صدای پای افسردگی در مدارس قزوین

به گزارش خبرنگار اجتماعی صبح قزوین ، هرچند که آموزش و پرورش می‌تواند خیلی بیش از سایر وزارتخانه‌ها در پایتخت و سایر اداره‌ها در شهرستان، یکی از مهم‌ترین و ثابت‌ترین سوژه‌های رسانه در تحلیل اوضاع کشور و استان باشد؛ اما پرهیز بی سابقه‌ای که از جانب وزارت آموزش و پرورش در ارائه آمارهای منفی پیرامون این وزارتخانه وجود دارد از این دستگاه حریم قدسی از اسرار مگو ساخته است که مجال ورود به آن برای دیگران وجود ندارد.
با این حال هر از چند گاهی از این حریم قدس، آمارها و شبه آماری‌هایی به بیرون درز می‌کند که گذشته از تاسف‌ها و تأثرها، بسیار تامل برانگیز است.
برهمین اساس افت تحصیلی شدید در دانش آموزان دو زبانه و اجرایی نشدن اصل 15 قانون اساسی علی رغم وعده‌های صریح و چندباره حجت الاسلام حسن روحانی در تبلیغات انتخاباتی‌اش و وزیر آموزش و پروش در موعد پیش از کسب رای اعتماد، آخرین اوضاع از تنبیه بدنی دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی و نمونه‌های تاسف باری که منتهی به مصایب غیرقابل جبرانی شده است، درصد ابتلا به اعتیاد و استعمال مخدرات در میان دانش آموزان و سایر مواردی از این دست از جمله آمارهایی بوده که طی سالیان اخیر البته به روایت‌های مختلف در رسانه‌های کشور بازتاب داشته است.



در این میان اما یکی از این آمارهای بسیار تامل برانگیز، وضعیت افسردگی دانش آموزان است.
چنانکه به استناد مرکز پژوهش‌های آموزش و پرورش بیش از 30 درصد دانش آموزان با درصدهای گوناگون دچار افسردگی هستند و حدود 20 درصد دیگر نیز در صورت ادامه بی توجهی‌ها و پایداری شرایط موجود به جرگه آن 30 درصد خواهند پیوست.

دانش آموزان دختر افسرده‌تر از دانش آموزان پسر

وضعیت استان قزوین نیز در جامعه آماری این طرح پژوهشی مشابه الگوی آماری استان‌های تهران و البرز یعنی همان 30درصد افسردگی با افزایش احتمالی 20 درصد دیگر به این آمار برآورد شده است.
برهمین اساس میزان شیوع افسردگی را در دانش آموزان دختر بیش از دانش آموزان پسر اعلام شده و در این بین به طور کلی به نسبت همه دانش آموزان در بررسی آن دسته از عوامل ایجاد کننده افسردگی که مربوط به مدارس است به مواردی چون: سخت بودن سرفصل‌های دروس، وجود برخوردها و شیوه‌های آموزشی که موجب سرخوردگی دانش آموزان از مدرسه می‌شود و البته فضای فیزیکی مدارس اشاره شده است.
از این میان فضای فیزیکی مدارس و مخدوش بودن آن در مدارس یکی از عوامل عمده در بروز بحران افسردگی دانش آموزان برآورده شده است. اما این فضای فیزیکی چیست و دقیقا منظور از مخدوش بودن آن در مدارس کدام است؟


مدارس تخریبی رنگی از شادابی ندارند

«مدرسه خانه دوم بچه‌هاست» مثلی که نسل‌های متمادی از دانش آموزان را راهی مدرسه کرده و همچنان راهی می‌کند اما این خانه دوم تا چه حد مانند خانه اول از فضای روحی و آرامش بصری مناسب برخوردار است که علی کریمی مدیر دبستان پسرانه امام علی(ع) می‌گوید: بسیاری از مدارس استان قزوین به لحاظ برخورداری از استانداردهای متوسط بصری در سطح پایینی قرار دارند و این البته چندان بحرانی نیست بلکه معضل اصلی اینجاست که مدارسی در استان قزوین وجود دارند که باید تخریب شده و مجددا از نو ساخته شوند و این یعنی این مدارس تخریبی هستند و همین مدارس تخریبی با منظرهای بصری یاس آور، تاثیرات مخربی بر روحیه دانش آموزان به ویژه دانش آموزان دختر دارند.
کریمی معتقد است: دختران قربانیان اول افسردگی فضای بصری در مدارس هستند چرا که در همان سنین کودکی نیز علاقه بیشتری به رنگ‌ها و فضاهای جذاب دارند بنابراین این طبیعی است که در طرح مرکز پژوهش‌های آموزش و پرورش و البته سایر بررسی‌هایی که از جانب سایر دستگاه‌ها و گروه‌ها انجام می‌شود، دختران دانش آموز افسرده‌تر از پسران دانش آموزان باشند.


