خبرها در فضای مجازی شاید جالب و جذاب باشند اما همه خبرها واقعیت ندارند و شایعه همه جا وجود دارد چه در زندگی روزمره و چه در فضای مجازی.در فضای مجازی به دلیل گسترش ابزارهای اطلاعرسانی، موج گسترش شایعات نیز بیشتر و سریعتر به حرکت میفتد. به خصوص با ایجاد شبکههای اجتماعی این روند سرعت بیشتری یافته است. ضمن آن که به دلیل تغییر در منابع رسانهها (از خبرنگاران به شهروندان) راه ورود خطا به رسانهها افزوده شده است.
شایعه در وضعیتهای «ناهنجار» جامعه بیشتر بهوقوع میپیوندد و بهویژه در زمانهای بحرانی(مثل زمان جنگ)، حالتی به مراتب حادتر به خود میگیرد.
یکی از عواملی که به گسترش شایعه کمک بسیار میکند، عدم دسترسی به منابع موثق در کسب خبر است، آن هم در مواقعی که افراد بیش از گذشته احساس نیاز به خبر میکنند.
اندیشمندان ارتباطات میگویند که شایعه محصول دو عامل است: علاقه مردم به موضوع و میزان ابهام آن.
شایعات در فضای مجازی به سرعت شعلهور میشوند و این شعلهها به سختی و به کندی خاموش میشوند و همچنین ساختار غیر چابک دولت سبب شده تا پاسخ به موقع و مناسبی به شایعات داده نشود. به همین دلیل شایعهپردازان به راحتی و هر بار با سواستفاده از یک موضوع، فضای جامه را ملتهب میکنند. یک روز مسایل پزشکی مانند خرمای داعشی و واکس سیب، روز دیگر مسایل اقتصادی مانند حذف یارانه و دریافت مالیات ۹ درصدی از کارتخوانها و روز دیگر مسایل اجتماعی مانند قتل و شلاق و همین دیروز تکذیب شایعه قطع یارانه افرادی که به خارج سفر میکنند! باید دید آیا دولت برنامهای برای مقابله با شایعه پراکنی و حفظ آرامش جامعه دارد یا خیر.
شایعات همیشه به طور عمد توزیع نمیشوند بلکه در بسیاری از موارد به دلیل عدم دقت در نقل قول یا عدم توجه به جدی یا طنز بودن نوشته و یا در انتقال مطالب از رسانهای به رسانه دیگر دچار تحریف و تغییر میشوند.
در فضای مجازی به دلیل گسترش ابزارهای اطلاعرسانی، موج گسترش شایعات نیز بیشتر و سریعتر به حرکت میفتد. به خصوص با ایجاد شبکههای اجتماعی این روند سرعت بیشتری یافته است. ضمن آن که به دلیل تغییر در منابع رسانهها (از خبرنگاران به شهروندان) راه ورود خطا به رسانهها افزوده شده است.
اما برای تشخیص شایعه یا واقعی بودن یک خبر ، می بایست به نکات زیر دقت کنیم :
۱⃣منبع: به عنوان مهمترین و اصلیترین نکتهای که باید دربارهی درستی یک مطلب توجه کنید داشتن «منبع معتبر» است.
قاطعانه باید گفت اگر مطلبی منبع معتبر نداشت به راحتی باور نکنید! از آنجا که بخش زیادی از مطالب در فضای مجازی به صورت متن منتشر میشوند داشتن یک لینک اینترنتی به عنوان منبع سادهترین کاری است که انتشار دهندهی خبر میتواند برای اعتباربخشی به خبرش در متن بگذارد
برای اسناد بسیار قدیمی نام کتاب و نویسنده و .. نیز نیاز است.
۲⃣ قطعه فیلم و تکه عکس اصلیترین ابزار شایعهسازها: زاویهی خاص فیلمبرداری یا عکسبرداری، مشخص نبودن اتفاقات قبل و بعد از آن تکهی جدا شده از فیلم، ربط دادن عکس به مطلب نامرتبط، دستکاری عکس و فیلم ،کیفیتهای پایین و نامشخص بودن جزئیات و… فرصت را برای داستانسرایی و شایعهپردازی روی آن ایجاد میکند. عکس کودکی که مار داخل سرش است، یا فیلم سجادهی نماز خوان نمونههایی از این شایعه بودند.
۳⃣ قسم دادن، التماس کردن، وعدهدادن، ارعاب و یا تهدید برای انتشار مطلب!
