و باورهای اخلاقی در خانواده و نظام آموزشی و دستگاههای متولی فرهنگی است.
صبح قزوین : پیشنهاد خاصی در این حوزه دارید؟
در حوزه پرداختن به ریشههای تربیتی و اعتقادی باید آموزشهای دقیق و همه جانبه ای در همه مسائل دینی به خصوص عفاف و حجاب به فرزندان خود داشته باشیم؛ زیرا این مباحث ریشه عقلانی دارد، فرزندان در جامعه امروز به دنبال مسائل عقلی و علمی هستند و ما به راحتی میتوانیم بسیاری از معضلات را رفع کنیم حتما باید در رویکردهای خود تجدیدنظر داشته باشیم.
صبح قزوین : طی سالهای گذشته که بنیاد عفاف و حجاب راه اندازی شده خروجی کار چه بوده است و چندنفر را توانسته ای به سمت عفاف و حجاب دعوت کنید؟
محمدبیگی:
بنیاد ملی عفاف و حجاب در سال 87 پایه ریزی شد و علت این شکل گیری هم این بود که مشاهده شد دستگاههای متولی عفاف و حجاب مثل وزارت ارشاد، آموزش و پرورش، آموزش عالی و سازمان تبلیغات و نیروی انتظامی و امر به معروف و موارد دیگر به صورت ریشه ای به این موضوع وارد نشدند و عفاف و حجاب در لابلای برگههای قانون به صورت امضا باقی مانده و ضمانت اجرایی برای قوانین شکل نگرفته بود و اهتمام دستگاهها و انگیزه اجرای برنامهها تربیتی عفاف و حجاب وجود نداشت.
کار بنیاد عفاف و حجاب پرداختن به ارگانها و بیدار کردن حس موظفی آنها و مطالبه به عنوان نماینده مردم است زیرا بنیاد عفاف و حجاب یک نهاد دولتی نیست بلکه مردمی است.
ما نقش رصدگونه و نظارتی و مشاوره ای در تدوین برنامه های حجاب و عفاف در جامعه به صورت مردم نهاد داریم و جایگاه اجرایی ندارد.
وظیفه بنیاد مطالبه از متولیان این حوزه است البته با شکل گیری این بنیاد در استان قزوین که یک سال از عمر آن می گذرد بسیاری از مسئولین فکر میکنند با حضور بنیاد نباید برنامه ریزی در حوزه عفاف و حجاب داشته باشند و نقش مشارکتی برای خود قائل شده اند.
بنیاد آمده تا نخ تسبیحی برای فعالیتهای مردمی و نهادها باشد تا این برنامههای از حالت جزیره ای خارج و به صورت شبکه ای تبدیل شود و دارای برآیند رو به جلو باشد.
گاهی بردار فعالیتها در یک سمت است که خروجی مطلوبی دارد اما گاهی جزیره ای کار کردن در جهتهای گوناگون و به صورت ناهمگون برآیند منفی به دنبال دارد.
مادر حوزه فعالیتهای عفاف و حجاب دچار نوعی بهم ریختگی و عدم برنامه ریزی و نگاه راهبردی شده ایم و تا حدودی عزم مسئولان و ارگانهای مسئول را در این حوزه نمیبینیم اگر نشستهای مشترک با همه اساتید، مشاوران و کارشناسان و مسئولان فرهنگی برگزار شود برنامههای راهبردی تشکیل میشود.
صبح قزوین : چرا ما نتوانستیم ارتباط مناسبی با نسل جوان در حوزه عفاف و حجاب برقرار کنیم؟ مسئولیت اجرای قوانین و برنامههای فرهنگی در این حوزه برعهده کدام دستگاه است؟
محمدبیگی:
حجاب میوه اعتقادات است اما متاسفانه به جای اینکه حجاب عامل وحدت باشد، به آن نگاه رأی آورانه شده و این نگاه خرد در عرصههای سیاسی و فرهنگی باعث شده عفاف و حجاب مظلومانه جانباز نگاه تنگ نظرانه به خود باشد.
به نظر میرسد زمان نگاه سیاسی و جناحی به عفاف و حجاب باید تمام شود متاسفانه ما از نگاه سیاسی به حوزه عفاف و حجاب در حال ضربه خوردن هستیم و نیازمند نگاه وحدت آمیز به این حوزه هستیم زیرا پوشش عفیفانه بین همه مردم ایران و مسلمانان جهان مشترک است.