فضای بصری مدرسه مشابه فضای کانون اصلاح و تربیت

فضای بصری مناسب غالبا به تمهیداتی اطلاق می‌شود که برای آرامش روحی و روانی و اعتماد بنفس افراد، بسته به گروه سنی و وضعیت روحی آنها و کارکرد اماکن در معماری، نقاشی، طراحی، چیدمان و دکور محیط‌های مختلف به کار گرفته می‌شود و این یعنی محیط یک مدرسه از نظر بصری باید متفاوت از محیط یک کانون اصلاح و تربیت، بیمارستان بیماران اعصاب و روان و یا کلینیک ترک اعتیاد جلوه کند اما آیا مدارس استان فضایی متفاوت با کانون‌های اصلاح و تربیت و سایر اماکنی از این دست دارند؟
کریمی در پاسخ این سئوال می‌گوید: در مورد تعداد قابل توجهی از مدارس استان، خیر اینگونه نیست؛ بلکه فضای آنها از جهت بصری و فیزیکی با فضای یک کانون اصلاح و تربیت تفاوت های چندانی ندارد و این موضوع به هیچ وجه یک مسئله ساده نیست چرا که پیامد این وضعیت در بروز افسردگی و حس بیزاری دانش آموزان حتی دانش آموزان کوشا از فضای مدرسه کاملا نمایان است حسی که متاسفانه در معلمان نیز کم کم مجال بروز خواهد یافت.
مخدوش بودن معماری و فضای بصری مدارس قزوین گلایه و هشدار کریمی نیست بلکه فراتر از اشخاص معدود و محدود بسیاری از معلمان، اعضای کادر اداری مدارس، والدین و از همه مهم‌تر دانش آموزان نیز از بروز این معضل و پیامدهای آن می‌گویند تا جایی که معیار استاندارد بودن فضای بصری و معماری مناسب مدارس، عملا در حال جایگزینی معیار نزدیکی جغرافیای به محل سکونت والدین در انتخاب مدرسه برای ثبت نام فرزندانشان است.


نمازخانه‌ها نقطه آغازین تغییر فضای بصری مدارس

مدیرکل آموزش و پرورش استان قزوین معتقد است که باید از جلوه‌های هنری بیش‌تری در طراحی و دکوراکسیون مدارس استفاده کرد تا بتوان از قبل آن نقش آموزشی و تربیتی در مدارس را با قوت و تاثیرگذاری بهتر محقق کرد.
سالار قاسمی در ترسیم بایدها و نبایدهای معماری و فضای بصری مدارس قزوین می‌گوید: معماری در مدارس باید بگونه‌ای باشد که دانش‌آموزان با فضای آموزشی ارتباط نزدیک و احساس تعلق خاطر داشته باشند و برای تحقق این ایده نیز می‌توان به عنوان مثال از نمازخانه‌ها و فضاهای معنوی این اماکن شروع کرد.
وی به نقش سالن‌های ورزشی و استفاده از نمادهای فرهنگ پهلوانی در آنها و البته سایر المان‌هایی که می‌توان آنها را در رده‌های سنی مختلف در معماری و طراحی فضاهای بصری مدارس استان به کار گرفت تا در نهایت فضای زندگی و تعلیم و تعلم در مدارس استان به سمت شادابی، پویایی و عبور از تهدید افسردگی دانش آموزان پیش برود نیز اشاره می‌کند.
قاسمی معتقد است که مدارس کشور و به تبع آن قزوین باید نشانه‌هایی از هویت تاریخی و هنری سه هزار ساله ایرانی را در خود نهفته باشد تا از قِبل معنویتی که از این طریق به محصلین منتقل می‌شود نه تنها دیگر شاهد بروز افسردگی در دانش آموزان نباشیم بلکه دقیقا از این فضای معنوی و روحی پر از پویایی در جهت ایجاد نشاط در محیط آموزشی و در بلند مدت در شخصیت پایدار دانش آموزان استفاده کنیم.


