«ویلایی ها»، رونمایی از چهرۀ زنانۀ جنگ

صبح قزوین ؛____ عباس مهدوی.
 
«ویلایی‌ها» یکی از 8 فیلم کارگردانان فیلم اولی سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر است. هرچند که در عرف نقدهایِ جشنواره، رسم بر این است که فیلم اولی‌ها را چندان دست بالا فرض نکنند و زیاد بر آنها سخت نگیرند – چرا که در هر حال فیلم اول آنهاست و محمل آزمون و خطا- با این حال ویلایی‌ها را باید مانند دریاچه ماهی کمی از این قاعده مستثنی دانست و نسبت به آن و کارگردان آن مانند کارگردان و فیلمی پخته و دست بالا به نقد نشست.

فیلمنامه این فیلم که اثری در ژانر دفاع مقدس است، توسط «منیر قیدی» و «ارسلان امیری» به نگارش در آمده و جالب است که کارگردان آن، منیره قیدی تاکید خاصی داشته که تقریباً همه بازیگران فیلم زن باشند و در برابر آن، همۀ نقش ناچیز آقایان در داستان ویلایی‌ها، تنها نقش مکملی در حد چند دقیقه باشد.

البته نباید زود به قضاوت نشست و او را فمنیست و یا مردستیز دانست چرا که ویلایی‌ها عمیقاً فیلمی زنانه و از آن فراتر انسانی که داستان فیلم اقتضای چینش نقشی با این کیفیت را می‌کرده است بنابراین آقایان نباید از تماشای فیلم پرهیز کنند.

بازیگران این فیلم «طناز طباطبایی»، «پریناز ایزدیار»، «آناهیتا افشار»، «علی شادمان»، «ثریا قاسمی» و «صابر ابر» که از این میان بازی‌های طناز طباطبایی و پریناز ایزدیار بسیار عالی و بالاتر از سطح دیگر بازیگران –ولو بازیگر با سابقه ای چون ثریا قاسمی- است.

صابر ابر کماکان در این اثر ضعیف و در همان حالت‌های کلیشه ای خودش –مانند حامد بهداد- ظاهر شده است و نمی‌توان زیاد روی بازی او حساب باز کرد هر چند که نقش او در این فیلم کوتاه و حد چند دقیقه است.

جنگ چهره زنانه هم دارد
ویلایی‌ها درباره زندگی همسران فرماندهان جنگ است که در سال‌های ۶٢ و ۶٣ روایت می‌شود. موضوعی که تاکنون سینمای ایران کمتر به آن پرداخته است یعنی پرداختن به چهره زنانه جنگ و وارد شدن به حریم همسران رزمنده‌ها.

هر یک از بازیگران زن فیلم، نقش یکی از همسران رزمندگان را ایفا می‌کند. از این منظر فیلم شباهت‌های بسیاری به «شیار 143» و در عین حال «به همین سادگی»ِ «رضامیرکریمی» را دارد. در مورد فیلم شیار، تم مشترک ویلایی‌ها و شیار 143، تحمل مشقات وصف ناپذیر خانواده‌های رزمندگان، شهدا و آزادگان است که این دو اثر سینمایی را بسیار به هم نزدیک می کند و در مورد به همین سادگی نیز وجه زنانگی اثر، حلقۀ وصل به همین سادگی و ویلایی‌هاست.

فیلم گذشته از بازی‌های خوب بازیگران زن –که به همین مناسبت و نیز به مناسبت داستان فیلم باید آن را یکی از زنانه ترین آثار سینمای ایران دانست- از روایت و صحنه پردازی مناسبی برخوردار است ضمن اینکه کارگردان به خوبی توانسته فضای فیزیکی و اجتماعی حاکم بر دهه شصت را بر فیلم حاکم کند و همین فضا را نیز به مخاطب القا کند چنانکه تماشاگر براحتی خود را در بطن دهه شصت احساس می‌کنند. با این حال ویلایی‌ها از عیب و ایراد مبرا نیست.

مطابق مهم ترین ضعف سینمای ایران، یکی از مهم ترین ایرادات فیلم ایرادات فیلمنامه ای است. فیلمنامه ویلایی‌ها علی رغم انتخاب موضوعی خوب، پرداختی عالی و کارگردانی کم نقض، ایراد دارد و در این بین مهم ترین ایراد فیلمنامه این اثر، ضعف در شخصیت پردازی و چینش حوادث و رویدادهای داستان است.

طناز طباطبایی در نقش همسر رزمنده ای که مدت‌هاست از سرنوشت او خبر در دست نیست نقش آفرینی ممتازی را به نمایش گذاشته است اما افسوس که اساساً نقش او دیگر شخصیت های فیلم از قوت پرداخت فیلمنامه ای چندانی برخوردار نیست.

از سویی نیز نوع نگاه کارگردان و به ویژه فیلمنامه اثر به شخصیت رزمندگان و فرماندهان دفاع مقدس چندان با واقعیت سازگاری ندارد. چنانکه چهره فرماندهان 8 سال جنگ تحمیلی در این اثر، بیشتر چهره ای خشک، به دور از احساسات و خانواده مداری تصویر شده است در حالی که هرگز چنین نبود.

البته یقیناً قصد کارگردان از نشان دادن این تصویر که خانواده‌های فرماندهان و رزمندگان مدت‌ها از آنها بی خبر بودند در حالی که می توانستند دستکم با یک تلفن خشک و خالی آنها را از نگرانی نجات دهند برای القای خصیصه جدیت و روحیه سلحشوری رزمندگان بوده است با این حال میان روحیه جدیت و وقف جنگ بودن و قسی القلبی و بی تفاوتی البته بسیار فرق است. در حالی که رزمندگان و به ویژه فرماندهان ما در دوران هشت سال دفاع مقدس از سنخ افرادی متعهد به جنگ، وطن، رزمندگان و خانواده‌هایشان بوده اند.

با این حال می‌توان در سایه فیلم اولی بودن و البته کیمیای ساخت فیلم‌های استاندارد در ژانر دفاع مقدس با اندکی اغماض از این ایراد ویلایی‌ها چشم پوشی کرد و این اثر را در مجموع فیلمی قابل تحسین و ارزشمند برای مخاطبان و البته جامعه ارزشی ایران ارزیابی کرد.
انتهای پیام/2002