زنان سرپرست خانوار چالشی فراروی جامعه

هنوز خیابان زند خلوت است و شمار عابران پیاده و خودروها آرام آرام زیاد می‌شود. پیاده‌رو زیر سایه درختان بلند بالای زبان‌گنجشک و نارون، خنک است و کرکره برقی شده مغازه‌ها یکی یکی بالا می‌رود تا روزی دیگر آغاز شود.

به گزارش خبرنگار صبح قزوین ، منطقه فارس، میانه خیابان، روی نیمکتی نزدیک دکه‌ مطبوعاتی زن جوانی پارچه‌ای سفید روز زمین می‌گستراند و چند دست‌بند مهره‌ای ساده که انگار حاصل کار دست خودش هست را روی پارچه کنار هم می‌چیند. دختری هشت نه ساله، کنارش روی نیمکت با سایه روشن پیاده رو خیال‌بافی و بازی می‌کند.

آن‌سوتر، زنی به دیوار تکیه داده و کودکی روی پایش آخرین لحظات خوابش را شماره می‌کند و جلوی رویشان بسته‌های سبزی خشک شده و ادویه و رازیانه و ... را نامنظم چیده است.

ساعتی دیگر هر گوشه از این پیاده رو می‌توان زنان دیگری را هم یافت که هر یک به کاری مشغولند. یکی دست‌فروشی می‌کند و دیگری راننده تاکسی و آن یکی تمام زوم‌ها را رد کرده و پشت رل اتوبوسی نشسته است.

این روزها، هرچه شمار مردانی که به هر دلیل، مرگ، زندان، طلاق و ... سایه‌شان از سر خانواده‌ای کنار می‌رود، بر شمار زنانی که عنوان سرپرستی خانوار به اجبار بر پیشانی‌شان می‌چسبد بیشتر می‌شود.

کارشناسان از زنانه شدن فقر می‌گویند و این مهم را یکی از چالش‌های امروز و فردای جامعه می‌دانند.

آمارها گویای این است که با توجه به شغل مردان اغلب، کشته شدگان حوادث رانندگی و زندانیان رخدادهای مختلف مرد هستند. اغلب مردان هم قبل از مرگ یا گرفتار زندان و از کارافتادگی شدن، پدر بوده‌اند یا حداقل خانواده‌ای را اداره می‌کردند.

در نبود مردان، زنان در این خانواده‌ها مجبور خواهند بود سرپرستی خانواده را عهده‌دار باشند و به کارهایی تن دهند تا نانی حلال برای خانواده فراهم کنند و در این مسیر تنها دشواری زندگی آنان تلاش و رقابت برای کسب روزی نیست که مقابله با تمام تفکرات غلط حاکم بر ذهن افراد جامعه، گاه بیشتر از هر مشکلی توانشان را به سمت فرسودگی سوق می‌دهد.

رویارویی با این مشکل برای زنانی که تا قبل از تحمیل عنوان سرپرستی خانوار خانه‌دار بوده‌اند، تحصیلات یا تخصصی ندارند و ورودشان به جامعه، با عنوان فردی شاغل نبوده است، با دشواری‌های بیشتری همراه است.

یک جامعه شناس و عضوهیئت علمی دانشگاه شیراز در این خصوص به صبح قزوین گفت: پدیده زنان سرپرست خانوار در گذشته هم وجود داشت اما در سال‌های اخیر این موضوع به چالشی جدید بدل شده است زیرا روند مسائلی نظیر مرگ سرپرست خانوار به دلیل حادثه یا زندانی شدن سرپرست خانوار به هر دلیل و البته طلاق. روند رو به رشدی را داشته است.

حلیمه عنایت با اشاره به آمارها، از اداره 70 درصد خانوارهای تک سرپرست، توسط زنان خبر داد و گفت: این زنان به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول افرادی هستند که به صورت رسمی و بر اثر مرگ یا طلاق همسر خود را از دست داده یا همسرشان آنها را رها کرده‌اند و زنانی که هیچگاه ازدواج نکرده‌اند.