3 میلیارد بدهی به پیمانکاران شرط آغاز عملیات استانداردسازی

تلاش در جهت اصلاح و ارتقای فضای بصری و معماری مدارس قزوین مورد تاکید مدیرکل نوسازی مدارس استان نیز قرار دارد با این حال وی از شرط تامین اعتبار برای تحقق این اصلاحات سخن می‌گوید.
علی عسگر جوانبخت، مدیرکل نوسازی مدارس استان بیان می‌کند: در شرایطی که آموزش و پرورش تا حد زیادی معلم محور است معماری مدارس ما نیز از این موضوع الهام گرفته و مدل کلاس، فضاسازی و معماری مربوط به دهه گذشته است و امروز که معلم محوری دیگر جوابگوی نیازها نیست باید مدارس و فضای بصری آنها را شاداب و استاندارد کنیم.
وی ادامه می‌دهد: برای تضمین سلامت روانی دانش آموزان و معلمان باید فضای مدارس شاداب، پرتحرک و با نشاط باشد تا فراگیری درس بالا برود اما در حال حاضر بیش از سه میلیارد تومان به پیمانکاران بدهکاریم و اگر قرار است در سال آینده ۲۰۰ پروژه استاندارد سازی را عملیاتی کنیم باید اعتبار مورد نیاز تامین شود.


دو هزار و 753 کلاس درس نیازمند تخریب و نوسازی

به گفته جوانبخت در سراسر استان قزوین ۹ هزار و ۴۸۲ کلاس وجود دارد که از این میان دو هزار و 753 کلاس نیازمند تخریب و نوسازی است و این به آن معناست که نزدیک به سه هزار کلاس درس در استان قزوین به لحاظ معماری و فضای بصری و فیزیکی مناسب در بدترین وضعیت ممکن به سر می‌برد.
اما وضعیت زمانی بدتر می‌شود که بدانیم به گفته مدیرکل نوسازی مدارس استان 1076 مدرسه قدیمی و غیراستاندارد دیگر نیز در استان وجود دارد که باید هر چه سریعتر در راستای مقاوم سازی و تخریب آنها اقدام کرد تا پس از انجام این مراحل به طرح مناسب سازی فضای بصری و معماری مدارس پرداخت. از سویی نیز مقاوم سازی و تخریب این 1076 مدرسه قدیمی و غیراستاندار به بیش از 140 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
بنابراین با وجود این میزان از بدهی و هزینه نوسازی مدارس عملا نمی‌توان در کوتاه مدت منتظر تحقق فاز اصلاح معماری و فضای بصری مدارس بود اما این انتظار بلند مدت و شاید عبث چه پیامدهایی برای ما خواهد داشت؟

خانه دوم همچنان سیاه خواهد ماند

اصول و راهکارهای تحقق معماری پویا و فضای بصری شاداب در طراحی مدارس استان قزوین اصول و راهکارهای مشخص و تجربه شده است که نیاز به اختراع مجدد ندارد در این بین تنها دو مورد درک تاثیر فضای بصری مدارس استان در تخریب و یا تقویت روحیه دانش آموزان و البته تامین هزینه‌های تغییر معماری و ایجاد فضاهای بصری مناسب در مدارس استان می‌تواند تنها راهکار موثر در این زمینه باشد.
از سویی نیز فراتر از پژوهش‌های آموزش و پرورش و پژوهش‌های سایر دستگاه‌ها، دلایل و نتایج افسردگی دانش آموزان نیز مسئله‌ای روشن بر همگان است بنابراین نه همایش‌های بی فایده و نه تاکیدهایی از جنس «باید» و «نباید»، راهگشای اصلاح فضای بصری مدارس قزوین نیست و تنها باید در این مسیر هزینه کرد و از تخصص‌های اهل فن سود جست تا دستکم در بلندمدت با عبور از مدارس تخریبی به مدارسی با فضای بصری و معماری سرزنده و شاد و به تبع آن دانش آموزانی با روحیه های شاد و سرزنده دست پیدا کنیم.
انتهای پیام/2002