البته ماضعف محتوا در حوزه عفاف و حجاب داریم و هنوز یک کتاب مدون و کامل درباره حجاب و عفاف در سطح مدارس و دانشگاهها تعریف نشده و حتی قشر فرهنگی ما دچار عدم آگاهی است.
حق شناس:
فعالیتهای حوزه عفاف و حجاب برنامههای متفرقی بود و جایگاهی برای دادن عمق نفوذ و نظارت بر فعالیتها وجود نداشت بنیاد عفاف و حجاب یک مجموعه مردمی است که تعدادی دردمند به آن ورود پیدا کرده اند تا به رصد این برنامهها در شورای بنیاد عفاف و حجاب در 26 دستگاه ارشد بپردازد تا از آنها مطالبه داشته باشد.
یکی از اشکالات در حوزه فرهنگ وجود دستگاهها متنوع است که مشخص نیست این دستگاهها به چه صورت به یکدیگر پیوند خورده اند، وجود این افتراق در دستگاههای فرهنگی باعث معضلات فرهنگی شده است گاهی ما فعالیتهای خوبی انجام میدهیم که دستگاه دیگر آن را خنثی میکند.
شهرستانی:
مسئله عفاف و حجاب اساسا یک پدیده فرهنگی و اعتقادی است و ذاتا مسائل فرهنگی به سرعت نتیجه نمیدهد همانطور که یک تغییر فرهنگی به کندی شکل میگیرد یک اصلاح فرهنگی هم زمانبر خواهد بود.
صبح قزوین : به نظر شما در حوزه فرهنگی عقب نیستیم؟بله. ما با یک عقب افتادگی 20 ساله در حوزههای فرهنگی مواجه هستیم که مضاعف بر کندی کار فرهنگی، انحراف دینی و فرهنگی رخ داده است؛ همچنین سیل تهاجمات و ارائه الگوهای جذاب برای جوانان وجود دارد.
اگر ما به مقوله حجاب و عفاف نگاه سازمانی و دولتی داشته باشیم راه به جایی نخواهیم برد؛ زیرا امروز پس از 38 سال اگر دچار عقب افتادگی در این حوزه هستیم به واسطه همین نگاه دولتی بوده است.
ما نیازمند فرهنگ سازی عمیق هستیم و باید ابزار آن را شناخته و در جامعه به خوبی اجرا کنیم، مهمترین ابزار فرهنگی رسانهها هستند و قبل از آن نظام آموزشی ماست که البته این نظام فقط محدود به آموزش و پرورش نیست، اصلی ترین بخش آموزش و 70 درصد شخصیت فرد در خانواده شکل میگیرد مهمترین بخش آموزش خانواده بر دوش مادر است و زن به عنوان اصلی ترین عنصری که مسئول انتقال میراث فکری و عبادی و فرهنگی و تاریخی و ملی یک جامعه به نسل بعدی است، اما این عنصر چقدر مورد توجه قرار گرفته است؟
چقدر رسانه ها در بحث آموزشهای درست به مادران و زنان ما ورود پیدا کرده است؟ ما نیازمند آموزشهای دقیق و همه جانبه در خانواده و زنان هستیم با اصلاح خانواده جامعه هم اصلاح میشود.
اگر ما متکی به وظایف دولتی و حکومتی شویم قدم سازنده ای برنخواهیم داشت.
صبح قزوین : آیا دستگاهی متولی نظارت بر فعالیتهای حوزه عفاف و حجاب در کشور است؟
محمدبیگی:
در نگاه کلان کشور ما چند مرجع در این حوزه داریم، حوزه امور بانوان و خانواده ریاست جمهوری، مرکز مطالعات زن و خانواده، فراکسیون زنان مجلس در سطوح ملی وجود دارند هرکدام از این نهادها فعالیتهای مجزای خوبی داشته است؛ اما پیوندی که برای ایجاد برنامه شبکه ای نیازمندیم شکل نگرفته است، تا زمانی که نگاه ما به مقوله عفاف و حجاب به صورت شبکه ای و بهم پیوسته نباشد در این حوزه متضرر خواهیم شد.