۴⃣ اعلام زمانهای نسبی به جای ذکر تاریخ مشخص: یکساعت پیش، دیشب، امروز، به تازگی، از فردا، آخرین دستاوردها و …
۵⃣ عباراتی که نشان میدهد رازی مخوف یا سندی فوقمحرمانه کشف شده است: (شرکتهای دارویی برای کم نشدن سودشان نمیگذارند شما بدانید لیمو همه بیماریهای لاعلاج را درمان میکند!)،
یا نامهی فوقمحرمانه و مسقیم دربارهی زلزلهی تهران!
«توهم توطئه» نیز میتواند در این دسته جای گیرد.
۶⃣ جملات خبری شبهعلم و مبهم: دانشمندان کشف کردهاند، آخرین دستاوردهای پزشکی نشان میدهد. کدام پزشکان؟ کدام دانشمندان؟! عرفان کوانتومی، قانون راز، شعور آب و … نمونههایی از این ادعا هستند.
۷⃣ ارجاع دروغین:خبرهای ناشنیده به خبرگزاری های بسیار مشهور و معتبر برای اعتبار بخشی به مطلب: در اینگونه مطالب به صورت خیلی کلی نوشته میشود منبع: BBC ،CNN، پلیس فتا،…
۸⃣ ارجاع به منابع غیرواقعی با اسمهای عجیب و غریب و پرابهت:
شبکهی خبری Alien News فرانسه، تیم دکتر چوانگ در مرکز توکیو!
برای کشف حقیقت بهتر است نام و وبسایت آن را در اینترنت جستجو کنید.
۹⃣ تبلیغ یا ضدتبلیغ عقیدتی و نژادپرستانه برای یک فرقهی خاص:
(۹۰ نفر وهابی…، دانشمندی که شیعه شد، یک بهایی…)
تحریک شدید احساسات از طریق اغراق در داستانهای ساختگی غمانگیز، عکسهای دلخراش، روابط عاطفی انسانی، تهدیدات مربوط به سلامتی، تحریک حس وطنپرستی یا اعتقادات مذهبی و …
۱⃣۱⃣عدم ارتباط منطقی و تخصصی منبع با متن: رئیس مرکز «قلب» ژاپن گفته است سیگنال موبایل برای «مغز» مضر است!
۲⃣۱⃣ تبلیغات تجاری در قالب شایعه!
(همه شرکتها محصولاتشان آلوده و مشکلدار و سرطانزا هست به جز محصولات شرکت X)
۳⃣۱⃣ درخواست کمک مالی از طرف اشخاص و موسسات ناشناس.
به جای واریز پول به حساب افراد ناشناس، به موسسات معتبر یاریرسان و خیریه که در وبسایت گمانه لیستشان مشخص شده است کمک کنید.
۴⃣۱⃣ اینترنت و گوگل منبع نیستند!
اینها ابزارهای ارتباطی و جستجو هستند. هرچیزی در آن پیدا شود درست نیست حتی اگر در چندین جای آن تکرار شده بود. مگر سایت های معتبر.
انگلیسی بودن متن یک مطلب نیز به معنی معتبر بودنش نیست!
۵⃣۱⃣ «آیا میدانید»ها!نادانستههای حتی کوچک و سطحی جهان آنقدر زیاد است که تشخیص راست و دروغ بودن آنه بسیار مشکل است مگر آنکه منبع معتبر داشته باشند. پیشنهاد میکنیم زیاد آنها را باور نکنید چون تقریبا در بیشتر آنها همهی نشانیهای یک شایعه از جمله نداشتن منبع را خواهید دید!
۶⃣۱⃣ شاهدان غیبی! همه ما افرادی را دیدهایم که در دفاع از یک ادعای عجیب خواهند گفت: «یکی از دوستان یا نزدیکانم با چشم خودش دیده است!». برای احترام به شعور خودتان هم که شده درخواست کنید با آن شخص سوم ملاقات کرده و حقیقت را از زبان خودش بشنوید و کشف کنید که واقعیت ماجرا چه بوده است؟
۷⃣۱⃣شیوهی نگارش و سطح علمیبودن:اشتباه املایی و نگارش شتابزده و غیرحرفهای در نوشتههای بسیاری از شایعهپردازان که بیشترشان از اقشار کمسواد هستند رایج است.
۸⃣۱⃣ فصل بازار داغ شایعه را بشناسید! اگر کمی به اخبار جامعه آگاه باشید به احتمال بسیار زیاد میتوانید خود را برای هجوم شایعات فصلی آماده کنید. چندین شایعه از این دست در زمان درگذشت زندهیاد پاشایی، حادثهی اسید پاشی،حادثه منا و… در فضای مجازی منتشر شد.
۹⃣۱⃣استفاده از مغلطه و سفسطه
۰⃣۲⃣ ترکیب دروغ و واقعیت
انتهای پیام/1404
منبع: دانا
دیدگاه ها