دسته دوم هم شامل کسانی است که همسرشان زنده است و آنها را ترک نکرده، اما به دلیلی کار نمی‌کند یا زندانی است یا زندگی آنها به گونه‌ای بوده که زن عهده‌دار تامین خرج خانه است.

این کارشناس مسائل اجتماعی گفت: این قبیل زنان مجبور به ایفای دو نقش همزمان در جامعه هستند. آنان باید همزمان مادری خوب باشند که فرزندانی خوب تربیت می‌کنند و البته نان‌آورانی متعهد و توانا هم باشند. البته درست است که زنان شاغل دارای همسر شاغل تقریبا همین شرایط را دارند اما همسرانی همیشه حضور دارند که در کنارشان بخشی از امور را بر دوش می‌گیرند.

عنایت ادامه داد: زن سرپرست خانوار باید خودش از سلامت کامل جسمی و روانی برخوردار باشد تا بتواند نقش مادری و نان‌آوری را همزمان ایفا کند. اما آیا در جامعه ما چنین امکانی وجود دارد؟ اینکه زنی به تنهایی زندگی کند و آرامش هم داشته باشد و بتواند سلامت روحی و جسمی خود را حفظ کند.

این جامعه شناس با یادآوری اینکه مشکل زنان سرپرست خانوار تنها مربوط به ایران نیست و جوامع دیگر هم با چنین مسائلی روبرو هستند، گفت: اگر بنا باشد که مشکلات زنان سرپرست خانوار ادامه داشته باشد و گسترش یابد، جامعه نیز درگیر مشکلاتی خواهد شد. بنابراین باید پیش از اینکه، یک رخ‌داد و تغییر در جامعه به تهدید تبدیل شود، باید سیستمی تعریف کرد که به نوعی حمایتی و هدایتی باشد. چنینی سیستمی در سطوح اولیه باید سلامت اجتماعی این زنان را مد نظر قرار دهد زیرا تا امنیت نباشد، امکان بروز آسیب وجود دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز ادامه داد: از طرفی چنین سیستمی باید به‌دنبال فراهم کردن بسترهای مهارت‌آموزی برای زنان سرپرست خانوار باشد این مهارت تنها به مهارت‌های کسب درآمد محدود نمی‌شود بلکه قبل از آن مهارت مدیریت خانواده و چالش‌هایی که ممکن است هر خانواده در مسیر زندگی با آن مواجه شود را آموزش دهد. متاسفانه نگاهی که جامعه به زنان سرپرست خانوار، که همسر خود را به شکلی از دست داده‌اند، دارد، نگاه درستی نیست و گاهی حتی بسیار خطرناک است. در ایران هم زن سرپرست خانوار هنوز به رسمیت شناخته نشده و همیشه انتظار داریم مردی سرپرست خانواده باشد. بنابراین باید تلاش کنیم با شیوه‌های مختلف این نگاه را تغییر دهیم و دیدگاهی منطقی و صحیح را جایگزین کنیم.

عنایت ادامه داد: از طرفی باید نظام و سیستم حمایتی برای آموزش مهارت‌های شغلی به این زنان وجود داشته باشد تا هم مهارت ایجاد هم زمینه اشتغال را بتواند در بستری مناسب، تسهیل کند.

وی اضافه کرد: با توجه به اینکه جمعیت زنان سرپرست خانوار، به لحاظ کمی رو به افزایش است، نادیده گرفتن آن می‌تواند ایجاد کننده آسیب‌های جدی برای فرد و جامعه باشد و اولین کسانی که آسیب می‌بینند، زنان، خانواده آنان و در نهایت جامعه است.

عنایت یادآور شد: مشکل دیگری که وجود دارد این است که اکثر این زنان دارای فرزند هستند و اگر قرار باشد فقر در زندگی آنها وجود داشته باشد، این فقز نسل به نسل تداوم می‌یابد و به فرزندان آنان به ارث می‌رسد و این موضوع تاثیرات عمیقی در ابعاد مختلف بر فرد و جامعه خواهد داشت.