تا زمانی که دستگاههایی که مسئولیت تنظیم اسناد راهبردی و بالادستی دارند ضمانت اجرایی پیدا نکنند و فرهنگ سازی از سوی خانواده و نظامهای آزاد تربیتی مثل سرانهها و مساجد وجود نداشته باشد این اتفاق مبارک در جهت همسو شدن فعالیتهای فرهنگی نمیافتد.
در سند 2030 خیلی تعجب کردیم در مدت یک سال یک سند آمریکایی چطور جایگزین سند بنیادین تحول آموزش و پرورش میشود و به سرعت هم ضمانت اجرایی پیدا میکند در حالی که سند بنیادین تحول آموزش و پرورش که 25 سال است توسط دلسوزان و کارشناسان کشور نوشته شده و سند بومی دین و ملت ماست است بر زمین مانده و اجرایی نمیشود؟ امروز فقط سند 2030 در حوزه آموزش و پرورش لغو شده و در حوزه سلامت درحال اجراست.
ما تا زمانی که در خانوادههای خود زنان را محور تربیت واقعی قرار ندهیم و به بهانه اشتغال آنها را به بازار کار بکشانیم وضعیت عفاف و حجاب پیشرفت نمیکند.
باید نگاه ما به مسئله اشتغال بانوان، زن در خانواده و تربیت دختران و پسران تغییر کند.
تا به امروز ما چه متن آموزشی برای پسران خود در حوزه عفت و حیا و غیرت ارائه دادیم؟ مردی که مسئولیت خانواده را برعهده میگیرد قبل از ازدواج تحت هیچ آموزشی برای حفظ بنیان خانواده و حفظ عفت همسرش نمی بیند.
صبح قزوین : نگاه شما به ایجاد دوقطبی بین افراد محجبه و غیرمحجبه چیست؟
حق شناس:
اگر ما کار اصولگرایی انجام دهیم اصلاح طلبان از آن فاصله می گیرند اگر کار اصلاح طلبانه انجام دهیم اصولگرایان از آنها دوری میکنند؛ اما با انجام کار اسلامی هر دوطرف را جذب میکنیم.
متاسفانه یکی از ایرادات جدی که رهبری به آن تاکید کردند اما عدهای نمیخواهند آن را قبول کنند نجاب ما از بحث ایجاد دوقطبی در جامعه است.
یکی از مباحث کاهش دوقطبی و رمز وحدت مقوله حجاب است، بسیاری از سردمداران هر جناح سیاسی در خانوادههای معتقد و مذهبی رشد کرده اند بنابراین حجاب می تواند بستر وحدت و حلقه اتصال این پیوند شود.
ما باید فضا و فعالیتهای حجاب و عفاف را باید از یک خطی بودن دور کرده و آن را به مطالبه همه گروهها تبدیل کنیم و در کار حجاب باید کار هنری و جذاب تبلیغی انجام دهیم؛ اما متاسفانه ما با جناح بندیهای سیاسی به مردم ظلم کردیم.
موضوع حجاب و عفاف باید به دغدغه و مطالبه همه جناحهای سیاسی تبدیل شود.
زن باید حضور امن در جامعه داشته باشد و این موضوع زمانی شکل میگیرد که داشتههای فکر زن گسترش پیدا کند؛ در غیر این صورت این حضور ناامن است بنابراین ما میگوییم بهترین مسیر مدیریت احساس و تقویت عفاف و حجاب است. اگر همه دستگاهها تکلیف ذاتی خود را انجام دهند می توان به نتایج خوبی دست پیدا کرد.
همچنین یک نکته مهم دوری از نگاه رعد و برقی به حوزه عفاف و حجاب است. یعنی فقط در هفته عفاف و حجاب به دنبال برنامههای این حوزه باشیم و طی سال به آن نپردازیم؛ زیرا این یک موضوع فرهنگی و زمانبر است که باید طی زمان به آن پرداخت.
شهرستانی:
ما باید رویکردهای خود را نسبت به حوزه عفاف و حجاب تغییر بدهیم و در بحثهای آموزشی و تبلیغی برنامههای جذاب و جوان پسند را افزایش دهیم و از زاویه دیدگاههای روانشناختی و جامعه شناختی به مسئله حجاب و عفاف برای نسل نوجوان و جوان بپردازیم.
نکته مهم تر این است که مسئله عفاف و حجاب باید به روز به جوانان آموزش داده شود.
انتهای پیام/۲۰۰۲
دیدگاه ها