این استاد دانشگاه گفت: حمایت‌های اقتصادی، بنگاه‌های کوچک و متوسط و سازمان‌های خیریه می‌توانند در جهت خودکفایی این زنان موثر واقع شوند. می‌توان برای این افراد اشتغال خانگی ایجاد کرد که کار کردن هم برای آنها آسان باشد. در کل باید این نکته را ذکر کرد که رفع مشکل این افراد کاری آسان اما نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و نظام‌مند است.

رئیس اداره امور پذیرش و مددکاری کمیته امداد فارس نیز در این مورد گفت: جامعه هدف امداد در ارائه خدمت در بخش زنان سرپرست خانوار شامل خانواده زندانی، خانواده سرباز نیازمند، فوت سرپرست، زنان مطلقه، زنان سالمند و ازکارافتاده است.

محمد حسین بخشنده، اضافه کرد: در استان فارس تعداد 78 هزار و 821 خانوار به‌عنوان زن سرپرست تحت حمایت این نهاد قرار دارند این درحالی است که تعداد هفت هزار و 114 خانوار هم در چرخه خدمت رسانی این نهاد بصورت موقت و مقطعی وارد و با توجه به مشکلات آنان بصورت موردی از خدمات این نهاد بهره‌مند می‌شوند.

بخشنده گفت: افرادی که به این نهاد مراجعه می‌کنند بیشتر مشکل مالی دارند و برای مشکلات دیگر به کمیته امداد مراجعه نمی‌کنند. یکسری از این زنان همیشه مددجوی ما هستند و به دلیل نداشتن همسر مراجعه می‌کنند. عده دیگری نیز همیشگی نیستند و زمان‌هایی که شوهرشان بیکار است یا خرج خانه را نمی‌دهد مراجعه می‌کنند.

بخشنده گفت: کمک‌هایی که ما به زنان سرپرست خانوار می‌کنیم در حد تنها کمک مالی نیست. چرا که هر فردی می‌داند که چنین کمک کمی نمی‌تواند احتیاجات یک خانواده را برای یک ماه تامین کند. برای عده زیادی از این زنان وام اشتغال فراهم می‌شود که می‌توانند با کمک کمیته امداد کاری برای خود دست و پا کنند و خرج زندگی خود را از این راه در بیاورند. با بسیاری از خانم‌ها که صحبت می‌کنیم متوجه می‌شویم از کاری که ایجاد کرده‌اند راضی هستند.

رئیس اداره امور پذیرش و مددکاری کمیته امداد فارس گفت: این خانم‌ها اصولا دوست ندارند پول دریافت کنند و به‌دنبال داشتن شغلی هستند که خودشان خانواده را اداره کنند به همین دلیل کمیته امداد به سمت توانمندسازی حرکتی را از سال‌های قبل آغاز کرده و موفق هم بوده است.

به گزارش صبح قزوین ، ساعت از نه شب گذشته که از دفتر خبرگزاری بیرون می‌زنم. شمار عابران پیاده در خیابان زند شیراز کم شده است و عدد خودروها هم به تدریج کمتر می‌شود.

پیاده‌رو اما هنوز میزبان زنانی است که اول صبح بساط دست‌فروشی را گوشه و کنار پهن کرده‌اند. زنانی که کودکانشان به خواب رفته‌اند یا بی‌حوصله و خسته، منتظر پایان ساعت کاری طولانی مادر، انتظار می‌کشند.

قطعا تلاش‌های زیادی برای ساماندهی زنان سرپرست خانوار در ایران شکل گرفته و تداوم یافته است اما هنوز تا رسیدن به سطحی مطلوب از خدمات، فاصله داریم. این درحالی است که در میان عابران پیاده، هستند زنانی که دسته‌های رسید دریافت خیرات مردم در دست، به‌دنبال جذب کمک‌های مردمی برای خیریه‌هایی هستند که یکی از اهدافشان را حمایت از ایتام و خانواده‌های بی‌سرپرست! ذکر کرده‌اند.

در جامعه ما شمار تشکیلات حمایتی حاکمیتی، دولتی و خیریه و ... کم نیست، از بهزیستی و کمیته امداد و انجمن حمایت از خانواده زندانیان گرفته تا خیریه‌های متعددی که مدام بر تعداد آنها افزوده می‌شود...

انتهای پیام

منبع: علمی و فناوری ایسنا